Dagur - Tíminn - 07.09.1996, Blaðsíða 2

Laugardagur 7. september 1996 - II
iDagur-íEmrám
Húsin í bænum
Lindargata 50 • Reykjavík
s
Arið 1902 var R. Zimsen
úthlutuð lóð við Lindar-
götu, vestan við lóð Jó-
hannesar Sigurðssonar, austur
að Frakkastíg.
í maí 1903 kaupir Kristján
Kristjánsson járnsmiður lóðina
af R. Zimsen. Lóðin er talin
vera 590 ferálnir. Zimsen selur
Kristjáni Kristjánssyni til við-
bótar við lóðina ræmu af Eyj-
ólfsstaðabletti, sem liggur fyrir
sunnan framlengingu Lindar-
götu út að Frakkastíg, 25 x 9
álnir.
Kristján fær leyfi til að
byggja íbúðarhús á lóðinni, 15
x 11 álnir að viðbættum tveim-
ur skúrum að stærð 3 1/2x3
1/2 og 3 x 4 álnir. Einnig fær
hann leyfi fyrir byggingu úti-
húss á lóðinni, 8 x 10 álnir.
Sveinn í Völundi annaðist um-
sjón með byggingum þessum og
lagði til timbrið.
Fyrsta brunavirðing var gerð
í október 1903. Þar segir að
Kristján Kristjánsson járnsmið-
ur hafi byggt á lóð sinni einlyft
timburhús með risi og kjallara.
Húsið er byggt af bindingi,
klætt utan með plægðum 5/4"
borðum, pappa og járni þar yfir
og með járnþaki á 5/4" borða-
súð með pappa í milli. Innan á
bindingi er pappi.
Niðri í húsinu eru fimm íbúð-
arherbergi, eldhús og fastur
skápur, allt þiljað og herbergin
með striga og pappír á veggjum
og loftum, allt málað. Þar eru
tveir ofnar og ein eldavél. Uppi
eru fjögur íbúðarherbergi, eld-
hús og þrír fastir skápar, sem
allt er þiljað og herbergin með
pappír á veggjum, súð og loft-
um, allt málað. Þar eru ijórir
ofnar og ein eldavél.
Kjallari er undir öllu húsinu,
ljórar álnir á hæð, með stein-
steypugólfi og veggjum úr sama
efni. Þar eru tvö geymslurými
og járnsmiðja með járnfóðruðu
lofti. í báðum bitalögum er
milligólf úr óplægðum 5/4"
borðum, en í milli er sandur.
Sigurður Þorkelsson, bróðir
Sigurbjörns kaupmanns í Vísi,
steypti kjallarann.
Samkvæmt íbúaskrá 1906
búa í húsinu: Kristján Krist-
jánsson járnsmiður, fæddur 5.
apríl 1860 á Brúnastöðum á
Vatnsleysuströnd; Ingunn
Knútsdóttir, kona hans, fædd
22. september 1854 að
Merkinesi í Höfnum, og Sigríð-
ur dóttir þeirra, fædd 1889 í
Reykjavík. Á öðru heimili í hús-
inu voru: Steinunn Magnúsdótt-
ir ekkja, fædd 1850; Þuríður
Magnúsdóttir dóttir hennar,
fædd 1881, og Bergsteinn
Magnússon bakari, fæddur
1875. Á þriðja heimilinu eru
Kristín Brynjólfsdóttir ekkja,
fædd 1874, og Þórður Marinó
Þórðarson, sonur hennar, fædd-
ur 1904. Á Qórða heimilinu býr
ein kona, Guðbjörg Jónsdóttir
lausakona, fædd 1847. Á
fimmta heimilinu voru: Vilborg
Jónsdóttir húskona, fædd 1865,
Jóhann Jónasson vinnumaður,
fæddur 1852, Ingibjörg Einars-
dóttir móðir hans, fædd 1832,
og Margrét Einarsdóttir vinnu-
kona, fædd 1890. Á sjötta heim-
ilinu voru Guðfinnur Einarsson
trésmiður, fæddur 1883, Guð-
rún Guðmundsdóttir bústýra,
fædd 1877, og Hólmfríður Mar-
grét barn þeirra, fædd 1904.
Kristján Kristjánsson var í
mörg ár með járnsmiðju í kjall-
ara hússins og vegna þess var í
þeim hluta kjallarans sem
smiðjan var í haft járn í lofti til
að minnka eldhættu. Þegar
bygging hússins hófst voru önn-
ur númer á húsum við götuna
en er nú og var þetta hús þá
númer 28.
