Dagur - 06.01.2001, Blaðsíða 7

LAUGARDAGUR 6 ■ IANÚAR 200 J - VII

MINNINGARGREINAR
L >
Bjöm Fr. Bjömsson
f.v. sýslu- og alþingismadur
Ungur homstu og æskuglaður
austur í gamla Rangárþing,
settist að sem sýlsumaður
sómdir vel þeim fjallahring.
Það i öun þii undir högum
upplitsdjarfur fannst þinn mátt
gerðir jafnt að lesa í lögum
leiðbeina og gera sátt.
P.E.
Hinn 21. desember barst okk-
ur Rangæingum sú frétt að Björn
Fr. Björnsson f.v. sýslu- og al-
|iingismaður befði látist þá um
morguninn. Ekki gátu það talist
óvænt tíðindi, maðurinn ári bet-
ur en níræður, þrotinn að heilsu,
þó setti okkur hljóða og minning-
arnar streymdu að, öndvegismað-
ur sinnar samtíðar í Rangárþingi
var genginn til feðra sinna. Það
hafði fækkað um einn af þeim,
sem settu svip á bæinn með
reisn.
í byrjun nóvenbermáðnaðar
árið 1937 ók drossía yfir gömlu
hvítu hengibrúna á Þjórsá Ieiðin
Iá framhjá fallega trjá- og blóma-
garðinum hans Ólafs ísleifsson-
ar, hómópata í Þjórsártúni þar
sem sýnin opnast til hinnar yfir-
bragðsfögru austurfjalla, Eyja-
fjallajökuls, Tindafjallajökuls,
Þríhyrnings og Heklu. Sveinn
Jónsson, járnsmiður á Selfossi ók
hægt austur holóttan Holtaveg-
inn. Við hlið hans sat ungur
glæsilegur maður, verðandi
sýslumaður Rangárvallasýslu.
Hann hafði frægðarorð á sér í
Reykjavík sem aflturðasnjall
knattspyrnumaður og spilaði
með Víkingi. Þetta var Björn Fr.
Björnsson sem gegnt hafði emb-
ætti sýslumannsins í Arnessýslu í
tæpt eitt ár og tekið við því af
kempunni honum Magnúsi
Torfasyni og flutt það frá Eyrar-
bakka upp í gömlu Símstöðina á
Selfossi. En nú var þessum efni-
lega manni boðið framtíðaremb-
ætti í Rangárþingi. Hermann
Jónasson þáverandi dómsmála-
ráðherra, ritaði honum setning-
arbréfið. Síðar kom skipunarbréf
frá Kóngsins Kaupmannahöfn.
Kiástján X sendi útflúrað bréf
með stórum stimplum. Stóra
bréfið frá kóngnum var í gildi í
full fjörutíu ár. Það var komið
kvöld þegar ungi lögfræðingur-
inn var orðinn einn hjá embætt-
isgögnunum uppi í Gunnarsholti
en þar hafði embættið verið um
tíma, en áður var það á Efra-
Hvoli í Hvolhreppi í um þrjá ára-
tugi. Rafljós voru ekki kveikt til
að skoða embættisgögnin.
Rangárþing varð ekki uppljómað
af Sogsrafmagni fyrr en áratug
síðar. Björn fékk þegar þaul-
kunnugan sýsluskrifara sér til að-
stoðar, það var Páll Björgvinsson,
sýslumannssonur frá Efra-Hvoli.
Taldi Björn gott að hafa hann sér
við hlið þegar afgreidd voru verk-
efm sem biðu úrlausnár.
Unga sýslumanninum fannst
Gunnarsholt vera úrleiðis og
flutti embætti sitt eftir tvo sólar-
hringa niður í Hvolsvöll sem
hann eygði sem framtiðarstað,
þótt þar væru aðeins tvo íbúðar-
hús og það þriðja í byggingu. Auk
þess var sölubúð frá Kaupfélagi
Hallgeirseyjar en það hús stend-
ur enn, minnisvarði um veröld
sem var. Hann byggðj vorið eftir
sjálfur austan við þessi hús íhúð-
ar- og skrifstofuhús embættisins
en í því húsi var skrifstofa sýslu-
manns í hálfan fjórða áratug.
