Dagur - Tíminn Reykjavík - 10.05.1997, Blaðsíða 11

íOagur-?Dmitm
PJÓÐMÁL
Laugardagur 10. maí 1997 -11
Að gefnu tilefni
Agnar Hallgrímsson
skrifar
Sú var tíðin hér á landi að
allir íslendingar lifðu af
landsins gæðum, sem voru
einkum tvenn, þ.e. landbúnað-
ur og sjósókn. Stundum bland-
aðist þetta tvennt nokkuð sam-
an þannig, að bændur og
bændasynir stunduð sjósókn í
öðrum landshlutum hluta árs-
ins og fólk sem bjó í sjávarplás-
sum hafði grasnyt, þ.e átti
skepnur sér til lífsframfæris.
Segja má að þannig hafi þetta
verið í stórum dráttum allt frá
því Ingólfur Árnason fann önd-
vegissúliu- sínar reknar á land í
Reykjavík fram til síðustu alda-
móta, eða í rúm þúsund ár.
Aðrar atvinnugreinar en
þessar þekktust vart. Að vísu
var gerð tilraun til iðnaðar á
dögum Skúla Magnússonar
Iandfótgeta um miðja 18. öld,
en þær tilraunir áttu erfitt upp-
dráttar og var fljótlega hætt. Ef
við lítum til baka aftur til síð-
ustu aldamóta þá kemur best í
ljós hvílíkar geysiframfarir,
nánast bylting, hafa orðið á
þessari öld er senn kveður. Um
síðustu aldamót voru engir bíl-
ar, engar flugvélar, ekkert raf-
magn, engin steinhús, engir
vegir eða brýr svo heitið gæti,
enginn sími, ekkert útvarp eða
sjónvarp. Öll þessi þægindi hafa
komið upp í hendur okkar, sem
nú erum að sigla inn í nýja öld
og við teljum sjálfsögð í daglegu
h'fi okkar nútímamanna.
Gjörbylting
Með myndun þéttbýliskjarna og
tilkomu verzlunarstaða fyrir og
um sl. aldamót kom til þörf fyrir
nýjar atvinnugreinar auk hinna
hefðbundnu. Par kom einkum
til skjalanna ýmis konar léttur
iðnaður, einkum þjónustuiðnað-
ur við dreifbýlið. En þar sem
iðnaður hefur jafnan átt fremur
erfitt uppdráttar hér á landi,
einkum í samkeppni við hinn
erlenda, varð að finna upp eitt-
hvað nýtt lifibrauð. Lausnin
varð ferðamannaiðnaður, sem
nú er vanalega nefnd ferðaþjón-
usta. Þessi nýja atvinnugrein
hófst ekki að marki fyrr en eftir
lok síðari heimstyrjaldarinnar,
er íslendingar eignuðust fyrst
stærri og langfleygari flugvélar
en hér höfðu tíðkast. Með til-
komu þotualdar kom til sögunn-
ar gerbylting með notkun stærri
og hraðfleygari flugvéla en áður
höfðu verið notaðar.
Pessi atvinnugrein hefur sífellt
verið að vinda utan á sig og auk-
ast ár frá ári og er nú svo komið
að nær annað hvert fjós og/eða
hlaða í sveitum landsins hefur
verið innréttað til móttöku ferða-
manna, innlendra sem erlendra,
auk allra þeirra hótela sem risið
hafa um land allt á sl. hálfri öld.
Ef ég man rétt þá komu um 200
þúsund erlendir ferðamenn til
íandsins á sl. ári og gjaldeyris-
tekjur af þeim námu um 20 millj-
örðum. Af þessu má sjá að hér er
ekki um neinar smáupphæðir að
ræða fyrir þjóðarbúið, þar sem
ijöldi ferðamanna nálganst nú
íbúaíjölda landsins og mestur
hluti þeirra kemur á tímabilinu
júní-ágúst eða aðeins á þremur
mánuðum á ári.
