Dagur - Tíminn Reykjavík - 24.05.1997, Blaðsíða 9

jOagur-Βnmm
RITSTJÓRNARSPJALL
Laugardagur 24. maí 1997 - 9
Stuldur stjómmálastefna
Birgir
Guðmundsson
skrifar
sveitarstjórnarstigi eða í lands-
málum. En það er tiltölulega
nýtt að góður kosningaárangur
í stórum ríkjum sé beinlínis út-
skýrður með því að mönnum
hafi tekist að „stela“ góðum
málum frá sínum pólitíska and-
stæðingi. Þetta hefur þó gerst
bæði í Bretlandi og Bandaríkj-
unum hjá þeim Clinton og Blair.
Ýmsir fræðimenn og stjórn-
málaskýrendur, sem íjallað
hafa um stjórnmál þessara
tveggja leiðtoga upp á síðkastið
hafa einmitt bent á þetta sem
lykil að velgengni þeirra. Hinar
pólitísku markalínur eru
m.ö.o. mun óskýrari en
ætla hefði mátt miðað
við forsöguna. Það er
kannski ekki þar með
sagt að enginn munur
sé á Blair og Major eða
Clinton og Bush. Hann
er vissulega fyrir hendi
en er ekki eins afger-
andi og fyrr. Þetta er
nánast að verða eins í
íþróttum þar sem vel-
gengni og framtíð félaga
veltur á því að geta
„stolið“ til sín (eða keypt)
góða Ieikmenn í upphafi
myndar varðandi sameiningu
sundraðra íslenskra jafnaðar-
mannafylkinga. Augljóslega
þarf að koma til talsverð
„hentistefna" eða sveigjanleiki
af hálfu gróinna pólitískra and-
stæðinga sem kenna sig við
jafnaðarmennsku, ef þeir ætla
að fara að vinna saman í flokki.
Menn verða þá að losa sig við
gömul stefnuprinsipp sem
vissulega hafa til þessa staðið í
mönnum. Persónur skipta auð-
vitað miklu máh en stefnan hef-
ur líka verið ólík á mikilvægum
sviðum. Það er því athyglisvert
stjórnarmál ekki endilega fylgt
flokkshnum eins og þær eru í
landsmálapólitíkinni, en þá
hafa menn jafnan komið sér
saman um einhvern kosninga-
stefnugrundvöll sem sameinar
betur en flokksböndin ein og
sér. í Reykjavík er R-listinn gott
dæmi um samstarf skyldra afla
utan um ákveðin grund-
vallar stefnumið og
framtíðarsýn
byggða á
sam-
blandi
af
áhersla sem framboð sjálfstæð-
ismanna fékk þá var talsvert
óvænt og náði ekki að verða
trúverðug fyrir kosningarnar.
Það var í raun ekki von því
menn reyndu fram í rauðan
dauðann að láta sem engin
stefnubreyting hefði orðið.
Steinsteypupólitík undangeng-
inna ára með tilheyrandi
minnismerkjabyggingum virt-
ist skyndilega aldrei hafa
verið til. Stefnugrundvöllur-
inn varð m.ö.o. spurning um
taktík, kosningatækni, sem
beitt var samhliða öðrum
tæknilegum útfærslum í
kosningabaráttunni.
Ballið að byrja
Nú er kosningaballið að byrja
aftur í Reykjavík og ýmislegt
bendir til að sjálfstæðismenn
ætli enn að festast í tæknilegu
fari, sem hefur sáralítið með
sjálfstæða framtíðarsýn eða
stefnu að gera. Umræðan um
fjármál borgarinnar síðustu
daga bendir eindregið til þessa.
Stjórnarandstaðan í borgar-
stjórn snýst mest um tæknileg-
ar útfærslur á bókhaldsatriðum
sem eiga að sýna að fjármála-
stjórnin sé ekki alveg eins góð
og menn vilji vera láta.
Sjálfstæðismenn eru ekki að
bjóða upp á stefnulegan
valkost varðandi fjármál
borgarinnar t.d. í sumum
útgjaldafrekustu rekstrar-
liðunum, s.s. dagvist, öldr-
unarþjónustunni, félagsað-
stoð, o.fl. Það stefnir sem sé
« í að lyklakippustíllinn verði
áfram á þessu hjá sjálfstæð-
ismönnum í Reykjavík. Þeir
bjóði borgarbúum ekki upp
á sjálfstæðan stefnugrund-
völl eða valkost heldur
reyni - eins og síðast - að
telja kjósendum trú um að
þeir séu betur til þess falln-
ir að gera það sem Reykja-
víkurlistinn ætlar að gera
samkvæmt sínu prógrammi.
Mjög ótrúlegt er að slíkt
muni virka.
Aháskólaárum mínum í
Kanada var hluti af
kennsluskyldunni sem ég
þar hafði að fara yfir ritgerðir
nema á fyrsta og öðru ári í
stjórnmálafræði. Fæstar hafa
þessar ritgerðir reynst minnis-
stæðar. Þó festist ritgerð eftir
ungan Kanadamann mér öðr-
um frekar í minni. Hann hafði
valið sér að skrifa hvað pólitísk-
ur frambjóðandi þyrfti að hafa
og gera til þess að eiga mögu-
Ieika á að verða kosinn í kjör-
dæmi sínu. Ritgerðin fjallaði um
þetta í löngu og ítarlegu máli.