Björn var vel undirbúinn til að
Björn sést hér í góðra manna hópi á almennum fundi og er að undirbúa sig undir að gefa pening í samskotamauk sem látinn er ganga milli manna.
taka þátt í og leiða fjölbreytt fé-
lagsmálastörf þegar hann kom í
héraðið. Sem drengur og ung-
lingur hafði hann starfað í
KFUM þar sem hinn mikli og
ljúfi leiðtogi sr. Friðrik Friðriks-
son vísaði veginn og kenndi hon-
um undirstöðuatriði í tungumál-
um og hvatti til náms. Frá 12 ára
aldri spilaði hann iðuiega á orgel
á samkomum KFUM. I viðlögum
lék hann á gamla orgelið í Stór-
ólfshvolskirkju við guðþjónustur
af mikilli innlifun og gaf sálma-
lögunum virðulegan, djúpan hlæ.
Á æskuárum undirbjó sr. Friðrik
trúrækni hans, sem var hans
bjarg á Iangri æfi. Björn stofnaði
tónlistarskóla Rangæinga sem
dafnað hefur vel með árunum og
er í dag blómleg menningarstofn-
un með á þriðja hundað nemend-
ur. Skák var honum hugstæð og
var hann um skeið formaður
Taflfélags Reykjavíkur og tefldi
mikið eftir að hann fluttist aust-
ur og glæddi með því skáklíf í Ár-
nes- og Rangárvallasýslu. Á löng-
um og litríkum starfsferli Björns
Fr. Björnssonar, hygg ég að ekk-
ert starf hafi hann tekið að sér,
sem betur hæfði orku hans og
áhugasviði eins og störfin við
uppbyggingu skólasetursins á
Skógum. Á þeim árum þurfti að
glíma við leyfisveitingar því ýms-
ar byggingart'örur voru þá lítt fá-
anlegar og fjármagn lá ekki á
lausu. Rangæingar tóku til sinna
ráða þá eins og þegar brýrnar
voru byggðar yfir Þverá og Mark-
arfljót á árum áður. Framganga
Skógaskóla var honum ævarandi
áhugamál. Hann mætti þvf alltaf
þegar hann gat við skólasetning-
ar og skólaslit og brá þar eins og
annarsstaðar stórum svip á hátíð-
Iegar athafnir.
Á fimmta áratugnum þegar at-
hafnamaðurinn Egill Thoraren-
sen, kaupfélagsstjóri Kaupfélags
Árnesinga, fékk brennandi áhuga
á byggingu hafna í Þorlákshöfn
var leitað til Rangæinga. Björn
sýslumaður varð fyrirliði í héraði
og tókst farsælt samstarf við Ár-
nesinga eins og um líkt Ieyti tókst
við Vestur- Skaftfelliga við upp-
byggingu menntasetursins og
hins myndarlega byggðasafns í
Skógum. Samstarfið til austurs
og vesturs varð með ágætum og
af því Ieiddi farsæld fyrir Rangár-
þing.
Sýslumennirnir í Rangárvalla-
sýlsu hafa í áranna rás haft ríkan
áhuga á framfaramálum héraðs-
ins og gengt forystuhlutverkum í
þjóðþrifamálum. Mann eftir
mann til dagsins í dag. Björn Fr.
Björnsson sómdi sér vel sem odd-
viti sýslunefndar héraðsins.
Hann var einstaklega laginn við
að skapa ánægjulegt andrúmsloft
á fundunum enda tillhlökkunar-
efni sýslunefndarmanna að
mæta, láta Ijós sitt skína og legg-
ja gott til mála. Það er íhugunar-
efni hve miklu gömlu sýslu-
nefndirnar komu í verk. Björn
sýslumaöur bar sterkan og litrík-
an persónuleika, var orðheppinn
og alltaf var stutt í glettnina.
