Dagur - Tíminn - 07.09.1996, Qupperneq 10
Laugardagur 7. september 1996 - X
JOagur-'ÍHmimi
MINNINGAGREINAR
Hólmfríður ísfeldsdóttir
var fædd 16. júlí 1907 á
Kálfaströnd í Mývatns-
sveit, dáin 22. ágúst 1996 á
Sjúkrahúsi Húsavíkur. Hún gift-
ist 20. júlí 1929 Jónasi Sigur-
geirssyni frá Helluvaði í Mý-
vatnssveit, fæddum 4. desember
1901. Þar hófu þau búskap og
þar hefur heimili þeirra verið
alla tíð.
Börn þeirra eru: 1) Þórhildur
Arnfríður, fædd 1. júní 1930.
Maður hennar: Guðmundur
Kristinn Gunnarsson, fæddur
30. ágúst 1930, og eru þau bú-
sett á Akureyri. Dætur þeirra:
Kristín Hólmfríður, fædd 21.
september 1954, og Elín Gunn-
hildur, fædd 21. nóvember 1959.
2) Elín Inga, fædd 29. október
1934. Maður hennar Jón Aðal-
steinn Jónsson, fæddur 9. janú-
ar 1925, og er heimili þeirra að
Laugum í Suður-Þingeyjarsýslu.
Synir þeirra: Hinrik Már, fæddur
29. nóvember 1967, og Friðrik
Þór, fæddur 4. nóvember 1972.
Dóttir EJínar Ingu með Reyni
Jónassyni: Bryndís Arna, fædd
19. september 1961. 3) Sólveig
Guðrún, fædd 2. júní 1938. Mað-
ur hennar: Þorkell Pétursson,
fæddur 17. maí 1936, dáinn 20.
maí 1996. Ileimili þeirra hefur
verið á Ilúsavík í rúma tvo ára-
tugi. Börn þeirra: Hólmfríður,
fædd 1. júk 1958, Regína, fædd
16. september 1959, og Jónas,
fæddur 28. október 1961. 4) Sig-
urgeir, fæddur 22. október 1946,
heima á Heliuvaði. 5) Ingólfur
ísfeld, fæddur 3. apríl 1948. Eig-
inkona hans Anna Dóra Snæ-
björnsdóttir, fædd 3. október
1952, og búa þau á Hekuvaði.
Börn þeirra: Brynja, fædd 3. maí
1970, Snæbjörn Ingi, fæddur 7.
apríl 1974, Halldór, fæddur 17.
júk 1978, Sólveig, fædd 28. jan-
úar 1985, og Jónas Þór, fæddur
9. júní 1987.
Útför Hólmfríðar var gerð frá
Skútustaðakirkju laugardaginn
31. ágúst s.l.
Vorið 1895 íluttust hjónin Ein-
ar Friðriksson og Guðrún Jóns-
dóttir frá Svartárkoti í Bárðardal
að Reykjahlíð í Mývatnssveit
ásamt 9 börnum sínum. Einar
hafði fest kaup á Reykjahlíð þá
um veturinn með það fyrir aug-
um að skapa stórfjölskyldu sinni
meira svigrúm til búrekstrar og
athafna en á heiðarbýlinu Svart-
árkoti. Fjögur systkinanna stofn-
uðu heimili sín í Reykjahh'ð, þrjú
á öðrum stöðum í Mývatnssveit
og tvær systur staðfestust utan
sveitarinnar, en þó í Suður-Þing-
eyjarsýslu.
Fjórði í aldursröð systkinanna
var bróðirinn, Ingólfur ísfeld,
sem ætíð var nefndur síðara
nafni sínu, fæddur 1879, dáinn
1957. Hann kvæntist 1904 Eh'nu
Helgu Halldórsdóttur, bóndadótt-
ur frá Kálfaströnd í Mývatnssveit,
og bjuggu þau þar alian sinn bú-
skap. Elín Helga lést 1936, en ís-
feld bjó þar áfram með þremur
börnum sínum: Halldóri, fæddum
1910, og Einari, fæddum 1918,
sem báðir eru látnir, og Auði,
fæddri 1915, sem enn er búsett á
Kálfaströnd.