Þegar Kristján byrjaði á
framkvæmdum byggði hann
fyrst litla húsið (í brunavirðing-
um kallað skúr) Frakkastígs-
megin og lét flytja allt timbur í
það sem fara átti í húsið. Þar
var timbrið síðan skoðað og ef í
því var of mikið af þverkvistum
Teikning af húsinu Lindargötu 50.
eða gráma, mátti Kristján skila
því aftur til Sveins í Völundi. Á
þessu má sjá hvað mikið hefur
verið vandað til byggingarinnar.
Kristján Kristjánsson lést 25.
maí 1939. Kona hans, Ingunn
Knútsdóttir, lést 8. september
1935. Áður höfðu þau hjónin
misst einkabarn sitt, dótturina
Sigríði, sem lést á Franska spít-
alanum aðeins 17 ára gömul.
Hún þótti afar efnileg og hafði
þá nýlega lokið námi við
Kvennaskólann í Reykjavík. f
skólanum er til mynd sem Sig-
ríður Kristjánsdóttir saumaði á
meðan hún var þar við nám.
Halldór Björgvin Frederiksen
vélsmíðameistari kaupir húsið
árið 1939, en hann hafði verið
með sjálfstæðan atvinnurekstur
í kjallara hússins frá því í sept-
ember 1937. Fljótlega eftir að
hann kaupir eignina ræðst
hann í miklar framkvæmdir og
byrjar á að gera upp íbúðar-
húsið. Hann lét gera nýtt eldhús
og veggfóðra stofur og önnur
íbúðarherbergi hússins. Til
verksins fékk hann Guðlaug
Þorbergsson, vegg- og dúka-
lagningameistara, nágranna
sinn og vin sem bjó á Frakka-
stíg 5 (grein um Frakkastíg 5
birtist í þessu blaði 12. júlí).
Árið 1941 byggði Halldór Björg-
vin tvílyft iðnaðarhús úr stein-
steypu á baklóðinni. Á báðum
hæðum í því húsi rak hann vél-
smiðju. Hann stækkaði og
byggði hæð ofan á litla húsið
sem Kristján byggði og timbrið í
húsið var geymt í. Þar gerði
hann skrifstofur og teiknistofur
fyrir vélsmiðjuna. Á neðri hæð-
inni var pakkhús og frystiklefi
sem geymd var í matvara fyrir
heimilið.
í gegnum tíðina hefur litla
húsið þjónað mörgum hlutverk-
um. Eftir að íbúðarhúsið var
fullbyggt var það notað undir
skepnur. Kristján átti hest sem
hann hafði þar og heygeymslu á
loftinu.
Árið 1946 endurnýjaði
Björgvin og breytti gluggum
hússins.
í brunavirðingu frá árinu
1950 segir að Björgvin
Frederiksen hafi látið gera
miklar endurbætur á eign sinni
að Lindargötu 50. Þar segir að
íbúðarhúsið sé klætt utan með
plægðum borðum, pappa, list-
um og járni, þar utan á vírnet
og síðan allt múrhúðað. Á þaki
eru asbestskífur. Inni á bindingi
er pappi og milligólf í báðum
bitalögum. Á aðalhæðinni eru
þrjár stofur, eldhús,
baðherbergi og
gangur. Allt panel-
þiljað, lagt striga og
pappír og málað,
nema baðherbergið
sem er múrhúðað
innan og málað og
einnig gangurinn
upp í rishæð. Gólf-
flötur hálfrar hæðar-
innar er steinsteypt-
ur ofan á timburgólf
og lagt eikarparketi.
Á þakhæð eru fimm
íbúðarherbergi,
snyrtiherbergi og
gangur, allt tex- eða
korkklætt, múrhúðað
og málað. í kjallara
er efnisgeymsla, af-
greiðsla, þurrkher-
bergi og þvottahús.
Inngönguskúr er við
austurgafl, byggður eins og
húsið og gengið inn Lindargötu-
megin. Þar er baðherbergi. Inn-
gönguskúr við suðurlilið er
byggður eins og húsið, þar er
gengið portmegin í eldhús og
rishæð.
Þá er getið um skrifstofuhús
sem áður hefur verið lýst og að
neðri hæðin sé notuð undir
kaffistofu, fataherbergi, kæli-
klefa, gang og klósett. Á efri
hæð voru skrifstofur og gangur
sem gengt var úr í vélsmiðju og
einnig inngangur frá Frakka-
stíg.