Óspillt náttúra
Nú mætti ætla að forráðamenn
ferðaþjónustu litu björtum aug-
um til framtíðar, hvað þetta
snertir, þar sem koma erlendra
ferðamanna hefur farið stöðugt
vaxandi á síðustu árum og ára-
tugum, en sú virðist ekki raunin
á. Pað virðist sem komi á dag-
inn að okkar viðkvæma land
þohr vart ótakmarkaða aukn-
ingu ferðamanna, enda er nú
svo komið að nokkrar helstu
náttúruperlur okkar eru lokað-
ar umferð og ferðamönnum um
langan tíma á ári, en það er að-
allega hin óspillta náttúra okk-
ar, sem flestir ferðamenn eru að
sækjast eftir. Nýlega heyrði ég
einn af frumkvöðlum ferðamála
á íslandi lýsa því í útvarpi að
hann hefði þungar áhyggjur af
hinni miklu aukningu ferða-
manna til landsins. ísland og ís-
lendingar væru ekki undir það
búnir að mæta henni. Þá vaknar
spurningin hvað er til ráða til
að sporna gegn þessari átroðslu
ferðamanna um okkar fagra
land. Mér virðist að tvennt komi
einkum til greina. Að takmarka
Qölda ferðamanna um landið
eða hækka prísana, svo maður
sletti nú svolítið. Sé fyrri leiðin
farin yrði að setja einhverja
ítölu eða kvóta á ijölda ferð-
manna hingað til lands, t.d. 500
þúsund á ári. Spurningin er
bara sú hvort við kæmust upp
með það, ekki síst þar sem við
erum í EES-sambandinu. Ef hin
leiðin væri farin væri verð á
allri þjónustu við ferðamenn
hækkað svo um munaði, td. með
því að selja á 100 þúsund krón-
ur nóttina á glæsihóteli eða 500
kr. á vatnssalerni. Þessi leið hef-
ur þann kost fram yfir hina að
við nytum ótakmarkaðra tekna
af þeim fáu ferðamönnum, sem
hingað kæmu sem aðallega yrðu
bandarískir kvikmyndaleikarar
eða aðrir auðjöfrar þaðan. Hins
vegar værum við lausir við alla
örtröð ferðamanna um landið.
Spurning er bara sú, eins og áð-
ur, kæmust við upp með þetta á
tímum nútíma samgangna og
fjarskipta? Ég held varla.
Vaxandi straumur
Það er því nokkurn veginn ljóst
að við munum engan veginn fá
sett takmarkanir á Ijölda ferða-
manna hingað til lands á næstu
árum og áratugum. Tala þeirra
mun því halda áfram að vaxa
ár frá ári, án þess að við fáurn
nokkra rönd við reist. Hvað
munar heiminn um það að
senda hingað 1-2 milljónir
manna á ári? Það er ekki nema
íbúaijöldi meðalstórrar borgar í
Bandaríkjunum eða Evrópu.
Ilvað skyldu margar milljónir
sækja Spán heim á ári hverju?
Hvað hafa þeir upp á að bjóða
sem við höfum ekki? Jú, sól og
baðstrendur. Benda má á að á
Norðursjávarströnd og Eystr-
saltsströnd Evrópu eru bað-
strendur sem gefa þeim
spænsku ekkert eftir að gæðum.
Einnig má benda á að með
vaxandi velmegun íbúa hinna
svokölluðu þróunarlanda, sem
búa í hinum heittempruðu belt-
um jarðar, mun í framtíðinni
verða mikil aukning meðal
ferðamanna og þeir munu áreið-
anlega ekki sækja í sólina á
Spáni. Ástæðan fyrir því að ekki
hafa komið fleiri ferðamenn til
íslands en raun ber vitni að und-
anförnu er einfaldlega sú að við
höfum ekki verið uppgötvuð sem
ferðamannaparadís fyrr en á
allra síðustu árum og koma
þeirra hingað mun skjóta rótum
út frá sér í framtíðinni. Það er
augljóst mál að innan fárra ára
munum við verða að taka
ákvörðun um það hvort við vilj-
um heldur koma í veg fyrir nátt-
úruspjöll eða verða af þeirri bú-
bót sem tekjur af ferðamönnum
gefa okkur í aðra hönd og búa
þar með við lakari h'fskjör í
þessu landi, en við annars þyrft-
um að gera. Valið er okkar. Um
það er enginn ágreiningur.
Náðhús spilla
Það skal tekið fram að sá er
þetta ritar er enginn sérstakur
áhugamaður um nátttúru ís-
lands og vernd hennar. Ekki get
ég þó neitað því að mér finnst
það stinga í augun þegar maður
sér þessi ólögulegu þurrsalerni,
sem ætluð eru ferðamönnum á
mörgum fegurstu skoðimarstöð-
urn þessa lands, einkum þó í
óbyggðum og á afskekktum stöð-
um. Sem dæmi um hversu mjög
slík náðhús spilla umhverfinu
má taka Atlavík í HaUormss-
staðaskóg, sem er að mínu viti
mjög ánægjulegur skoðunarstað-
ur. Undirritaður hefur ferðast
nokkuð um helstu skoðunarstaði
í Norður- og Vestur-Evrópu,
bæði í þéttbýli og dreifbýli, en
hvergi rekist á slík náðhús eins
og hér getur að h'ta. Hvað snertir
tekjur af ferðamönnum þá tel ég
það vafasaman ávinning að selja
erlendum mönnum, sem hingað
koma á einkabifreiðum, bensín
sem við verjum dýrmætum
gjaldeyri í að flytja inn í landið,
en höfum annars af þeim litlar
tekjur aðrar. Hins vegar aka þeir
utan alfaraleiða á torfærutækj-
um sínum.
