Dagur - Tíminn Reykjavík - 30.05.1997, Blaðsíða 9

35agu r-ZHmTÍrtn
PJÓÐMÁL
Fösludagur 30. máí 1997 - 9
Grunnskólinn
Miðstýrt kerfi og elur
á meðalmennsku
Það hafa alltaf verið óskaplegar deilur og átök um samræmd próf hér á landi, segir Þórólfur Þórlindsson, for-
stöðumaður Rannsóknarstofnunar uppeldis- og menntamála.
Valgerður
Jóhannsdóttir
skrifar
„Þórólfur Þórlinds-
son, forstöðumaður
Rannsóknastofnunar
uppeldis- og mennta-
mála, segir brýnt að
auka val og frelsi
í grunn- og fram-
haldsskólanum.
Núverandi kerfi sé
allt of miðstýrt og
ósveigjanlegt.
að hefur verið hart deilt
um samræmt próf í stærð-
fræði undanfarið og
reyndar hefur verið óvenjumikil
umræða um skólamál í vetur.
Skömmum og stundum svívirð-
ingum hefur rignt yfir þá sem
sömdu stærðfræðiprófið og af
umræðum hefur mátt ætla að
þeir væru grunaðir um að
reyna vísvitandi að að klekkja á
krökkunum í prófum. Þórólfur
Þórlindsson, forstöðumaður
Rannsóknastofnunar uppeldis-
og menntamála, segir að því
fari auðvitað víðs íjarri. Próf-
smiðir séu yfirleitt metnaðar-
fullir kennarar sem vilji efla sitt
fag sem mest. Það sé hins vegar
vanþakklátt og erfitt starf að
semja próf.
Margir virðast halda að það
séu starfsmenn Rannsóknar-
stofnunarinnar sem semja próf-
in en svo er ekki. Kennarafélög-
in í viðkomandi greinum velja
kennara sem taka þetta að sér.
„Við eigum hins vegar að leggja
mat á hvernig til hefur tekist og
veita alla þá ráðgjöf sem við
getum,“ segir Þórólfur.
Ekki vont próf
Eins og fram hefur komið í
fréttum var meðaleinkunnin á
stærðfræðiprófinu umdeilda
litlu lægri en í fyrra, eða 5,1 en
var 5,4 árið áður. Þórólfur segir
að prófið hafi vissulega verið
lengra en í fyrra og algebran
hafi verið skylda í fyrsta sinn,
en ekki val. „Ég held að prófið
hafi verið þyngra en í fyrra,
m.a. vegna þess og við sjáum
að algebrudæmin standa í nem-
endunum. En ég kem ekki öll-
um látunum heim og saman við
það sem ég sé þegar staðreynd-
irnar eru skoðar. Þetta var rétt-
mætt og áreiðanlegt próf. Það
er ekki hægt að merkja að þetta
hafi verið vont próf. Þvert á
móti bendir allt til þess að þetta
hafi verið gott próf. Það getur
hafa verið þungt og langt, en
ekki vont eða óréttlátt. En það
á eftir að skoða þetta allt betur
og það verður gert.“
Stöðug átök
Deilurnar um stærðfræðiprófið
eru ekkert einsdæmi hér, en
þeir sem til þekkja í skólum í
nágrannalöndunum kannast
ekki við svona átök um grunn-
skólapróf. Þetta hefur alltaf
verið svona, segir Þórólfur.
„Það hafa alltaf verið óskapleg
átök um próf hér á landi.
Landsprófið var lagt niður á
sínum tíma vegna harðvítugra
deilna um innihald og réttmæti
þess. Þegar menntamálaráðu-
neytið hafði umsjón með sam-
ræmdu prófunum var tekist á
um þau og einatt mikil læti. Það
er meginástæða þess að þau
voru færð hingað. Það varð t.d.
allt vitlaust útaf stærðfræðipróf-
inu 1992 og þáverandi mennta-
málaráðherra fannst ótækt að
ráðuneytið sæti undir þessum
deilum og átökum alla tíð.“
Miklu meira stress
En fleira kemur til. Þórólfur
segir að áhrifamiklir skóla-
menn hafi lengst aí' litla trú haft
á prófum. Þegar Rannsóknar-
stofnunin hafi tekið við prófun-
um af menntamálaráðuneytinu
1993 hafi mikil andstaða verið
við það í skólakerfinu. Lang-
ílestir skólamenn hafi viljað
leggja samræmdu prófin niður
og byggja á skólaeinkunum.
Síðan hafi þróunin orðið sú
að framhaldsskólarnir hafi farið
að treysta á samræmdu prófin
sem inntökupróf, en hætt að
vega og meta einkunnir frá skól-
unum. Samræmdu prófin hefðu
þannig fengið miklu sterkari
stöðu en gert hefði verið ráð fyr-
ir. „Þetta verður auðvitað til
þess að tekist er meira á um
prófin. Þau fara líka að stýra
skólastarfinu meira. Þegar vægi
prófanna vex og þau fá sterkari
stöðu í þjóðfélaginu þá fara
skólarnir að stfla meira inn á
þau. Þeir vilja auðvitað að nem-
endur sínir standi sig vel,“ segir
Þórólfur. „Við þetta bætist að
námsmarkmið í grunnskólanum
eru mjög óljós, sem aftur þýðir
að prófin verða enn meira ráð-
andi, en þau hefðu ella orðið.“
Að auki er farið að birta nið-
urstöður samræmdu prófanna
opinberlega og það segir Þórólf-
ur að auki enn álagið. „Stressið
í kringum prófin hefur aldrei
verið meira en það er í dag.“
Blekking
Nýlega voru birtar niðurstöður
úr alþjóðlegri könnun á frammi-
stöðu grunnskólanema og ís-
lendingar komu sem kunnugt er
ekki vel út úr því. Frammistaða
þeirra í stærðfræði og raun-
greinum var ekki síst mikið
áfall. „Stærðfræði og raungrein-
ar hafa orðið útundan í íslensku
skólakerfi, segir Þórólfur. „Við
stöndum mjög illa að vígi í
kennslu þessara greina í grunn-
skólanum. Það er eitt brýnasta
verkefnið í dag að bæta úr því.“
En það er ekki bara pottur
brotinn í raungreinakennsl-
unni, að mati Þórólfs. Fram-
haldsskólinn sé sagður opinn
fyrir alla, en sé það ekki í raun.
