Dagur - 12.09.2000, Blaðsíða 6

6 - l'RIDJVDAGVR 12. SEPTEMBER 2000
ÞJÓÐMÁL
TDfeMwr
Útgáfufélag: DAGSPRENT
Útgáfustjórl: eyjólfur sveinsson
RítStjÓrÍ: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Aðstoðarritstjóri: BIRGIR GUÐMUNDSSON
Framkvæmdastjóri: marteinn jónasson
Skrifstofur: strandgötu 3i, akureyri,
GARÐARSBRAUT 7, HÚSAVÍK
ÓG ÞVERHOLTI 14, REYKJAVÍK
Simar: 460 6ioo OG soo 7080
Netfang ritstjórnar: ritstjori@dagur.is
Áskriftargjald m. vsk.: 1.900 KR. Á MÁNUÐl
Lausasöluverð: iso kr. og 200 kr. helgarblað
Grænt númer: 800 7080
Netföng auglýsingadeildar: karen@dagur.is-augl@dagur.is-gestur@ff.is
Símar auglýsingadeildar: (REYKJAVÍK)563-i6i5 Ámundi Ámundason
(REYKJAVÍKJ563-1642 Gestur Páll Reyniss.
(AKUREYR 1)460-6192 Karen Grétarsdóttir
Simbréf auglýsingadeildar: 460 6161
Simbréf ritstjórnar: 460 6171 (AKUREYRI) 551 6270 (REYKJAVÍK)
Það geríst ekld hér
í íyrsta lagi
Mótmælaalda gegn okri á bensíni og olíu berst nú frá einu
landinu til annars. Upptökin voru í Frakklandi þar sem eig-
endur skipa og vörubíla trufluðu samgöngur til og frá Frakk-
landi dögum saman eða þar til franska ríkisstjórnin féllst á að
lækka verulega þá skatta sem ríkið leggur á þessar nauðsynja-
vörur. Þetta varð Bretum fordæmi til aðgerða sem hafa haft
mikil áhrif á bensínsölu þar í landi þótt ríkisstjórnin neiti enn
að láta undan þrýstingnum. Alíka aðgerðum er spáð í fleiri
Evrópulöndum á næstunni, en hér á landi láta eigendur bíla
og skipa okrið yfir sig ganga.
í öðru lagi
Mikið er gumað af alþjóðavæðingu sem tryggi heimsbyggðinni
frjáls viðskipti. Slíkt er algjört öfugmæli þegar Iitið er á ffam-
Ieiðslu og sölu olíu og bensíns. Þau ríki sem selja olíuna hafa
fyrir löngu rottað sig saman í einokunarsamtökunum OPEC
og ákveða þar hversu mikið eigi að setja á markaðinn hveiju
sinni til að halda uppi háu verði. Þessi einokunarstarfsemi er
andstæð öllum heilbrigðum viðskiptaháttum og yfirlýstri
stefnu að auka frelsi í viðskiptum. I reynd er OPEC lokaður
einokunarhringur sem ræður framleiðslu og þar með verðlagi
á olíu í heiminum með þeim miklu áhrifum sem slíkt hefur á
hagvöxt og efnahagslegan stöðugleika. Það ætti að vera mark-
mið þeirra sem vilja aukið frelsi í alþjóðlegum viðskiptum að
bijóta þennan einokunarhring á bak aftur.
Iþriðjalagi
Hitt er annað mál að vestrænar ríkisstjórnir eru ekki heldur
með hreinan skjöld. Þær leggja ofurskatta á bensín og olíu
eins og bíleigendur hér á landi þekkja. Þannig fer mikill meiri-
hluti af verði hvers einasta bensínlítra í sjóð fjármálaráðherra
landsins - og þær tekjur aukast þegar bensínverðið hækkar.
Brýnt er að hemja þessa skattheimtu og miða hana við verðlag
á hveijum tíma. Ríkið ætti þannig að lækka bensínskattana
þegar verðið er í óþolandi hátt, eins og nú er, en hækka þá aft-
ur við verulega verðlækkanir. Elías Snæland Jónsson
Nýjarlínur
Það eru merkileg pólitísk tíð-
indi seni gerast þessa dagana.
Geir Haarde varaformaður
Sjálfstæðisflokksins er orðinn
gagnrýnandi hermangsins. A
sama tíma er sjálfur yfirmaður
Sölunefndar varnaliðseigna og
helsti talsmaður Varðbergs til
margra ára orðinn svo mikill
rauðliði að hann nánast froðu-
fellir við það eitt að fálkanum í
merki Sjáflstæðisflokksins er
veifað fyrir framan hann. Það
er engu líkara en að Átján
barna faðir í Álfheimum hafi
gert innrás í íslensk stjórnmál
og plantað sér með sérstæðum
hætti vítt og breitt í flokkakerf-
inu. Umskipting-
arnir skjóta þan-
nig upp kollinum
í hverjum flokk-
inum á fætur
öðrum, sérstak-
lega þeim flokk-
um þó þar sem
lítið hefur verið
um þá til þessa.