Hólmfríður, sem ætlunin er að
minnast í nokkrum orðum hér á
eftir, var elst systkinanna á
Kálfaströnd. Hennar beið þó ekki
það hlutskipti að taka þar við
búsforráðum, heldur stofnuðu
þau hún og Jónas, eiginmaður
hennar, heimili sitt á óðali hans,
Helluvaði. Þar átti hún svo vett-
vang starfa sinna sem húsmóðir í
sem næst sex áratugi. Um sama
leyti og þau hjón hófu búskap
sinn var ráðist í þær framkvæmd-
ir að reisa þar steinsteypt íbúðar-
hús og heimilisrafstöð. Aðstæður
til heimilishalds voru því að
sumu leyti betri en sveitakonur
áttu að venjast á þeim tíma. Engu
að síður biðu hinnar ungu hús-
freyju ýmis verkefni auk hefð-
bundinna starfa við húshald og
uppeldi barna. Land Helluvaðs
liggur á Mývatnsheiði og meðan
túnrækt var af skornum skammti
urðu þau hjón að sækja engja-
heyskap á slægjubletti vítt um
heiðina. Sigurgeir Jónsson á
Helluvaði, tengdafaðir Hólmfríð-
ar, var Iandsþekktur sauðíjár-
ræktarmaður og því merki hélt
Jónas, sonur hans, áfram á lofti.
Sauðburður var því einskonar
uppskerutími þar sem fylgst var
grannt með því að helst ekkert
færi úrskeiðis. Vakað var um
nætur í fjárhúsum og ef ær áttu í
erfiðleikum við burð var Hólm-
fríður kölluð til hjálpar jafnt á
nótt sem degi.
Hólmfríður ísfeldsdóttir
Á fimmta áratugnum var
Sparisjóður Mývetninga stofnað-
ur. Jónas veitti honum forstöðu í
um það bil þrjá áratugi. Á fyrstu
áratugum útvarpsnotkunar með-
an rafmagn var óvíða á heimilum
voru svonefndir sýrurafgeymar
orkugjafar útvarpstækjanna. Þá
þurfti að hlaða með vissu millibili
og kom rafstöðin á Helluvaði í
góðar þarfir í því efni fyrir stóran
hluta Mývatnssveitar. Fram undir
1970 var vegurinn um Mývatns-
heiði eina bílfæra tenging sveit-
arinnar við aðra hluta sýslunnar.
Vegna legu sinnar varð Helluvað
einskonar endastöð við heiðina
og athvarf fólks sem lenti í vand-
kvæðum eða hrakningum vegna
illviðra eða snjólaga á heiðinni.
Öll þessi þrjú atriði beindu veru-
legri gestanauð að heimili þeirra
hjónanna og sjálfsagður hlutur
var að veita hverjum gesti góð-
gerðir og aðstoð ef þurfti.
Þrátt fyrir margvíslega dag-
lega önn lögðu þau hjón sinn
skerf af mörkum til hins blóm-
lega félagslífs sem löngum hefur
einkennt Mývatnssveit. Á því
sviði er að minnast þátttöku
Hólmfríðar í kvenfélagi sveitar-
innar og kirkjukór Skútustaða-
kirkju. í báðum félögunum starf-
aði hún um áratugaskeið. í
kirkjukórnum fylgdust þau að
bæði hjónin meðan heilsa og þrek
entist. Jónas átti þó enn lengri
feril, eða um 70 ár, og voru þau
heiðruð sérstaklega af hálfu
kórsins um það bil er starfi
þeirra lauk.
Kynni mín af Hólmfríði og
heimili hennar á Helluvaði hófust
fyrir rúmum ijórum áratugum
þegar við rugluðum saman reit-
um okkar, ég og elsta dóttir
hennar, Þórhildur. Mér fannst
mér nánast umsvifalaust vera
tekið sem heimilismanni og ein-
um af fjölskyldunni. Var það ekki
lítils virði fyrir mig, ungan mann
sem nýlega var langt að kominn í
hérað þar sem ég þekkti engan
fyrir. Ný og óvænt lífsreynsla var
einnig að tengjast ijölskyldu sem
að stóðu svo íjölmennir ættstofn-
ar að nálega mátti segja að
frændfólk hennar væri fyrir á
hverju heimili í tveimur sveitum,
Reykjadal og Mývatnssveit. Sama
er að segja um þá sterku sam-
heldni og flölskyldubönd sem
tengdu saman þau hjón, Hólm-
fríði og Jónas, og afkomendur
þeirra. Má sem dæmi þar um
nefna þann sið sem hélst fyrstu
tvo áratugina af sambúð okkar
Þórhildar að öll börn þeirra,
hvort sem þau höfðu stofnað
heimili eða ekki, héldu jól og
nýár á Helluvaði með þeim hjón-
um. Sá siður rofnaði er við hjónin
fluttum búferlum úr Þingeyjar-
sýslu til Akureyrar og um sama
leyti lióf eldri dóttir okkar heimil-
ishald á eigin spýtur.
