Dagblaðið Vísir - DV - 04.09.1982, Qupperneq 4

4
DV. LAUGARDAGUR 4. SEPTEMBER 1982.
Félagslegum veru -
leika lýst í ljóðum
og með ádeiluriii
— enn um nýjar bæknr
Ohætt er aó spá því, aö einhver
nýstárlegasta bókin á jólamark-
aönum veröi 0, það er dýrðlegt aö
drottna eftir Guðmund Sæmundsson,
fyrrverandi öskukarl, á Akureyri.
Bókin er háðsk ádeila á verkalýös-
hreyfinguna, gefin út af Emi og
Örlygi.
Þaö er ailtof lítiö skrif aö um verka-
lýösmál og verklýðshreyfingu hér á
landi, og því fengur aö slíkri bók.
Væntanlega vekur hún umtal og deil-
ur, því höfundur mun vera óvæginn.
Fari hann með rangt mál veröur það
sjálfsagt rekið hraustlega ofan í
hann aftur, og landslýður veröur
fróöari af umræðunni. Viö birtum
hér stutt spjall viö Guömund.
Okkur er enn ekki kunnugt um
aörar bækur, þar sem reynt er aö
gera allsherjar úttekt á einstökum
þáttum í þjóöfélaginu. ÞaÖ heföi ann-
ars verið gaman að fá skilgreiningu
á því hvemig sjávarútvegurinn er
rekinn, eöa t.d. vinnuveitendasam-
bandiö. Kannski veröur þaö einhvem
tíma.
En því hefur veriö haldiö fram aö í
raun séu ljóö skilgreiningar á félags-
legum veruleika og engar athuganir
á tilverunni séu skarpari. Því lítum
viö aöeins á ljóðavertíðina þetta
haustið. Þaö veröa fyrst fyrir okkur
endurútgáfur á einu helsta „atóm-
skáldinu”, sumsé Hannesi Sigfús-
syni. Þaö var enginn smáviöburöur
þegar Dymbilvaka hans kom út árið
1949, og vildu margir kveöið hafa.
Ljóðasafn Hannesar kemur nú út hjá
Iðunni.
Þá veröa endurprentuö ljóö
Indriða G. Þorsteinssonar, Dagbók
um veginn. Nýja útgáfan veröur
aukin með seinni kvæöum (Almenna
bókafélagið).
Ýmis af þekktari ljóöskáldum okk-
ar gefa út nýjar ljóöabækur. Má þar
nefna Þorstein frá Hamri meö
Spjótalög á spegil og Sigurö Pálsson
meö Ljóö vega gerö, sem er fram-
hald af Ljóö vega salt og Ljóð vega
menn.
Spjótalög á spegil og Ljóð vega
gerð koma út hjá Iöunni, en Almenna
bókafélagið gefur einnig út talsvert
af ljóðabókum þetta áriö. Þar á
meðal er verðlaunabókin Þriggja
oröa nafn eftir Isak Haröarson. (Viö
sögöum í síðasta helgarblaöi að þetta
væri skáldsaga, en það leiöréttist hér
meö.) Isak er rúmlega tvítugur
Reykvíkingur, og er þetta hans
fyrsta bók. Hann hefur unnið ýmsa
almenna vinnu, t.d. veriö starfsmaö-
ur á Kleppspítala. Ljóö hans eru sögö
býsna góö. Hann fékk þriöju verð-
laun í samkeppni AB, en önnur verö-
laun hlaut sr. Bolli Gústavsson í
Laufási fyrir verk sem okkur er sagt
aö sé á mörkum ljóös og sögu. Meira
umþaðsíðar.
Hjá Almenna bókafélaginu koma
einnig ljóöabækumar Heitu árin eftir
Erlend Jónsson og Sofendadans eftir
Hjört Pálsson.
Mál og menning verður meö fyrstu
ljóöabók Normu E. Samúelsdóttur,
Tréö fyrir utan gluggann minn. Eins
mun ljóðabók eftir Nínu Björk vera
væntanleg f rá f orlaginu.
Helgafell gefur út ljóö eftir hús-
freyju í Dölum, Hjördísi Einarsdótt-
ur.
Hjá Letri koma ævinlega nokkrar
ljóðabækur árlega. Okkur hefur bor-
ist sú fyrsta, Heimsmyndir eftir Jón
frá Pálmholti, en fleiri munu fylgja í
kjölfariö.
Viö ræðum loks viö Guörúnu Svövu
Svavarsdóttur sem nú gefur út sína
fyrstu ljóöabók (hjá Iöunni). Hún
lýsir félagslegum veruleika, sem
margir þekkja: skilnaði eftir langa
sambúö. ihh.
„Þegar þil ert ekki...”
- Ijódabék Gudrilnar Svövu
Góölátleg kímni þín
sýsi þitt við skrif og kött
á kvöldin.
Hvaöég sakna þín.
Þetta er eitt af smákvæðunum í
ljóðabók, sem út kemur hjá Iðunni í
haust og ber nafnið Þegar þú ert
ekki... Höfundurinn erGuörún Svava
Svavarsdóttir, myndlistarkona. Hún
hefur starfað fyrir leikhúsin, mynd-
skreytt bækur og tekið þátt í sýning-
um, en þetta er hennar fyrsta rit-
verk. Yrkisefniö er skilnaöur hennar
og Þorsteins skálds frá Hamri eftir
sextán ára sambúö.
Kvæðin tjá söknuö og eftirsjá. Þaö
er sígilt aö harma glataöa ást og
hefur skapaö margar bókmennta-
perlur. Viö munum strax eftir vísum
Vatnsenda-Rósu og ljóðum Jónasar
Hallgrímssonar.