í upphafi alda
Þótt merkilegt
megi virðast er
það síminn sem
verður okkur
eyjaskeggjum
enn einu sinni að
stórpólitísku deiluefni. Það fer
að verða viss passi í byrjun
hverrar aldar að upp komi
magnaðar símadeildur, nema
hvað að þessu sinni er það
ekki Marconi eða Mikla nor-
ræna sem eru í aðalhlutverk-
um heldur eru það Landsím-
inn og Lína.net. Nú ríða menn
ekki í hópreið til Reykjavíkur
til að mótmæla ritsímanum
heldur hrópa menn einfald-
lega hver á annan og upp-
nefna. Símafyrirtækin eru orð-
in að stórpólitískustu fyrir-
tækjum íslenskrar stjórnmála-
sögu og eiginlega þau einu í
V
dag sem alveg grímulaust stilla
sér upp sem framlenging á
stjórnmálanokkum. Stjórnmál
snúast ekki lengur um hægri
eða vinstri eða rétt eða rangt.
Línan kemur ekki lengur frá
verkalýðsfélögum eða sérstök-
um Ilokksþingum og jafnvel
ekki frá Moskvu eða Was-
hington heldur. Nú kemur
nokkslínan frá sérstökum línu-
fyrirtækjum, fý'rirtækjum sem
sérhæfa sig í línulögnum fyrir
fjarskipti framtíðarinnar.
Ekki á óvart
Þess vegna á það ekki að koma
á óvart þótt varaformaður
Sjálfstæðis-
flokksins geri
grín að því að
framsóknar-
maðurinn, for-
stjóri Sölu-
nefndar varn-
arliðseigna og
meðlimur í
öldungaráði
Varðbergs skuli
hafa skoðanir.
Og því ættti
það heldur
ekki að koma á
óvart þótt þessi
sami framsókn-
armaður sé nú
lentur í slagtogi með gömlum
kommúnistum og rauðsokk-
um, þrátt fyrir að fyrir örfáum
misserum hafi hann verið tal-
inn hægra megin við hægri
arminn í sínum flokki. Þessar
hefðbundnu pólitísku skipt-
ingar milli hægri og vinstri og
milli herstöðvaandstæðinga og
Varðbergsmanna eru einfald-
lega orðnar úreltar. Nýjar línur
hafa verið Iagðar af símanum
og Línu.neti. Það eru þær lín-
ur sem skipta máli í íslenskri
pólitík í dag. -GARRI
Alfreð
Þorsteinsson.
r » v JÓHANNES
tm SIGURJÓNS-
I w SON
Hh’' 4*"*»*~.
SKRIFAR
Ibúar á Eyrarbakka halda því
staðfastlega fram að starfsmenn
á Litla-Hrauni fylgist með ferð-
um þeirra, einkum ferðum þeirra
á klósettið, með fulltingi lang-
drægra eftirlitsmyndavéla. Þess-
ar vélar munu fyrst og fremst
vera hannaðar og keyptar í því
augnamiði að fylgjast með því að
meðalhegðun fanga á Hrauninu
sé skikkanleg, að þeir til dæmis
brjótist ekki út í tíma og ótíma
eða gera þau stykkin sem varða
við lög, innan múra sem utan.
Ljótt er ef satt er og raunar
hefur ekkert verið sannað í þess-
um efnum. Þannig er forstjóra
fangelsisins ekki kunnugt um að
starfsmenn þar hafi notað eftir-
litsmyndavélar stofnunarinnar til
persónunjósna utan hennar.
1984
Það er auðvitað á vissan hátt dá-
lítið grátbroslegt ef gæslumenn
hættulegustu glæpamanna á ís-
Stdrí bróðir á Litla-Hrauni
landi hafa ekkert þarfara að gera
1 vinnutímanum en fylgjast með
salernisrápi sak-
lausra íbúa Eyrar-
bakka. En bendir
þó til að ástand
mála sé nokkuð
gott á Litla-
Hrauni, að minns-
ta kosti meðal
fanga, fyrst ekki
þykir ástæða til að
beina að þeim
myndavélum
nema kannski rétt
á meðan íbúar á Eyrarbakka eru
í sumarfríi og því fátt fróðlegt
áhorfunar á heimilum þeirra og
aungvar ldósettferðir í augsýn.
En auðvitað er þetta grafalvar-
legt mál. Og fer ekki hjá því að
upp í hugann komi bókin „Nítján
hundruð áttatíu og fjögur“ sem
George Orwell skrifaði árið
1948. Þar var einkalíf aumingja
Winston Srnith, sem og allra
annarra Eyrbekkinga sögunnar,
undir stöðugu eftirliti. „Big
brother is watching
you“, eða Stóri bróð-
ir fylgist með þér,
mátti hvarvetna lesa
á skiltum og skjám.