Eftir að Björgvin ílutti af
Lindargötu 50 með vélsmiðjuna
og vélasöluna var Æskulýðsráð
þar til húsa um tíma og einnig
Fasteignamat rikisins.
Björgvin Frederiksen sem
hefur átt húsið frá 1939 er son-
ur Aage Martin Christian
Frederiksen vélstjóra og Mar-
grétar Halldórsdóttur Guð-
mundssonar, bónda á Botna-
stöðum í Svartárdal. Björgvin
lauk námi úr Iðnskólanum
samhliða námi í vélvirkjun, en
hann lauk sveinsprófi í þeirri
grein 1935. Lauk námi í vél-
fræði í Danmörku og kynnti sér
smíði og uppsetningu frystivéla
hjá Th. Sabroe & Co., Áarhus,
og fékk réttindi til að setja upp
vélar frá þeim. Tók meistara-
réttindi ívélvirkjun 1938. Lærði
einnig hraðfrystitækni hjá York
Ice Machinery Corporation í
Bandaríkjunum. Var um tíma á
dieselverksmiðju Bukhs í
Kalundborg. Hann hafði eftirlit
með frystivélum og leiðbeindi
um meðferð þeirra, bæði fyrir
Samband íslenskra samvinnu-
félaga og Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna. Hann útskrifaði
átján nemendur í vélsmíði.
Kona Halldórs Björgvins var
Hallfríður Björnsdóttir, dóttir
Björns Friðrikssonar tollvarðar
í Reykjavík og konu hans Ólafar
Maríu Sigurvaldadóttur. Þau
eignuðust fjögur mannvænleg
börn. Ilallfríður Björnsdóttir
lést 22. september 1994.
Það hefur alltaf verið búið
myndarlega á Lindargötu 50,
bæði á heimili Kristjáns og Ing-
unnar og Björgvins og Hallfríð-
ar. í gegnum tíðina hefur þar
ávallt verið gestrisni mikil.
Mikið var um erlenda gesti á
heimili þeirra Björgvins og
Hallfríðar og dvöldu þeir þar í
lengri eða skemmri tíma. Margt
kvöldið gekk húsmóðirin seint
til náða. Hún hafði þann sið að
ganga þannig frá að kvöldi að
ekkert var óuppþvegið að
morgni og allt í röð og reglu.
Björgvin gegndi óvenjulega
mörgum trúnaðarstörfum og
verður fátt eitt af þeim talið hér
upp. Aðeins 38 ára var hann
kjörinn forseti Landssambands
iðnaðarmanna eftir að hafa
verið formaður Meistarafélags
járniðnaðarmanna. Þá sat hann
í skólanefnd Iðnskólans í meira
en tuttugu ár og í borgarstjórn
fyrir Sjálfstæðisflokkinn frá
1954 til 1962. Heiðursfélagi
Landssambands iðnaðarmanna
og hlaut heiðursmerki iðnaðar-
manna úr gulli 1968, gullmerki
Félags málmiðnaðarfyrirtækja
1987 og heiðursmerki Iðnskól-
ans í Reykjavík á rnutíu ára af-
mæli skólans 1994.
Á efri árum hefur Björgvin
snúið sér að smíði listaverka og
ber heimili hans þess fagurt
vitni. Að tilhlutan vina hans var
sett upp sýning á listaverkum
hans í Geysishúsinu í desember
1993, undir heitinu "Leika í
höndum harðir málmar".
Byggingarnar á Lindargötu
50 eru myndarlegar og vel við
haldið. Þar hafa margir þjóð-
kunnir menn átt heima og má
þar nefna Harald Blöndal ljós-
myndara, afa Halldórs Blöndals
ráðherra, Pál Eggert Ólason,
þýðanda og fræðimann, Sigur-
jón póst sem var faðir Símonar
í Nausti, og Ólaf Oddsson, afa
Davíðs Oddssonar forsætisráð-
herra.
Núna á Björgvin íbúðarhúsið
en Sigurður tengdasonur hans
á atvinnuhúsnæðið á lóðinni og
er með tannlæknastofu í hluta
þess.
Úr gluggum hússins blasír
við Kollaíjörður með eyjar sínar
og handan hans Esjan, Skarðs-
heiði og Akraíjail. Á sjávar-
kambinum handan Sæbrautar-
innar situr Sólfarið, skúlptúrinn
fagri.