Frá þessum fyrstu árum
kynna minna af heimilinu á
Helluvaði minnist ég þess sér-
staklega að mér fannst Hólmfríð-
ur lengst af önnum kafin við
heimilisstörfin. Oft var fjölmennt
við matborðið, einkum að sumar-
lagi, því að auk stórrar fjölskyldu
komu þar oftlega að gestir úr
hópi frændliðs, vina og vensla-
fólks. Nutu þá allir góðs af þeim
hæfileika hennar að hún var frá-
bær matreiðslukona. Allur matur
sem hún bjó til, hvort heldur var
liversdagsmáltíð eða hátíðaréttir,
bar því vitni; var lystugur og ljúf-
fengur svo að manni fannst ekki
betur verða gert. Sjálf gaf hún
sér oft á tíðum vart tíma til að
neyta matarins; settist ekki við
matborðið, heldur borðaði sinn
skerf í flýti við eldhúsbekkinn.
Annað sem mér verður ofarlega í
huga er að á stundum kom fram
þekking hennar og áhugi á góð-
um bókmenntum. í því efni hefur
hún vafalítið búið að námi sínu í
Laugaskóla árin 1926-1928 undir
skólastjórn Arnórs Sigurjónsson-
ar. Hún virtist hafa lesið bækur
bestu höfunda á seinni áratug-
um. Ég velti því fyrir mér hvernig
hún hefði haft tíma til þess frá
daglegum önnum sínum, en lík-
lega hefur hún í því efni nýtt sér
vokustundir á síðkvöldum og
nóttum.
Síðasta áratuginn hnignaði
heilsu Hólmfríðar mjög. Hún varð
að gangast undir nokkrar læknis-
aðgerðir bæði vegna brjóskeyð-
ingar í liðum og á augum. Síðar-
nefndu aðgerðirnar báru ekki
þann árangur sem skyldi og bjó
hún við mjög skerta sjón síðustu
æviárin. Þrátt fyrir það dvöldu
þau hjónin á heimili sínu allt
fram á þetta ár með aðstoð son-
arins, Sigurgeirs. En sjóndepran
gerði henni ókleift að lesa og það
var þungt áfall, sem efalaust hef-
ur miklu ráðið um að lífsvilji
hennar og lífslöngun virtist að
mestu þrotin undir hið síðasta.
Við sem áttum samleið með
henni kveðjum hana með djúpri
virðingu og þökk fyrir allt það
sem við nutum frá hennar hendi.
Jafnframt berum við fram þá ósk
að bjart megi verða yfir ævikvöldi
Jónasar, eiginmanns hennar, sem
nú dvelur háaldraður á Sjúkra-
húsinu á Húsavík, þrotinn mjög
að líkamlegum kröftum en heill
og óbugaður andlega.
Guðmundur Gunnarsson
Stefán Haraldsson
Stefán Haraldsson fæddist
á Akureyri 9. mars 1922.
Hann andaðist á heimili
sínu 18. ágúst síðastliðinn.
Stefán var sonur hjónanna
Haraldar Björnssonar leikara,
f. 1891, d. 1967, og Júlíönu
Friðriksdóttur hjúkrunarkonu,
f. 1891, d. 1983. Systkini Stef-
áns voru: Dóra, f. 11.9. 1924,
og Jón, arkitekt, f. 17.10.
1930, d. 28.5. 1989. Stefán
kvæntist 25. júní 1949 Svein-
rúnu Árnadóttur, f. 7.9. 1925.
