Dagur - Tíminn Reykjavík - 14.05.1997, Blaðsíða 6

6 - Miðvikudagur 14. maí 1997
lÍUl
jD;igur-®íuTOtn
F R É T T A S K Ý R I N G
%
Viðhorf íslendinga til áfengisneyslu ungmenna eru mun frjálslegri en víðast í nágrannalöndunum. Mörgum finnst ekkert athugavert við það að 14-15 ára krakkar drekki áfengi og sumir leyfa
börnum sínum að fara einum og eftirlitslausum á útihátíðir. Áfengisneyslan er hins vegar oft upphafið að neyslu harðari fíkniefna.
Vaxandi fíkniefnaneysla
K\ Valgerður
Jóhannsdóttir
Fíkniefnaneysla
unglinga fer vaxandi,
samkvæmt nýrri
könnun. Hún sýnir
einnig að því meiri
tíma sem börn og
unglingar verja með
foreldrum sínum og í
íþrótta- og tóm-
stundastarf, þeim
mun minni líkur eru
á að þau ánetjist
fíkniefnum.
Fleiri unglingar reykja í
dag, en í byrjun áratugar-
ins. Fleiri hafa neytt
áfengis og fleiri hafa prufað
hass nú en 1990, samkvæmt
niðurstöðum nýrrar könnunar,
sem Þórólfur Pórlindsson, for-
stöðumaður Rannsóknarstofn-
unar uppeldis og menntamála,
hefur gert. Þórólfur hefur verið
að kanna fjölmarga þætti í lífi
ungmenna og §r í raun um að
ræða 2 samtengdar kannanir,
sem gerðar voru í mars og apríl
og ná til um 8 þúsund unglinga
14 til 16 ára. Eftir er að vinna
úr annnarri könnuninni, en
Pórólfur gerði grein fyrir niður-
stöðum hinnar á ráðstefnu um
varnir gegn áfengis- og vúnu-
vandanum, sem Samband ís-
lenskra sveitarfélaga hélt í gær.
Alvarleg tíðindi
Þórólfur skoðaði m.a. breyting-
ar á neyslu ungmenna á vímu-
efnum undanfarin ár. í ljós
kemur að hún fer vaxandi. Árið
1984 reyktu 27% nemenda í 10.
bekk grunnskóla daglega. Þetta
hlutfall fór síðan lækkandi og
1992 reyktu 15% 10. bekkjar-
nema daglega. Síðan hefur
þeim farið íjölgandi og í dag
segjast 21,2 nemenda í 10.
bekk reykja daglega. Sömu
sögu er að segja af áfengis-
neyslu unglinganna. Árið 1984
hafði rúmt 81% 10. bekkinga
einhvern tíma neytt áfengis,
1989 var hlutfallið komið í 70%,
en 1997 er það aftur komið í
81%. Fyrir þrettán árum höfðu
8,3% 10. bekkinga prófað hass,
1989 hafði þeim fækkað í 4%
sem það höfðu gert, en í dag
hafa 13% nemenda í 10. bekk
prófað hass, samkvæmt könn-
uninni.
Máttlaus áróður?
Það vekur athygli að þróxmin er
sú sama, hvort heldur er um að
ræða reykingar, áfengis- eða
hassneyslu. Árið 1983 var
ákveðið hámark, síðan dregur
úr neyslunni fram undir 1990,
en hún eykst aftur uppúr því og
til þessa dag. Þetta kemur heim
og saman við tölur, sem lögregl-
an hefur tekið saman um þessi
mál, segir Þórólfur og þetta er
sama þróun og víða erlendis,
t.d. í Bandaríkjunum og Evr-
ópu. Þetta gerist þótt þessi rflci
eyði miklum tíma og íjármun-
um í áróður gegn fíkniefnum af
hvaða tagi sem er. „Það vita all-
ir unglingar að það er óhollt að
reykja og þeir eru allir meira
eða minna á móti þvi. Samt
byrja þau að reykja. Það eru
aðrir þættir í umhverfinu, sem
hafa áhrif," segir Þórólfur. Það
eru fjölmargir þættir sem hafa
áhrif á það hvort börn og ung-
lingar byrja að neyta fíkniefna.
Þar má nefna íþrótta- og tóm-
stundastarf; hversu vel foreldr-
ar fylgjast með börnum sínum;
agi, festa og regla á heimilum;
stuðningurinn sem börnin fá
heima og tíminn sem þau verja
með foreldrum sínum hefur
einnig áhrif.
Meiri tími með
foreldrum
Yfir 80 prósent þeirra nemenda
í 9. og 10. bekk, sem hafa ein-
hvern tíma orðið drukkin, segj-
ast nær aldrei vera með for-
eldrum sínum um helgar. Hlut-
fallið fer síðan stiglækkandi eft-
ir því sem krakkarnir verja
meiri tíma með foreldrum sín-
um. Aðeins rúm 20 prósent
þeirra, sem eru nær alltaf með
foreldrum sínum um helgar,
hafa einhvern tíma orðið
drukkin. Sömu sögu er að segja
þegar kannað var hversu oft
krakkarnir eru með foreldrum
sínum utan skólatíma á virkum
dögum. Nærri 85 prósent þeirra
sem eru eiginlega aldrei með
mömmu og pabba, hafa neytt
áfengis en hlutfallið lækkar í
rúm 60% hjá þeim sem eru nær
alltaf með foreldrum sínum.