Og ekki láta sér allir nægja hiö
knappa form ljóðsins til aö lýsa trega
sínum. Tove Ditlevsen skrifaöi langa
skáldsögu um f jórða eiginmann sinn.
Hann yfirgaf hana eftir sautján ára
hjónaband. Bókin heitir Vilhelms
værelse, er skrifuö á undurfagurri
dönsku og hefur veriö kölluð
„kveðjuöskur helsærörar ljónynju”.
Forsmáöar tilfinningar eru einnig
kveikjan aö Ástarsögu aldarinnar
eftir Mörtu Tikkanen. Þar er þó
fremur lýst átökum innan hjóna-
bands en upplausn þess.
Eins og martraðardraumur
Ljóöabók Guörúnar er ekki stór en
einlæg og hlý. „Fyrstu kvæðin voru
beisk” játar hún „en ég lagði þau til
hliðar. Mér finnst yrkingarnar hafa
hjálpaö mér mikiö. Þær losuöu ein-
hvern veginn um og nú er ég rétt að
taka gleði mína aftur eftir tveggja
ára þunglyndi.”
Þaö er sá tími, sem liöinn er siöan
hún uppgötvaöi að maöurinn hennar
var í tygjum við aöra konu og yngri.
„Eg fékk hreinlega taugaáfall. Mér
fannst ég alls ekki eiga þetta skilið.
Og þegar hann flutti til hennar fékk
ég aftur taugaáfali. Þó vissi ég þaö
fyrir. Eins og þegar náinn ættingi
liggur fyrir dauöanum — þó aö þú
«C
Guðrún Svava.
vitir aö hver ju dregur þá er það samt
sárt þegar það skeður.
Fyrir utan allt annað þá höfum viö
veriö góðir félagar, unnið saman aö
útvarpsþáttum, bókaútgáfu og
fleiru. Okkar heimur var sameigin-
legur, fannst mér, meðan mörg önn-
ur hjón virtust vera algjörlega aö-
skilinístarfi.”
„Lengi, lengi fannst mér þetta eins
og martraðarkenndur draumur.
Þorsteinn gæti ekki verið fluttur
burt, hann hlyti aö vera heima eins
og venjulega þegar ég kæmi inn í
húsiö.”
Allt sem maður gerir
kemur til manns aftur
„Þetta geturðu ekki gefiö út, þetta
er alltof persónulegt,” sögðu sumir
við mig, eftir að hafa lesiö ljóöin. Og
fyrst þegar svona nokkuð kemur upp
á, þá heldur maöur aö þetta sé ein-
stæö reynsla og enginn hafi fundiö til
eins og maður sjálfur. En ég komst
aö því hægt og rólega aö ámóta hlutir
voru aö gerast allt um kring. Ein
þrenn hjón sem ég þekkti til voru að
skilja, af svipuðum ástæöum, þessa
sömudaga.
Og ég er smátt og smátt aö vinna
að því meö sjálfri mér aö horfast í
augu viö staðreyndir. Eg reyni aö
hugsa jákvætt. Þaö er oft erfitt en
það skilar árangri. En ég held aö alit
sem maöur gerir komi einhvem veg-
inn til manns aftur. Ef maöur sýnir
hlýju fær maður hlýju — ef maður
gerir illt f ær maður ilit til baka.
Þaö skiptir mig líka miklu máli
hvernig farið er meö töluð orö. Eg
held þaö sé niöurbrjótandi, ef hjón
tala með óviröingu hvort til annars. ”
Lífið er ekki rökrétt
Eitt af því sem skeöur viö svona
breytingar er aö maöur kynnist s jálf-
um sér: „Það rann upp fyrir mér aö
ég hafði aldrei á ævinni búiö ein. Eg
haföi fariö beint úr foreldrahúsum í
sambúö, sem stóö í þrjú ár og síðan
beint i aöra sambúö sem stóð í
sextán ár, svo þetta er í fyrsta sinn á
ævinni, sem ég bý ein, ekki með
Það er nauðsynlegt að vera sjálf-
stæður en við aö elska verður maður
háður öðrum og þó er þaö eitthvaö
það yndislegasta sem getur komiö
fyrir mann. Þannig er lífið fullt af
mótsögnum!
DV-mynd S.
manni eða foreldrum, aöeins 14 ára
gömlum syni.
Mér finnst þaö óskaplega mikil-
vægt atriöi aö fólk, bæöi karlar og
konur, hafi lært aö standa á eigin fót-
um, vera sjálfu sér nægt áður en það
fer í sambúð með öörum. Eg held
líka, aö í sambúö sé fólki hollt að setj-
ast niður aö stokka upp sjálft sig af
og til. Spyrja: hver er ég, hvaö er ég
aö gera í dag? Hvert vil ég halda?
Mér finnst nauðsynlegt fyrir konu aö
h'ta fyrst og fremst á sjálfa sig sem
einstakling, númer tvö og þrjú sem
eiginkonu og móöur, - en mér finnst
sorglega algengt, aö konan hafi sína
eigin persónu einhvers staðar mjög
aftarlega á listanum.
Skrýtiö aö ég skuli segja þetta - ég
sem hef alltaf taliö mér trú um aö ég
væri ákaflega sjálfstæö kona og hef
veriö það aö mörgu leyti. En viö þaö
að elska aðra manneskju verður
maöur tilfinningalega háður, - og þó
er þaö eitthvaö það yndislegasta sem
getur komiöfyrir mann í lífinu.
Þetta eru auövitað miklar mót-
sagnir - en lífiö er ekki rökrétt!!
IHH