Foreldrar hennar voru Árni
Pálsson, f. 1893, d. 1958, og
Ingibjörg Sveinsdóttir, f. 1902,
d. 1988. Stefán og Sveinrún
eignuðust eina dóttur, Sig-
rúnu, f. 19.1. 1965, gift Hirti
Sigvaldasyni, f. 19.3. 1964, og
eiga þau tvo syni, Stefán og
Andra.
Stefán ólst upp í Reykjavík.
Hann lauk stúdentsprófí frá
MR 1942 og varð cand.med.
frá Háskóla íslands 1949. Á
árunum 1953-1971 stundaði
hann sérnám og starfaði við
bæklunarlækningar í Svíþjóð.
Hann varði doktorsritgerð við
Iláskólann í Lundi 1959 og
varð dósent í bæklunarskurð-
lækningum við sama háskóla
1962. Hann fékk sérfræðivið-
urkenningu í bæklunarlækn-
ingum í Svíþjóð 1969 og varð
yfirlæknir við bæklunarskurð-
deild í Hárnösand sama ár.
Einnig sinnti hann þar ýmsum
ráðgjafar- og stjórnunarstörf-
um. Þessum störfum gegndi
hann þar til hann fluttist aftur
til íslands 1971. Stefán fékk
sérfræðiviðurkenningu í bækl-
unarskurðlækningum á íslandi
1971 og tók þá við stöðu yfír-
læknis á bæklunardeild Land-
spítalans, sem var stofnuð
sama ár. Árið 1975 varð hann
dósent í bæklunarlækningum
við læknadeild Háskóla ís-
lands. Þessum störfum gegndi
hann til 1992, er hann hætti
störfum vegna aldurs. Á árun-
um 1972-1986 var hann for-
maður Félags íslenskra bækl-
unarlækna. Hann sat í stjórn
og gegndi formennsku nor-
rænna samtaka bæklunar-
lækna, var fulltrúi í alþjóða-
samtökum bæklunarlækna,
var í ritstjórn fagtímarita um
bæklunarlækningar og sat í
stjórn vísindasjóðs Háskólans.
Á sjötta áratugnum, þegar ég
var við nám í náttúrufræðum í
Lundi á Skáni, kynntist ég ýms-
um íslenskum læknum, sem þar
voru við sérnám, og íjölskyldum
þeirra. Nánust og lengst urðu
kynni mín við Stefán Haralds-
son og konu hans Sveinrúnu
Árnadóttur. Framan af hokraði
ég einn og var þá tíður gestur á
heimili þeirra hjóna. Eftir að
ijölskylda mín fluttist til mín
hélst áfram greiður samgangur
á milli heimilanna.
Margt bar á góma og fátt var
okkur óviðkomandi. Stefán,
sem var eldri og reyndari, miðl-
aði mér mun meiru en ég gat
endurgoldið, og bæði reyndust
þau hjón mér og fjölskyldu
minni góðir og einlægir vinir.
Þegar ég fletti gömlum íjöl-
skyldualbúmum rekst ég á
margar ljósmyndir frá ferðum
okkar um sunnanverða Svíþjóð
og um Danmörku, sem flestar
voru farnar í bifreið þeirra Stef-
áns. Þessara stunda er gott að
minnast.
Meðan Stefán vann að dokt-
orsritgerð sinni fylgdist ég
grannt með og hlýddi oft á út-
listanir hans. Einum þætti
starfsins kom ég nærri, gerð
sýnis af því hvernig æðar lágu
inn í bein, þar sem skærlitum
plastvökva, er síðan harðnaði,
var dælt inn í æðarnar og bakt-
eríur látnar tæra mjúkt hold frá
beini og plasti. Aðferðin var
prófuð á kanínubeinum og ég
fylgdist með rotnuninni í illa
þefjandi dalli á sýklafræðistofn-
un háskólans meðan Stefán
sinnti læknisstörfum norðar í
landinu. Árangurinn birtist á
litljósmynd í doktorsritinu.
Hana tókum við félagar með
búnaði sem í dag þætti hlálega
frumstæður.
Eftir að við komum heim frá
námi tóku við annasöm störf
hjá báðum og tengslin rofnuðu
að mestu. Nú, þegar leiðir skil-
ur, sakna ég þess að þau urðu
ekki meiri.
Fjölskyldu Stefáns Haralds-
sonar votta ég einlægar sam-
úðaróskir. Blessuð só minning
hans.
Örnólfur Thorlacius