Pilturinn, sem lesið hafði ein-
hverjar bækur um kosninga-
tækni, gerði skilmerkilega grein
fyrir því hvað hann hélt að
myndi gagnast frambjóðandan-
um og sleppti hvorki brosi hans
eða klæðaburði né því hvernig
skipuleggja ætti kosningaskrif-
stofuna í smáatriðum. Þarna
voru líka útskýringar á
ræðulist sem hann átti að
nota og auglýsingagerð. Allt
var þetta gott og blessað og
fleytti nemandanum eitt-
hvað áfram hvað einkunn
varðaði.
Stóri gallinn
Hins vegar var stóri gallinn
á þessari miklu ritsmíð sá
að frambjóðandann vantaði
alveg stefnu, baráttumál,
eða hugmyndafræði. Þegar
ég spurði piltinn eftir að
hafa farið yfir ritgerðina
hvort hann teldi stefnumál
frambjóðandans ekki vera
atriði í þessu dæmi, þá
hafði hann ekki leitt hug-
ann sérstaklega að því og
taldi það kannski ekki
skipta miklu máli. í fram-
haldinu ræddum við þetta
betur og komumst að því að
jafnvel þótt tími hinna stóru
og miklu hugmyndafræði-
kerfa væri liðinn og tími
hinnar praktísku pólitíkur
löngu kominn, þá væri eig-
inlega nauðsynlegt, svona
almennt, fyrir pólitíska
frambjóðendur að hafa
stefnugrundvöll til að
standa á. Að minnsta kosti
einhverja kosningastefnu-
skrá sem lagt væri upp
með. Nemandinn féllst á
þetta sjónarmið og fór heim
sáttur við að hafa ekki fengið
eins háa einkunn og hann hafði
vonað. Rúmum áratug síðar er
ég hins vegar farinn að efast
um að einkunnagjöfin hafi verið
sanngjörn. í vaxandi byr virð-
umst við vera að sigla inn í
tímabil stefnulausra stjórn-
mála. Inn í tímabil hentistefn-
unnar sem að hljómar vel í
kosningastefnuskrám, en
prinsipp og sannfæring eru
nánast afgangsstærð.
Clinton og Blair
Kosningatækni og snilld í kosn-
ingabaráttu hefur auðvitað alla
tíð skipt gríðarlegu máli í
stjórnmálum, hvort heldur er á
keppnistímabils. Það á einmitt
að hafa verið snilli Blairs að
hafa „stolið" frá íhaldsmönnum
málum sem voru líkleg til vin-
sælda, m.a. með því að afneita
og yfirgefa ýmislegt af því sem
Verkamannaflokkurinn hefur
lengi staðið fyrir. En hvort sem
menn hafa nú áhyggjur af þess-
ari tegund „hentistefnu“ stjórn-
mála eða ekki, þá er greinilegt
að hún virkar ef annað er í lagi.
Sameining
jafnaðarmanna
Þessu hafa margir íslenskir
jafnaðarmenn svo sannarlega
tekið eftir og horfa nú mjög til
Bretlands og Blairs sem fyrir-
út af fyrir sig, að stóri vandi ís-
lenskra jafnaðarmanna skuli
vera að þeir eru enn of miklir
prinsippmenn með of mikinn
sannfæringarkraft til að
leggjast í sameiningu! Þegar
maður hugsar til þess, dregur
úr efanum um að kanadíski
námsmaðurinn hafi fengið
ósanngjarna einkunn.
R-listi
En fastheldni á stefnumál eða
stuldur á stefnumálum and-
stæðinga er þó betur þekktur á
sveitarstjórnarstiginu, enda er
það í eðli sínu „praktískara"
hvað pólitísk úrlausnarefni
varðar. Lengi vel hafa sveitar-
nútímlegri stjórnunartækni og
félagslegum sjónarmiðum.
Þessi samfylkingarblanda með
vinsælum foringja gekk vel upp
og borgarbúar keyptu pakkann.
Sjálfstæðisflokkurinn hins vegar
lenti í ógöngum í aðdraganda
kosninganna og skipti m.a. um
leitoga í miðju straumvatni.
Árni Sigfússon kom vissulega
fram með nýja kosningastefnu -
tíu lykla að betri borg. „Lykla-
kippa" Árna þótti hins vegar
bera mikinn keim af því sem R-
listaflokkarnir höfu verið að
berjast fyrir enda varð fljótlega
viðurkennt að sjálfstæðismenn
hefðu einfaldlega reynt að
„stela" málum R-listans og gera
þau að sínum. Sú félagslega
Stefna skiptir máli
Ástæðan er einfaldlega sú
að þrátt fyrir allt þá skiptir
stefnumörkunin miklu máli
í póhtíkinni og það er hún
sem gefur henni gildi.
Hentistefna þeirra Chntons
og Blairs virkaði vissulega
vel, en hún risti hins vegar
ekki dýpra en svo að heil-
mikið var eftir af þeim Clin-
ton og Blair í pólitíkinni.
Þar að auki er trúlegt að á
íslandi sóu menn ekki eins um-
burðarlyndir gagnvart henti-
stefnu og menn eru í Bretlandi
svo ekki sé talað um Bandarík-
in.
Því hefur það dugað mér vel
til að sefa efann um sanngirni
einkunnargjafarinnar í Kand-
ada forðum daga, að hugsa til
þessara tveggja hluta: Að
stefnuleysi sjálfstæðismanna í
Reykjavík hefur ekki skilað
þeim völdum annars vegar.
Hins vegar þess að eldmóður
sannfæringarinnar og skortur á
„Blairískri" hentistefnu stendur
sameiningu íslenskra jafnaðar-
manna fyrir þrifum.