Dagur - 02.09.2000, Blaðsíða 17

LAUGARDAGUR 2. SEPTEMBER 2000 - 33
<
LÍ/js) I LAj'JUJjjUj
Papey var í eina tíð
meðal dýrustu jarða á
íslandi og bændur sem
sátu þar höfðu viður-
nefnin „hinn auðugi“ og
„hinn ríki“. Hún hefur
verið í eyði um áratuga
skeið en á allra síðustu
árum hefur hún breyst í
vinsælan ferðamanna-
stað, enda er hún nátt-
úruperla með sérstaka
sögu. Dagur tók sér far
með ferjunni Gísla í
Papey - út í Papey.
Það er sólskin og nokkuð stíf
norðvestanátt þegar haldið er frá
Djúpavogi svo farið er á lensi
milli lands og eyjar. Háturinn er
lullur af ferðamönnum, auk
leiðsögumannanna iMás Karls-
sonar og Ingimars Sveinssonar
og skippersins Karls Guðmunds-
sonar. Sjóferðabænin er ekki
höfð yfir upphátt en undirrituð
fyllist sérstöku ör)ggi þegar hún
áttar sig á því að vígð manneskja
er með í för, sr. Hanna María
Pétursdóttir. Hanna María er
reyndar í fylgd þekkts veiði-
manns, Skarphéðins Larsens,
svo ekki er alveg Ijóst í upphafi
hvort hún ætli að aðstoða hann
við að halda á hálnum eða ger-
ast sérstakur sálnahirðir mis-
syndugra ferðamanna. I Ijós
kemur, þegar á líður ferðina, að
sr. Hanna María gerir hvort
tveggja og gerir það vel.
Eftir þriggja stundaríjórðunga
stím er siglt meðfram fugla-
björgum Papeyjar, Goðabjargi og
Skálm og lundinn heilsar. Selir
Iiggja makindalega á skerjum
skammt frá og láta sér fátt um
finnast þótt ferðamenn séu að
bægslast í þeirra heimahögum.
Þegar komið er í Iand skiptist
hópurinn í þrennt, Islendinga,
útlendinga og veiðimenn. Is-
lendingahópurinn er langstærst-
ur og Már tekur að sér forystu
hans, Ingimar leiðsegir útlend-
ingunum og skipstjórinn stefnir
með Larsen og prestinn í átt að
björgunum austur á eynni og
hampa þau háfum.
Heyrist sungið í hól?
Már byrjar á að fræða mann-
skapinn um nokkur kennileiti,
meðal annarra Hádegisvfk og
Nónborg sem minna á ldukku-
leysið á öldum áður og Kastal-
ann sem Már segir bústað
huldufólks. „Kirkja þess fólks er
í Einbúanum þarna og nú stend-
ur yfir messa svo það er eins víst
að við heyrum söng þegar við
göngum framhjá honum,“ segir
hann sannfærandi og bendir á
hól skammt frá.
Már segir okkur líka frá
mennskum íbúum Papeyjar á
fyrri tíð, Gísla og Margréti. Þau
hjón keyptu eyjuna árið 1900 á
12 þúsund krónur. Tvær aðrar
jarðir voru til sölu á svipuðu
verði á þeim tíma, Bessastaðir
og Viðey en Papey varð fyrir val-
inu. Hann segir okkur líka frá
henni Sigríði vinnukonu, systur
Margrétar, sem alltaf vaknaði
fyrst á morgnana, sótti eldivið,
kveikti upp í eldavélinni, hitaði
kaffi og færði öðru heimilisfólki

Sr. Hanna María og Már að aflokinni helg/stund myndir: rlþ.
kaffi og brauð í rúmið. Hún var í
miklum metum á heimilinu og
hún var líka í sérstöku vinfengi
við huldufólkið.
Við skoðum ummerki um
fornleifauppgröft sem Kristján
Eldjárn vann við að rannsaka í
nokkur sumur á sjöunda ára-
tugnum, meðal annars eitt sum-
arið sem hann var forseti á
Bessastöðum. Hann áleit að á
þessum stað væru hugsanlega
minjar eftir Papa en entist ekki
ævin til að fullkanna þær.
Níu börn á tíu árum
Már er sögumaður góður sem
miðlar okkur miklum fróðleik
um lífið í Papey fyrr á öldinni og
aðdáun hans á því Iífi leynir sér
ekki. Hann lýsir Gísla bónda
sem útsjónarsömum og framfar-
ar sinnuðum hagleiksmanni sem
bjó vel að sínu fólki og útvegaði
börnum sínum góða kennara.
Og börnin voru mörg því á 10
árum eignuðust þau hjónin,
Margrét og Gísli níu börn í
Papey og eitt var fætt áður en
þau komu í eyjuna. En árið
1910 dó Margrét húsfreyja af
barnsförum. Það var tvíburafæð-
ing, sú þriðja í röðinni á 10
árum.