Slíkir menn gæða gráan hvers-
dagsleikann lífi. Björn flíkaði
ekki tilfinningum sínum, var í
eðli sínu dulur og bar stórar sorg-
ir með karlmennsku.
Það var metnaðarfull uppbygg-
ing í Hvolsvelli á árunum sem
Björn var formaður Kaupfélags
Rangæinga. Að einhverju leyti í
samkeppni við Kaupfélagið Þór á
Hellu. Ingólfur Jónsson, sá
dugnaðarmaður réði þar ríkjum.
Menn spjöruðu sig vel á báðum
stöðum og kauptúnin í Hvolsvelli
og á Hellu bera þess merki. Eg
þekkti ekki óvild milli þeirra.
Þótt sperra væri milli kauptún-
anna fram eftir árum. Báðir voru
þeir forystumenn sinnar samtíð-
ar og síns héraðs.
Eg hygg að enginn staða gefi
eins mikla innsýn í mannlegt
samfélag eins og staða sýslu-
manns í hæfilega stóru héraði.
Þar má kynnast nánast flestum
hliðum mannlífsins. Það er ekki
allra að leysa viðkvæm mál og
hafa vinsældir af.
Björn Fr. Björnsson sat fyrst á
sumarþingi 1942. Síðan var
hann samfleytt á Alþingi frá
1959 til 1974 sem alþingismaður
Framsóknarflokksins í Suður-
Iandskjördæmi. Alls mun hann
hafa setið 18 þing. Hann sat m.a.
á allsherjarþingi Sameinuðu
])jóðanna árið 1970 og sat Ráð-
gjafaþing Evrópuráðsins 1972 og
1973. Hann var víðlesinn, glögg-
ur og hafði pólitískt nef. I störf-
um sfnum sem alþingismaður
horfði hann hátt og til framtíöar
og vildi láta gott af sínum störf-
um leiða. Hann var sæmdur
heiðursmerki R. 1. F. 1 janúar
1968. Einnig var Björn sæmdur
Chevalier de l’Ordre National du
Merite.
1 meira en þrjá áratugi áttum
við Björn einstaklega gott og lær-
dómsríkt samstarf fyrir mig.
Gagnvegir góðrar vinóttu milli
heimila okkar voru meira en
helmíngi Iengri tíma. Það var
erfitt að komast yfir allt sem gera
þurfti meðan við vorum einungis
tveir við störfin í stóru héraði. En
við unnum aðeins tveir við emb-
ættið hátt á annan áratug. Gleði-
stundirnar voru líka margar. Þeg-
ar álfar hoppuðu á hjarni, bardús
daglegra anna gleymdust stund-
arkorn og klukkur stóðu. Björn
kunni líka þá list að líta á aðstoð-
armann sinn sem jafningja. Ekki
skortu umræðuefnin, hvort held-
ur var heima í kokkhúsi eða á
ferðalögum okkar á nóttu sem
degi. I blíðu og stríðu, meðan
vegir voru slæmir og farartækin
börn síns tíma. Alltaf hafði hús-
bóndi minn af miklu að miðla,
glöggur á menn og málefni og
minnið traust.
Eftirlifandi eiginkona Björns er
Ragnheiður Jónsdóttir frá Deild-
artungu, einstök myndarkona
sem bjó honum traust heimili og
var honum styrk stoð frá fyrstu
kynnum þeirra til hinstu stundar.
Eg og fólkið mitt á ógleymanlegar
minningar um Björn sýslumann
sem um áratugaskeið bar með
sinni stóru og heimsborgarlegu
persónu ferskan blæ inn á heim-
ilið okkar. Áfram munum við hlúa
að þeim góðu minningum. Það er
vissulega þakkarvert að hafa átt
með Birni svo margar samvistar-
og gleðistundir. Guð blessi okkar
kæra vin Björn Fr. Björnsson og
hans ástvini.
Pdlnti Eyjólfsson