Alþýðublaðið - 03.06.1921, Síða 1

Alþýdublaðið
Gefið át al Alþýðuflokknuni,
1921
Föstudagmn 3
júnt
124 tölnbl.
Valtker Satkeaai.
Þess var aýlega getið f sfm
skeyti, að dr. Walther Eathenau
hefði verið skipaður viðreisnarráð-
herra f Þýzkalandi. Ekki er þó
enn fullkunnugt hvert starf hans
er, en líklegt er að hann eigi að
standa fyrir viðreisn þýzka ríkisins
í atvinnu og fjármáhtra. Þessi út
nefning er því merkiiegri, sem
IRathenau hefír átt sér mótstöðu
menn í öllum Sokkum, þó að
stefna hans og þjóðnýtingarkenn-
Ingar séu nánast í asda jafnaðar
stefnunnar.
Aðalatriðið í kenningum hans
er það, að þjóðnýta a!Ea atvinnu-
vegi og verzlun á þana hátt, að
koma á stóriðjurekstri í ölium
framleiðslugreiuum og gera hann
að sjáifseign, sera stjórnað sé og
rekia undir umsjón þeirra manna,
sem þann eða þann atvinnuveg
stunda. En verzlunin sé hinsvegar
rekin sera samvinnuverzlun neyt-
eada og framleiðeada. Með þessu
hyggst hann að koraa £ veg fyrir
að eigingirni einstakiinganna geti
leitt þá bölvun -yfir aiþjóð manna,
seni óhjákvæmilega fylgir eiga
einstakra auðmanna á framleiðslu-
tækjunum. Með þessu teiur hann
að unt verði að frelsa fóikið und-
»
an því fargi, sem nútfraa véla-
menningin ieggur þvf á herðar,
raeð löngum vinnutfma og erfiðum
Sífskjörum og atvinnuleysi, þar sem
iiægt sé, ef ailra framfara er neitt
út f yztu æsar, að framleiða nauð-
synjar almennings á mikiu styttri
tíma og rneð raiklu minni tilkostn-
aði en í það fer raeð reglulausri,
hugsunarlausri, hlffðarlausri og vit-
lausri samkepnisfraraleiðslu og
samkepnisverzlun einstaklinganna,
eins og hún tfðkast nú. Einkum
ieggur hann ríka áherzfu á þjóð-
sýting verzlunarinnar. Því að með
verzlunarfyrirkomufagi einstakling-
znna fari í súginn ókjör af vinnu
og fé. Vinnu, sem annars gæti
komið framleiðslunni að gagni og
fé, sern annars mætti nota til
mentuaar og Ifknarstarfsemi, sera
sukk eigingjarnra einstaklinga
svíkur atraenning um nú. Hins-
vegar er hann á móti algerðu af
nárat einstaklings eignarréttar, en
vill jafna eignir tnanna raeð ö8
ugri skattalöggjöf þannig, að jafn
skjótt sem tekjur manna hafa náð
því raarki, að fullkomlega sé séð
fyrir lífskjörum þeirra, skuli skatta
það sem fram yfir er með alt að
go af htmdraði, og jafnskjótt og
þær hafa náð öðru nokkuru hærra
marki skulí skatta ,það, sem fratn
yfir er með 100 af hundraði; með
öðrum orðum láta það ait rsuna
til rikisins. Og hann hyggur ekki
að þetta rauni á neinn hátt draga
úr einkaframtaki manna, því að
það hvfii eingöngu á andlegura
grundvelii, sem ytri ástæður geti
ekki knúð frara, þó að þær geti
hindrað það; en í veg fyrir það
á þjóðnýtingin að koma. Hann
vill með öðram orðum leysa mann
kynið undan þeirri þrælkun and
ans, sem skipulagslaysi nútfmsns
hefir í för með sér.
En ailar þessar kenaingar sísar
reisir Rathenau á heimspeki sissai,
þvl að hann er talin aíburða
heimspikÉagur. Ea grandvöllur
beitnsgikiskesninga hans er sá,
að antíistt sé hinn rauði þráður
tilverunnar, sera alt grundvallast
á, verður til fyrir og hverfur fyrir.
Hann boðar „ríki sáíarinnar*' og
talar þá éias og spámaður — eisss
og sá sera vald hefir. Og hann
trúir [þvl, að eina ieiðia til þess
að auka veiiíðun manna I heira-
inum sé, að Ieysa anda lýðsins úr
viðjum, vekja hann og glæða, [j
auðga haaa og efia. Og þá dreym
ir hann fagra drauma um glæsi- 1!
iega framtíö masmkynsins. Ett til
þess, að þ tta geti orðið þarf.að
Seysa úr þrem viðfangsefnum.
Fyrst er eSing og skipulagniag
atvinnuveganna, annað er jöfnuð-
ur á íffskjörura, útrýming örbirgðar i
innar, stofnun nýs jafnaðarsamfé- i
lags; þriðja er, að gera alla vinnu >
andlegri en hún nú er, svo a@
menn vinni ekki sakir þess a.@
neyðin kennir þeim það, heldœ'
sakir þess, að andi þeirra krefst þess.
Og til þess að koma því til leið-
ar raá engass útiloka frá nein.a,
Allir verða að fá að njóta sín3
jafnt sfðasti verkamaðurinn sem
hinn fyrsti.
Rathenau er gyðingaættar asJ
nokkru leyti, fæddur f Berlfn 29-
sept. 1867. Faðir hans, Emtj,
var vélasmiður og stóriðjuforkðÉ-
ur og stofnaði rafmagsfélagið „A.
E. G.“, sem er eitthvert lasg-
stærsta hlutafélagið í Þýzkalaadi
Rathenau gekte ii skóia, tók usgur
stúdentspróf og lagði síðan stanð
á stærðfærði, efnafræði og eðSis-
fræði f Berlín ©g Straszburg og
varð doktor f þessum fræðum 22
ára að aldri, Honum hepnuðust
rafmagsfræðilegar og efnafræðt-
legar uppfundningar, sem ieiddu
til stofnunar sjálfstæðra fyrirtælcja
er hann rah mu hríð, unz hattsi
gekk í stjórn „A. E G sem haaæ
gekk þó úr nokkru siðar, vegna
ósamkomulags í sfjórninni. Varö
hasra þá bankastjóri um tfma, w
hann gekk aftur í stjórn „A. E.
G “ og tók við forstöðu þess, að
föður sfnum látnum. Við ritstörf
fór hann ekkis að íást að marki
fyr en hann rar kominn yfir þrí-
tugt og það er ekki fyr ea ná á
sfðustu árum, að hann hefir getið
sér verulega frægð á ritvellinum,
sem fer stöðugt vaxandi. Hafa
sum rit hans komið út í 50—6»
útgáfum. Annars er haan þekt-
astur af skipulagningu (organisa-
tios) hráefoaframldðslu til hern-
aðar í Þýzkalandi i ófriðnum raiEda
sem gerði það að verkura, að
Þjóðverjar gátu haSdið stríðinu á-
fram gegn ofurefli, þrem til fjór-
ura áruro lengur e® annars hefði
orðið. Og það afrek hans er að
Mrindutn orsök þsss, að hana nú
hefir verið skipaður viðreisnarráð-
herra, jafoframt kanzlaraskiftunura
og stjórnarbreytingunni síðustu f
Þýzk'alandi, Er ekfei ólíklegt að