Dagur - 06.01.2001, Blaðsíða 5

LAUGARDAGUR 6. JANÚAR 2001 -F
MINNINGARGREINAR
Þórir Guðmundiir Áskelsson
Þórir Guðmundur Áskelsson
fæddist hinn 18. júlí 1911 að
Skuggabjörgum í Dalsmynni í
Suður-Þingeyjarsýslu. Hann
Iést á Fjórðungssjúkrahúsinu á
Akureyri sunnudaginnlO. des-
ember. Foreldrar hans voru
Áskell Hannesson og Laufey
Jóhannsdóttir, hændur að
Skuggabjörgum. Þórir var átt-
unda barnið í hópi ellefu systk-
ina sem öll eru nú látin. Þórir
var sjómaður um árabil og sigl-
di m.a. á milli landa öll stríðs-
árin. Eftir að hann kom í land
vann hann lengst af hjá SIipp-
stöðinni og Skipasmíðastöð
KEA á Akureyri. Hann lauk
sveinsprófi í seglasaumi og
stundaði þá iðn allt fram á elli-
ár. Oft var gestkvæmt á verk-
stæði Þóris við Norðurgötu og
gjarnan farið með kvæði þjóð-
skálda - ekki síst Davíðs Stef-
ánssonar sem Þórir kynntist í
Fagraskógi er foreldrar hans
bjuggu þar í nokkur ár. Með
Davíð og Þóri tókst góð vin-
átta. Þórir kvæntist árið 1943
Dóru Olafsdóttur fá Sigtúnum
á Kljáströnd í Höfðahverfi.
Hennar dóttir er Ása, búsett í
Bandaríkjunum og sonur þeir-
ra hjóna er Áskell, ritstjóri
Bændablaðsins. Þórir Guð-
mundur Áskelsson var jarðsett-
ur hinn 15. desember sl. Útför-
in fór fram frá kaþólsku kirkj-
unni á Akureyri en Þórir Guð-
mundur var jarðsettur í Greni-
víkurkirkjugarði.
Elskulegur tengdafaðir minn,
Þórir Guðmundur Áskelsson, er
nú látinn eftir erfið veikindi.
Sumir menn marka dýpri spor en
aðrir og í þeim ílokki var Þórir.
Eg kvnntist Þóri fyrst fyrir
rúmum tuttugu árum þegar ég
hafði tekið upp samband við son
hans, Áskel. Þórir hafði strax
mikil og sterk áhrif á líf mitt.
Hann varð lljótt einn af mínum
bestu og traustustu vinum - hoð-
inn og búinn til að rétta fram
hjálparhönd hvenær sem var.
Þórir bjó lengst af á Akureyri
með fjölskyldu sinni. Hann byg-
gði hús við Norðurgötu fyrir
rúmum 50 árum og þar bjó hann
til hinsta dags. Þórir vann ýmis
störf en sjómennska var hans að-
alstarf framan af ævinni. Þannig
sigldi hann til dæmis á farskipum
öll stríðsárin en sú reynsla setti á
hann sitt mark. Eftir að hann
náði miðjum aldri nam hann
seglasaum en eftir að hann kom í
land var hann m.a. starfsmaður
Slippstöðvarinnar og Skipa-
smíðastöðvar KEA.
Þórir var hið mesta Ijúfmenní,
einstaklega barngóður og trúðí á
hið góða í hverjum og einum.
Umhyggja Þóris fyrir sínum nán-
ustu var einstök. Þórir hafði mik-
ið og gott minni og hafði yndi af
ljóðum og gömlum kveðskap. Þá
var hann margfróöur um menn
og málefni.
Missir aðstandenda er mikill
og þá ekki síst eiginkonu hans,
Dóru, en þau gengu í hjónaband
árið 1943. Hún hefur ekki aðeins
misst eiginmann heldur líka sinn
besta vin og félaga. Þau hjón
voru samstíga í öllu sem þau
tóku sér fyrir hendur en það er
mikið lán að fá tækifæri til að
kynnast slíku fólki.
I veikindum Þóris síðustu árin
var Dóra alltaf til staðar og naut
Þórir umhyggju hennar og ástrík-
is á heimili þeirra hjóna. Árum
saman gerði hún Þóri kleift að
vera heima en ekki á sjúkrastofn-
unum, en sú staðreynd hefur án
efa lengt líf Þóris til muna. Það
var íýrir fáum vikum hins vegar
að heilsubrestur Þóris kom í veg
í fyrir að Dóra gæti sinnt honum
öllu lengur og Þórir fór á Fjórð-
ungssjúkrahúsið á Akureyri.