Með öðrum orðum: Því meiri
tíma sem foreldrar verja með
börnum sínum, því minni hkur
eru á að þau ánetjist fíkniefn-
um. Einföld sannindi en mjög
veigamikil, segir Þórólfur.
Iþróttir og tómstundastarf
eru einnig öflugar forvarnir.
Tæp 40% þeirra nemenda sem í
könnuninni sögðust hafa neytt
áfengis síðustu 30 daga, stunda
engar íþróttir eða líkamsþjálfun
utan skyldutíma. Hlutfallið fer
síðan lækkandi eftir því sem
íþróttirnar eru stundaðar af
meira kappi og sögðust 20 til
25% þeirra sem stunda þær 2-3
í viku eða oftar, hafa neytt
áfengis síðustu 30 daga.
Nóg framboð
„Það eru sveiflur í fíkniefna-
neyslu, sem koma erlendis frá.
Ástæðan er í sumum tilvikum
vaxandi tækni og öflugri áróð-
ur, sem dregur unglingana í
neyslu, bæði áfengis, tóbaks og
annarra fíkniefna. Sölumenn-
irnir eru öflugri og aðgangs-
harðari en áður og beita áhrifa-
meiri aðferðum," segir Þórólfur.
Spurning er hvernig á að mæta
þessu. Það er reynt að draga úr
framboði og eytt í það bæði
tíma og peningum, en virðist
bera sorglega lítinn árangur.
Það hefur alltaf verið nóg fram-
boð af fíkniefnum. Um það ber
lögreglunni og fræðingunum
saman. „Ég held að við eigum
að leggja höfuðáherslu á að
draga úr eftirspurninni. Það
gerum við með því að efla meg-
instofnanir samfélagsins, efla
fjölskylduna og skólastarfið,
bæta tómstundastarfið og
tengja þessa aðila saman og
láta þá vinna saman. Það er
vænlegasta leiðin til árangurs,"
segir Þórólfur. Hann bendir á
að viðhorf íslendinga til áfeng-
isneyslu unglinga séu mjög
frjálsleg. Mörgum finnist ekkert
athugavert við að 14-15 ára
unglingar drekki. Þessu þurfi
að breyta. Aga- og rótleysi séu
einnig hættuleg og sömuleiðis
ef skilin milli heims hinna full-
orðnu og barna og unglinga eru
stór.
Foreldrarölt á Húsavík
Það þarf að efla fjölskylduna,
skóla-, íþrótta- og tómstunda-
starf og tengja þetta saman,
segir Þórólfur og það hefur ver-
ið gert t.d. á Húsavík. Fyrir
rúmu ári var stofnaður starfs-
hópur um vímuefnavarnir, sem
í sitja æskulýðsfulltrúi bæjarins,
formaðin- Völsungs, hjúkrunar-
framkvæmdastjóri heilsugæsl-
unnar, lögregluvarðstjórinn og
félagsmálstjórinn. Þeirra fyrsta
verk var að láta kanna lifnaðar-
hætti og aðstæður húsvískra
ungmenna og voru niðurstöð-
urnar kynntar síðastliðið haust.
Líkt og í könnun Þórólfs kom
þar fram hversu mikilsvert
samband foreldra og barna er.
„Þess vegna ákváðum við að
beina spjótum okkar að foreldr-
um,“ segir Soffía Gísladóttir, fé-
lagsmálastjóri. Það var haldið
námskeið um aga og uppeldi og
síðan komið á foreldrarölti, sem
starfrækt hefur verið í vetur.
Húsavík tekur þátt í forvarnar-
verkefni á vegum SÁÁ og í
gegnum það hafa fjölmörg félög
og fyrirtæki verið virkjuð til
þátttöku. Það hefur verið haldin
námsstefna, sem forsvarsmenn
bæjarins, kirkjunnar, lögreglu,
íþróttafélaga og fleiri sóttu.
Einnig var haldinn borgara-
fundur og í aprflbyrjun var vika
æskunnar, þar sem ungt fólk
kynnti m.a. tómstundastarfið í
bænum.
Ábyrgð til afskipta
Nýlega lét starfshópurinn dreifa
seglum til að festa á ískáp í öll
hús á Húsavík og nágrenni, en
á honum stendur. „Við berum
ábyrgð til afskipta." Skilaboðin
eru þau, sagði Soffía Gísladóttir
á ráðstefnunni í gær, að fullorð-
ið fólk eigi að skipta sér af, ef
það sér barn fara sér að voða.
„Það er hluti af siðferðislegri og
samfélagslegri skyldu að horfa
ekki aðgerðalaus á börn sam-
borgara okkar fara sér að voða
eða verða sér til tjóns. Við
myndum vilja að einhver skipti
sér af okkar börnum, ef þau
lentu í vanda. ...Afskipti er eitt
aðalinntak þessa slagorðs.
Ábyrgð er hitt. Ábyrgðin sem
við höfum sem foreldrar og for-
ráðamenn barna og unglinga í
þessu samfélagi. Við megum
ekki sleppa börnum okkar út í
lífið án eftirlits áður en þau
hafa náð tilskildum þroska.
Ekki frekar en við myndum
hleypa þeim frá borði áður en
bátur er lagstur að. Eða eins og
einhver sagði; Það þarf heilt
þorp til ala upp barn.“