Dagur - Tíminn Reykjavík - 08.05.1997, Side 7

mftrfrtb-mrit'.ni'
WMV imn <*, tvronWirtmmW — V*.V
Heim-
sókn á
Hvann-
eyri
^Dagur^tmmn
LANDBÚNAÐUR
Bylting
í sauð-
fjárbú-
skap
Haukur Júlíusson á Hvanneyri við eina eintakið sem til er af svokölluðum Þúfnabana en sex slíkir komu til landsins á fyrri hluta aldarinnar.
Mynd: ohr
Þúfitabaninn
Á Hvann-
eyri hafa
menn
sinnt því
að halda
til haga
gömlum
landbún-
aðartækj-
um og
lagt tölu-
vert á sig
til þess.
Hann er stór og mikill og hefur trúlega
verið yíirþyrmandi þegar hann kom til
landsins árið 1921. Nú stendur hann og
er ekki svipur hjá sjón. Dæmi um stórhug í ís-
lenskum landbúnaði, stórhug sem dagaði uppi.
Það er hinn svokallaði Þúfnabani sem hér um
ræðir. Sex slíkir komu til landsins á árunum
1921 til 1926 en nokkrir þeirra voru fluttir úr
landi aftur. Á Hvanneyri stendur sá eini sem
eftir er heillegur hérlendis.
„Hann kom hingað 1947 og það hefur ekki
tekist að snúa vörn í sókn varðandi endurbygg-
ingu á honum,“ segir Haukur Júlíusson sem
meðal annarra hefur haft veg og vanda að því
að gera upp gamlar búvélar sem safnað hefur
verið á Búvélasafnið á Hvanneyri. Niðurlæging
Þúfnabanans er nefnilega síður en svo dæmi-
gerð fyrir þá starfsemi sem þar fer fram, en um
viðgerð á Þúfnabananum segir Haukur: „Þetta
er dýrt mál og tímafrekt mjög þannig að þeir
sem hafa lagt Búvélasafninu Uð hafa frekar
snúið sér að þeim hlutum sem hafa geflð skjót-
ari árangur. Það er ærið mikið minna verk að
gera upp venjulegan landbúnaðartraktor held-
ur en þetta áhald sem ekkert er til í. Þeir voru
aldrei framleiddir nema rúmlega hundrað.“
Haukur segist ekki nógu kunnugur sögu
Þúfnabananna, þó ýmislegt bendi til annars, en
segir að þeir hafi flestir komið til landsins not-
aðir. Þúfnabaninn var 6,6 tonn að þyngd og 60-
70 hestöfl. „Þetta var fyrst og fremst risatætari
byggður á grind og með spili sem hífði tætar-
ann. Á sínum tíma stóðu deilur um þessar vélar
í forystu landbúnaðarins. Sumir vildu veðja á
þessar vélar til framtíðarræktunarstarfa en
aðrir vildu leggja áherslu á hefðbundnar og
minni dráttarvélar. Þetta þúfnabanatímabil
stóð mjög stutt. Traktorarnir reyndust drýgri
og hentugri, þeirra tímabil, þessara járnhjóla-
véla, í jarðvinnslu rennur upp 1928-1929. Það
má segja að þúfnabanarnir fresti þessu tímabili
dálítið. Sá innflutningur stendur fram undir
stríð 1938 en svo tekur fyrir þennan innflutning
mikið um tíma. Svo fara að sjást aftur dæmi-
gerðir heimilistraktorar á gúmmíhjólum 1944.“
Það fer ekki fram hjá viðmælandanum að ekki
er komið að tómum kofunum hjá Hauki þegar
um vélar er að ræða. Búvélasafnið á nú þó
nokkur tæki.
„Það er eitthvað komið á annan tuginn af
gangfærum traktorum frá þessum árum 1920
til 1956. Einn er þó yngri, 1966, rússneskur.
Hinir eru flestir eða allir evrópskir eða banda-
rískir. Hér eru tveir af þremur fyrstu traktorun-
um. Og hér er einn af fyrstu árgerðinni af land-
búnaðartraktorunum. Farmal íjölskyldan er
hér nokkuð saman komin frá þessum árum
1945-1955.“ Hauki var ekki meir en svo gefið
um myndatökur af Þúfnabananum, sagði hann
ekki til mikils sóma. Honum var hins vegar
mikið í mun að sýna litla Caterpillar D-2 belta-
vél sem stóð nýsprautuð inni á verkstæðisgólfi.
„Hún er keypt hingað ný án tannarbúnaðar
1947 og þá eingöngu ætluð sem dráttarvél. Hún
er 30 hestöfl út á belti en díselmótor skilar 38
hestöflum. Sá mótor er gangsettur með ennþá
minni bensínmótor.“ Tækið vegur rúm 3 tonn.
Það stóð ekki á sögu vélarinnar hjá Hauki: „Það
var okkar fyrsta verk
þegar við fengrnn
þessa vél í hendur
að taka af henni
tönnina sem hafði
reyndar verið sett á
hana einhvern tíma
á árum áður. Hún
var bæði illa farin og
alls ekki af Caterpill-
ar gerð. Vélin verður
sett upp eins og hún
var í upphafi, sem
traktor á beltum.
Þessa vél mun Búnaðarsamband Kjalarnes-
þings hafa keypt, það er nokkuð öruggt. Af
henni er talin vera mynd í þeirri góðu bók, Bú-
vélar og ræktun, dragandi plóg. Síðar komst
hún í eigu Péturs Snæland og þá var sett á
hana tönn en hún var notuð lengi við ýmiskon-
ar sumarhúsatilfæringar vestur á Grenjum.
Þaðan barst hún til Heklu fyrir kannski tíu ár-
um og þeir ætluðu sér að gera henni skil og
gera hana upp en brast dugur til þess og gáfu
okkur vélina. Ég þáði hana um leið og þetta
góða tilboð barst og við sóttum hana þrem dög-
um síðar. Það er búið að gera við ýmsa hluti
varðándi litla bensínmótorinn og flikka hana á
ýmsan hátt til en ekki búið að taka hana mikið í
sundur. Ætlunin er að varðveita hana svona
sem næst upprunalegu horfi. Þetta er ein af al-
minnstu beltavélum sem til landsins komu.
Stærðirnar D-4 óg DT-9 voru mun algengari en
það voru 50 hestafla vélar.“ -ohr
Þúfnabaninn er
dæmi um stór-
hug í íslensk-
um landbún-
aði, stórhug
sem dagaði
uppi.