Og allir voru frá
morgni til kvölds í
sjónlínu eftirlits-
myndavélanna.
Ólöglegt áhorf
Nú er ástandið
vissulega betra á ís-
landi og Eyrarbakka en í ímynd-
uðu framtíðarríki Orwells þar
sem sannleiksráðuneytið og
hugsanalöggan fóru hamförum.
En hér er að mörgu að hyggja.
Um sama leyti og fréttir bárust
af mcintri glápfíkn fangavarða á
Litla-Hrauni, mátti sjá í sjón-
varpi upptökur úr eftirlitsmvnda-
vélum, þar sem ungir pörupiltar
voru að skeyta skapi sínu á bif-
reiðaflökum, brjótandi rúður og
beyglandi bretti. Þessir kónar
voru grunlausír undir vökulu
auga linsunnar við sína þokka-
legu iðju, á sama hátt og sóma-
fólkið á Eyrarbakka við sín þjóð-
þrifastörf á heimilinu. En fyrr-
nefnda upptakan var reyndar
lögleg, hin ólögleg ugglaust.
Og þegar ekið er um vegi
landsins, má hvarvetna sjá skilti
sem minna ökumenn á löglegu
eftirlitsmyndavélarnar. Stóri
bróðir fylgist sem sé víða með á
Islandi og á eftir að gera það í
auknum mæli. Því það er alveg
morgunljóst að notkun eftirlits-
myndavéla á eftir að aukast stór-
lega á ýmsum sviðum og víða ef-
laust til góðs.
Málið er að missa ekki tökin á
þessu. Arið 1984 er að baki og
framtíðarsýn Orwells hefur ekki
ræst, nema að hluta í vissum
heimshlutum. En það er aldrei
of varlega farið.
X^MT
Hafa möguleikar tiýrra
oðila til að hefja rekstur
í sjávarútvegi ekki
þrengst meira en gerst
hefurí öðrum greinum,
svo sem fjölmiðlun og
matvöruverslun ?
Þorsteinn Már Baldvinsson, for-
stjóri Samherja hf. heldur þess-
um sjónarmiðum fram í viötali í
helgarblaði Dags um helgina.
Sigmundur E. Ófeigsson,
framkvæmdostjóri Matbæjar.
“I dag getur enginn
með auðveldum hætti
hafið rekstur mat-
vöruverslunar - það er
nánast ekki hægt
fremur en að helja
rekstur sjávarútvegsfyrirtækis. 1
rekstri matvöruverslunar þarf nú
aðgang að vörudreifingarmiðstöð
og góða staðsetningu fyrir verslun.
Hvort tveggja er dýrt. Einnig er
nauðsynlegt að vera með keðju
verslana til þess að ná hagkvæmni
stærðarinnar. Því get ég vel tekið
undir þessi sjónarmið."
óhann Arsælsson,
ritigmaðwSamjýlkingar.
“Nei, hreint ekki.
Svona einokunará-
stand er ekki í neinni
annarri grein. Ef
menn ætla að stofna
nýtt sjávarútvegsfyrir-
tæki eru veiðiheimildir seldar á
jaðarverði sem er svo hátt að fjár-
festingar í öðrum atvinnugreinum
eru allar skynsamlegri. Ný fyrir-
tæki í sjávarútvegi geta því ekki
orðið til. Undantekningin er út-
gerð smábáta. Ástæðan fyrir þeirri
nýliðun er að þar hefur eina gatið
verið á kvótakerfinu. Þarna hefur
eina lífsvon margra sjávarplássa
verið og hefði þetta gat ekki verið
á kerfinu væru þau nú í eyði.“
Tryggvi Tryggvason,
forstödtmiaóurá viðskiptastofu Lands-
banka íslands.
“Eg tel að þröskuldar
fyrir nýja aðila til að
hefja rekstur í sjávar-
útvegi séu ekki hærri
en gerist í öðrum
greinum og út frá
hagkvæmnissjónarmiðum þyrfti
samþjöppun eignarhalds í sjávar-
útvegi að vera meiri en hún er í
dag. Sú samþjöppun sem hefur
orðið í öðrum atvinnugreinum á
síðustu árum hefur vissulega
þrengt möguleika nýrra aðila til
að hasla sér völl, en hefur þó að
mínu mati lækkað verð og komið
neytendum til góða.“
Arthúr Bogason,
formaðurLandssambands smábátaeig-
enda.
“Aðstaða manna til
þess að hefja rekstur
í sjávarútvegi í dag er
ekki samanburðar-
hæf miðað við að-
stæður fyrir 15 til 20
árum. Þá gátu menn byrjað með
nánast tvær hendur tómar, en nú
þarf klókindi til að hefja rekstur
í greininni - cf þú ert ekki þeim
mun ljáðari fyrir. Mér finnst
ósennilegt að aðgengi hafi
þrengst annars staðar jafn mikið
og í sjávarútvegi."