Eftir það kom þriðja systirin,
Jóhanna til sögunnar að hjálpa
til með barnauppeldið og þess
var ekki langt að bíða að hún
yrði seinni kona Gísla. Með
henni eignaðist hann fjögur
börn og auk þess tóku þau að
sér þrjú börn frá barnmörgum,
fátækum heimilum.
Már segir heimilisfólkið hafa
verið um 20 manns á tímabili.
Það er því Ijóst að marga munna
var að metta en Papey var mikil
matarkista, nóg af fugli í björg-
unum og fiski í sjónum. Eyjan er
mjög grösug enda gengu kindur
þar úti allan veturinn og gera
reyndar enn.
Forsetasvítan
Bærinn sem Gísli byggði og
hans fólk bjó í í Papey stendur
enn en þó ekki jafn reisulegur
og hann var í upphafi aldarinn-
ar. Það er timburhús, smíðað
úr rekaviði úr fjörunni. Það var
raflýst um 1940 með vindraf-
stöð og um svipað leyti kom
talstöð í bæinn sem veðurskeyti
voru send frá tvisvar á dag.
Papeyingar fengu sér líka út-
varpstæki um leið og útsend-
ingar hófust.
Hópurinn gengur framhjá
bænum og Már sýnir okkur
gluggann á „forsetasvítunni"
sem Kristján Eldjárn svaf í á
sínum tíma. Húsið er ekki til
sýnis að innan en Már segist
vona að það verði endurbyggt í
upprunalegri mynd. Því á mað-
ur auðvelt að trúa þegar Iitið er
á litlu, fallegu kirkjuna sem ný-
lega hefur verið enduruppgerð
af eigendum Papeyjarferjunnar.
Þar hefur greinilega verið
vandað til verka. Sr. Hanna
María er mætt við kirkjudyr og
hópurinn treður sér inn í eitt
minnsta guðshús landsins sem
er aðeins 16 fermetrar að
stærð.
Þegar Már hefur sagt okkur
sögur af ábúendum Papeyjar
fyrr á öldum, þeim Jóni auðuga
og syni hans, Mensalder ríka
og öllum fjársjóðnum sem á að
vera fólginn undir altari kirkj-
unnar fær sr. Hanna María
orðið. Hún upplýsir að sem
betur fer hafi aðeins einn fugl
flogið inn í eilífðina fyrir til-
verknað hinna vígalegu veiði-
manna sem með henni voru og
fyrir áeggjan þeirra ætli hún að
Ieggja út af afdrifum þessa
fugls. Það gerir hún á smekk-
legan hátt. Að lokinni bæn er
sunginn sálmur og þegar þessi
helgistund er liðin í litlu kirkj-
unni er brottfarartími að renna
upp.
Allir vildu vera framá
Það er rölt niður að bryggjunni
og nú hefur vindinn lægt svo
Á heimstíminu. Menn raða sér aiit í kring um stýrishúsið og jafnvei upp á það tii
að njóta sem best sóiar og sjávarlofts, svo og hins tignariega útsýnis. mynd: gun.
Papeyjarkirkja er elsta og minnsta timburkirkja landsins.
farþegar eru tregir til að fara
inn í bátinn en raða sér allt í
kring um stýrishúsið og jafnvel
uppi á því til að njóta sem best
sólar og sjávarlofts, svo og hins
tignarlega útsýnis. Það kemur í
hlut lngimars að reyna að
smala liðinu frá gluggunum svo
skipstjórinn fái séð út og reyna
að haga hleðslu skipsins
þannig að það sé sjófært.
Þegar komið er út á sundið
gefur skipstjórinn í og þá sjá
þeir sem ætluðu að vera fram
við stefnið að þar hefðu þeir
fengið ansi góðar skvettur yfir
sig af hinum salta sæ, hefðu
þeir haldið sætum sínum.
Fjallahringurinn blasir við í
síðdegissólinni, frá Eystra-
Horni austur að Skrúði. Bú-
landstindur setur sterkan svip
á þá mynd, tígulegur, tólf
hundruð metra hár píramíti.
lnnan stundar er stigið á land á
Djúpavogi og Má þökkuð leið-
sögnin. Átján manna hópur
bíður á bryggjunni eftir að
hoppa um um borð og heim-
sækja Papey. Hann verður ör-
ugglega ekki fyrir vonbrigðum
því framtak Más Karlssonar og
annarra sem að Papeyjarferð-
um standa er dæmi um góða
blöndu af siglingu, náttúru-
skoðun og skemmtilegri sögust-
und.
GUN.
Lundinn virðist orðinn vanur ferðamönnum.