„Framhaldsskólinn hefur verið
mjög einhæfur. Ilann er f.o.f.
fyrir bóknámsnemendur. Þetta
er gamli menntaskólinn með
nokkrum blæbrigðum. Það eru
svo lítil tengsl á milli grunn- og
framhaldsskólans. Tryggvi Gísl-
asson, skólameistari á Akur-
eyri, hefur verið að benda á
þetta. Ilann hefur verið að
skoða þetta og sýnt fram á að
námsmat og kennsla í grunn-
skólanum er ekki í neinum takti
við framhaldsskólann.“
Þórólfur segist binda miklar
vonir við það umbótastarf sem
verið sé að vinna í mennta-
málaráðuneytinu. Verið sé að
endurskoða skólastarfið í
grunnskólanum og skilgreina
markmið þess og það hafi verið
orðið löngu tímabært. Það sé
hins vegar líka nauðsynlegt að
endurskoða framhaldsskólann.
Miðstýring og
meðalmennska
„Það er alltol' mikil miðstýring í
íslensku skólakerfi í dag. Það
þarf að auka frelsið bæði í
grunnskólanum og framhalds-
skólanum. Mér finnst að nem-
endur í grunnskólum eigi að fá
að velja meira. Þeir geti t.d.
lagt meiri áherslu á sumar
greinar en aðrar og lært meira í
þeim. Það þyrfti þá m.a. að
breyta samræmdu prófunum og
mér finnst mjög eðlilegt að það
sé komið á vali þar. Það má t.d.
hugsa sér að hafa samræmd
próf í 5 greinum og nemandinn
fái að velja 3 af þeim.“
Við höfum hannað skólakerfi
sem byggir á því að efla eigi
nemandann þar sem hann er
veikastur. Ef hann er slakur í
stafsetningu er bætt við tímun-
um þar og jafnvel dæmi um að
fækkað sé á móti tímum í grein-
um sem nemandinn er góður í.
Þetta er kerfi sem elur á meðal-
mennsku. Það bitnar á þeim
sem eru bestir og þeim sem eru
verstir. Við erum ekki að gera
vel við nemendur sem eiga við
námsörðugleika að stríða. Ef
sveigjanleikinn væri meiri gæt-
um við gert miklu betur við þá
og hina sem eru bestir.
Við eigum að leyfa nemand-
anum að njóta sín þar sem
hann er sterkastur. Ef hann
hefur áhuga á og er góður í ís-
lensku, þá á hann að fá að
halda áfram þar og njóta sín
þar. Þess vegna má gera minni
kröfur til hans í öðru. Þetta
þýðir auðvitað að það verður að
vera meira val í framhaldsskól-
anum og það þarf að tengja
betur saman þessi 2 skólastig.
Kerfið er ekki rétt hugsað og
það sýnir þau stóru mistök sem
voru gerð þegar ákveðið var að
opna framhaldsskólann fyrir
alla án þess að gera viðeigandi
ráðstafanir, þ.e.a.s. bjóða upp á
Ijölbreytt og sveigjanlegt nám.
Breyttir tímar
Það er mjög mikilvægt að menn
átti sig á því að skólastarf verð-
ur að skoðast í víðara sam-
hengi, segir Þórólfur. „Það er
því miður ekki til fyrirmyndar
hvernig við fslendingar búum
að ungu fólki í dag. Við þurfum
að hugsa miklu betur um ungt
fólk en við gerum. Ungt fólk á
íslandi í dag stendur frannui
fyrir alþjóðlegri samkeppni,
sem að auki byggir meira á
skólanámi en áður. Það eru allt
aðrar aðstæður í dag og heim-
urinn miklu harðari en t.d. þeg-
ar ég var að alast upp, segir
Þórólfur. Hann nefnir sem dæmi
að unglingar sem lentu í klandri
í skóla fyrir 30 árum gátu farið
að vinna og jafnvel komið aftur
í skólann seinna þegar þeir
voru tilbúnir. Þetta sé ekki hægt
í dag. „Unglingur sem lendir í
vanda og dettur út úr skóla í
dag er miklu verr staddur en
unglingur sem stóð í sönm spor-
um fyrir 30 árum. Ilann á svo
fáar leiðir út. Þess vegna verð-
um við að skoða þessi mál öll í
samhengi. Foreldrar verða lfka
að líta í eigin barm og spyrja
hvor þeir séu að taka rétt á
þessum málum. Foreldrar gefa
unglingum því miður of lítinn
tíma í dag. Við þurfum að taka
okkur á í þessu sambandi."
Og Þórólfur er þrátt fyrir allt
bjartsýnn á framhaldið. íslend-
ingar hafi áður sýnt það að þeir
geti tekið á og breytt því sem af-
laga hafi farið. „Það höfum við
svo oft sýnt. Og ég er þrátt fyrir
allt bjartsýnn á það og sé ýmis
merki þess að það verði gert.“