En víkjum nú að öðru, sem
er þessu skylt þó með öðrum
hætti sé. Á síðasta ári heyrði ég
í Ríkisútvarpinu umræðuþátt
um ferðamál, þar sem fram
komu tvær konur. Þar af var
önnur þingmaður, en hin hátt-
sett í ferðabransanum, hverra
nöfn ég hvorki man eða hirði
um að tilgreina hór. Þar kom
það fram hjá þingmanninum,
að hann liti svo á að hálendið
væri almenningseign. Með öðr-
um orðum, ætlað til eignar og
útivistar fyrir Reykvíkinga og
aðra íbúa þéttbýlis þessa lands.
Afrétturinn
Já, öðruvísi mér áður brá, segir
gamalt máltæki. Ekki man ég
betur þegar ég var að alast upp í
sveit á fimmta og sjötta áratugn-
um, en að einstakar jarðir og
sveitarfélög á landinu ættu upp-
rekstrarétt fyrir búpening sinn
og full afnot af afréttum þessa
lands og næðu þau allt inn til
jökla. Ef til vill hefur þetta breyzt
eitthvað sfðan þá, en það hefur
þá algerlega farið framhjá mér.
Við þetta sama tækifæri lýsti
hin kona því yfir að ætlunin væri
að gera hæsta hálendi landsins
að þjóðgarði fyrir Evrópubúa. Ef
þétttbýlisbúar eiga allt hálendið
þá liggur í augum uppi að með
orðunum hæsta hálendið er átt
við jöklana. Sannarlega öfunda
ég ekki Evrópubúa af því að
dvelja langdvölum uppi á jöklum
landsins allan ársins hring í
misjöfnum veðrum. Og hvers
vegna bara Evrópubúa? Af
Landmannalaugar eru ein mesta ferðamannaparadís á fslandi. Myna: gva
hverju ekki íbúa Ameríku og As-
íu? Er það vegna þess að við til-
heyrum Evrópu landfræðilega
eða er það af því að við erum
aðilar að EES-samningnum?
Það væri gaman að fá einhver
svör við því. Ég lýk hér með
þessu spjalli um ferðamál, en vil
um leið taka það fram að þær
skoðanir, sem hér hafa verið
settar fram, eru algerlega mínar
eigin, en túlka á engan hátt
skoðanir ritstjóra þessa blaðs
eða annarra aðstandenda þess.
Aðalfundur
Kvenfélags
Akureyrarkirkju
verður haldinn fimmtudaginn 15. maí í safnaðarheimil-
inu kl. 20.30.
Venjuleg aðalfundarstörf.
Kaffiveitingar.
Stjórnin.

Innritun
er hafin í sumarbúðirnar að Hólavatni
Dvalarflokkar sumarsins fyrir börn 8 ára og eldri verða:
Drengir Tímabil Dagar Verð
1.fl. 18. júní-25. júní 7 dagar 14.900,-
2. fl. 27. júní-4. júlí 7 dagar 14.900,-
Stúlkur 3. fl. 7. júlí-14. júlí 7 dagar 14.900,-
4. fl. 16. júlí-23. júlí 7 dagar 14.900,-
Unglingaflokkur fyrir drengi og stúlkur
5. fl. 25. júlí-31. júlí 6 dagar 12.800,-
Rútugjald er innifalið í dvalargjaldinu.
Innritunargjald er kr. 3.000,- og er óafturkræft en dregst frá
dvalargjaldinu.
Innritun fer fram í félagsheimilinu KFUM og K, Sunnuhlíð 12,
mánudaga og miðvikudaga kl. 17-18 í síma 462 6330 og ut-
an skrifstofutíma í síma 462 3929 hjá Önnu, 462 2066 hjá
Astrid og 462 4301 hjá Jóni Oddgeir sem einnig veita allar
nánari upplýsingar.
Sumarbúðirnar Hólavatni.
Útför ástkærrar eiginkonu minnar, móður okkar, tengdamóð-
ur, ömmu og langömmu,
HERDÍSAR FRIÐRIKSDÓTTUR,
er andaðist aðfaranótt 5. maí, fer fram frá Hafnarfjarðarkirkju
þriðjudaginn 13. maí kl. 15.
Guðmundur Pétursson,
Alda Guðmundsdóttir, Hartvig Ingólfsson,
Friðrik Rúnar Guðmundsson, Hólmfríður Árnadóttir,
Hildur Guðmundsdóttir, Dýri Guðmundsson,
Pétur Guðmundsson,
barnabörn og barnabarnabörn.