Dóra heimsótti hann nánast dag-
lega og æ fleirum varð ljós sá
mikli sálarstyrkur sem hún býr
yfir - styrkur sem hyggist á sannri
trú og bjartsýni. Dóra hefur ekki
hátt en stýrir með hægð og yfir-
veguðum orðum.
Elsku Dóra. Það er gæfa að
eiga tryggan lífsförunaut á borð
við Þóri. Missir þinn er því mik-
ill. Megi góður guð styrkja þig og
vernda í sorg þinni. Elsku Ása og
Áskelk Þið áttuð elskulegan föð-
ur. Megi minning hans lifa í
hjörtum ykkar. Minningar um
Þóri eru margar og fallegar. Ég
varðveiti þær í hjarta mínu.
Elsku Þórir. Þessi síðasta or-
usta var erfið en nú ert þú kom-
inn á þann stað sem sjúkdómar
finnast ekki. Þú auðgaðir líf mitt
og margra annarra með góð-
mennsku þinni og hjartahlýju.
Ég kveð þig með hroti úr Ijóði
löður míns, Aðalsteins Gíslason-
ar, sem hann sendi þér sem af-
mæliskveðju þegar þú varðst átt-
ræður.
Á Skuggabjörgum sést ei sól
samfellt marga daga.
Þar áttu þreyttir öruggt skjól,
en óskráð sii er saga.
Ótaí mörg þar eru spor
eftir litla fætur.
Þar lifðir þii þín Ijósu vor
og langar, bjartar nætur.
Við gamlar hlóðir heitast var,
og hópast var þar saman.
Mamma sagði sögurnar
og sitthvað annað gaman.
A jólum pahhi lestur las,
þá lagðist vinnan niður.
lnni þekktist ekkert þras,
þar ávallt ríktifriður.
Uti á sjónum erfitt stríð
þií árum saman háðir.
Þó öldur risu hátt í hríð,
höfn þú ætt'ð náðir.
Árin liðnu eru nú
orðin mörg að halii.
Yfir þér og þinni frú
þengill himna vaki.
Guð blessi þig, kæri vinur.
Vilborg.
I tímans rás er dauðinn eitt af
þeim hugtökum sem fólk hefur
mikið velt vöngum yfir og öll trú-
arbrögð hafa sína skýringu á
hvað verður um manninn eftir
dauðann. En hvort sem dauðinn
er endir, upphaf eða eðlilegt
framhald af Iífinu hér á jörðu þá
er hann óumdeilanlega mikil
tímamót. Á þessum tímamótum
Þóris langar mig til þess að segja
nokkur orð um kvnni mín af hon-
um.
Ég hef alltaf þekkt Þóri sem
gamlan mann og í minningunni
er hann maðurinn sem tók mig
og fjöldamörg önnur börn fjöl-
skyldunnar á hné sér og kenndi
okkur vísur. Þetta var ímyndin
sem ég hafði lengi vel af honum
og má kannski segja að hann hafi
verið mér eins og nokkurs konar
afi.
Svo var það vorið 1999 þcgar
ég fékk það verkefni í Mennta-
skólanum að skrifa ritgerð í sam-
tímasögu að ég ákvað að taka við-
tal við Þóri og leggja þá sérstak-
lega áherslu á millilandasigling-
arnar sein hann stundaði öll
stríðsárin. Eftir nokkurn um-
hugsunarfrest ákvað Þórir að
leyfa mér að skrifa þessa ritgerð
sem nokkurs konar ævisögu
hans. Það var við þessi skrif sem
ég kynntist fortíð Þóris fyrst af
einhverri alvöru. Ég vissi það að
hann hafði verið mikið á sjó og í
siglingum öll stríðsárin og að
sjálfsögðu hafði ég tekið eftir
húðllúrunum sem hann var með
á handleggjunum. En einhvern
veginn hélt ég það lengi vel að
það væri eitthvað sem bara til-
heyrði gömlum mönnum. Senni-
lega hef ég þjáðst af þeim kvilla
sem er svo einkennandi fyrir
mína kynslóð að halda að eldra
fólk hafi fæðst gamalt og alltaf
verið þannig. Viðtal mitt við Þóri
breytti þeim ranghugmyndum
mínum svo um niunaði því Þórir
hafði svo sannarlega lifað tímana
tvenna.
Þessa kvöldstund sem ég dval-
di hjá Þóri og ræddi við hann
sagði hann mér frá ýmsu sem á
daga hans hafði drifið. Hann
sagði m.a. frá frostavetrinum
mikla þegar allt var ísi lagt og
þeir sváfu 3 bræður saman í rúmi
til að halda á sér hita, fyrsta starfi
si'nu sem mjólkurpóstur á Hjalt-
eyri þegar hann var 1 1 ára og
skólaárunum fjórum við Barna-
skólann að Reistará. Hann sagði
einnig frá kreppunni sem hafði
þó ekki mikil áhrif á Iíf hans því
hann var hvort eð er fátækur fyr-
ir og síðast en ekki síst sagði
hann frá 23 ára ferli sfnum á sjó.
Það var ótrúlegt að heyra frá
(ýrstu hendi lýsingar frá stríðinu
og orrustum sem Þórir hafði
sjálfur Ient í. Imynd mfn af gamla
hvíthærða manninum með staf-
inn breyttist snögglega. Þórir
lenti í mörgum árásum á meðan
stríðinu stóð og oft munaði
mjóu. Hann hafði lagt af stað frá
Kaupmannahöfn daginn áður en
Danmörk var hertekin og lenti
oftar en einu sinni í þvf að sjá
skipið við hliðina sprengt í loft
upp. Fyrsta árásin sem hann
lenti í var í september 1941 og
voru þá 16 skip skotin niður allt í
kringum hann. Það var ekki
áreynslulaust að lenda í þessu en
verst fannst Þóri að þurfa að
sigla framhjá mönnunum sem
voru á björgunarflekum og mega
ekkert hjálpa þeim. En það voru
reglur að meðan á árás stóð bar
öllum skipunum að halda áfram
sinni stefnu. Stríðið reyndist Þóri
erfiðara eftir því sem leið á og
síðustu árin gat hann ekki sofnað
eftir árás, þá hafði langvarandi
stríðsástand markað djúp spor.
Þórir varð klökkur þegar hann
sagði mér sumar sögurnar og
sagði að þetta væri lífsreynsla
sem fylgdi honum alla ævi. Þegar
ég spurði hann hinsvegar hvort
hann hefði aldrei hugleitt að
hætta og fá sér vinnu í landi
sagði hann að það hefði aldrei
verið valkostur. Hann hefði ekki
getað litið framan í félaga sfna ef
hann hefði hætt þar sem honum
fyndist þá sem hann hefði flúið
af hólmi.
Það sem mér fannst sarnt virð-
ingarverðast er hvað Þórir sýndi
aldrei neina reiði eða beiskju í
garð Þjóðverja. Nokkrum árum
eftir stríð hitti Þórir þýskan skip-
stjóra hérna heima. Þeir komust
að því að þeir voru jafngamlir
upp á dag og það sem rneira var
að þeir höfðu verið í sömu
árásinni sem átti sér stað milli
Skotlands og Bandaríkjanna árið
1942. Þá hafði annar þeirra ver-
ið skjálfandi af hræðslu undir yf-
irborði sjávar í kafbáti, en hinn
skjálfandi af hræðslu á yfirborð-
inu í skipi. ,,Og sérðu nú muninn
á okkur núna?“ sagði skipstjórinn
við Þóri, en þessi setning var Þóri
einkar minnisstæð.Við skrifin á
ritgerðinni um Þóri lærði ég
niargt. I fyrsta lagi jókst skilning-
ur minn á hörmungum og ósann-
girni stríða en í öðru lagi þá fékk
ég nýja sýn á Þóri og ég held að
það séu ekki mjög margir sem
þekkja þennan bakgrunn hans.
Fyrir allt þetta vil ég þal<ka þér
elsku Þórir. Þú munt alltaf í mín-
um huga vera gamli, góðlegi
maðurinn sem kenndi mér vísur
þegar ég var lítil og baðst fyrir
mér þegar mér Ieið ekki sem best
á skiptinemaári mínu í Gu-
atemala. Ég held að ég hafi aldrei
sagt þér hvað ég mát það rnikils.
Þú hefur mikla reynslu af
ferðalögum og nú þegar þú ert
farinn sit ég hér eftir og horfi á
styttuna þína af Maríu mey, sem
nú er komin inn í herbergi til
mín. Ég velti því fý'rir mér hvort
þú sért kominn á leiðarenda,
hvort hluti af þér sé ennþá hérna
á meðal ökkar sem þykir vænt
um þig eða hvort þú sért ennþá á
ferðalagi. Hvernig sem það nú er
- góða ferð.
Ég votta Dóru, ömmusystur
minni, og fjölskyldu hennar mína
dýpstu samúð.
Guðrún Sif Friðriksdóttir.
íslendingaþættir birtast í Degi
alla laugardaga
Skilafrestur vegna minningargreina er til þriðjudagskvölds. Reynt er að birta allar greinar eins fljótt og verða má en
ákveðnum birtingardögum er ekki lofað.
Æskilegt er að minningargreinum sé skilað á tölvutæku formi.
^______________^Omrnr ____
ISLENDINGAÞÆTTIR