Dagblaðið Vísir - DV - 14.10.1982, Blaðsíða 12

12
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÚRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoðarritstjóri: H’ÁUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 86611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI 11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 86611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugérð: HILMIR HF„ SÍÐUMÚLA 12. Préntun:
ÁRVAKUR HF„ SKEIFUNNI 1».
Áskriftarverð á mánuði 130 kr. Verö í lausasölu 10 kr. Helqarblað 12 kr.
__________DV. FIMMTUDAGUR14. OKTOBER1982.
ÚTIER
ÆVINTÝRI
„Mjög fáar nýjar stööur"!
„Mjög fáar nýjar stöður bætast við,” segir með bama-
legu stolti í athugasemdum með fjárlagafmmvarpinu
nýja. Þessi orð segja í raun, að fjármálaráðherra og
ríkisstjóm hefur ekki tekizt að draga saman seglin í
ríkisgeiranum.
Um þessar mundir rýrna þjóðartekjurnar um meira en
5% á hverjuári. Við svo hrikalegar aðstæður dugir engan
veginn að ráðast eingöngu að fjárhag heimilanna með því
að höggva skörð í verðbótavísitöluna, sem reiknuð er á
laun manna.
Um leið og dregið er úr einkaneyzlunni þarf einnig að
minnka samneyzluna. Það má gera sumpart með því að
ráða ekki opinbera starfsmenn í stöður, sem losna í eðli-
legri hringrás lífsins. Þannig má fækka án mikils sárs-
auka.
Einnig er nauösynlegt að stöðva sóknina í átt til
velferðarþjóðfélagsins. Eftir áratuga, hraða útþenslu
„góðu” málaflokkanna er kominn tími til að staldra við
um stund og bíða þess, að efnahagslega óveðrið gangi
niður.
Samneyzlan jókst um 2% í hittifyrra, 1% í fyrra og mun
sennilega aukast um 2% í ár. Þessi síðustu tvö stig koma
þvert ofan í öra tekjurýrnun þjóðarinnar. Og því miður
bendir fjárlagafrumvarpið ekki til minni samneyzlu á
næsta ári.
Gallinn er, að stjómvöld gera svo litlar kröfur til sín, aö
þeim finnst vera afrek að halda samneyzlunni niðri í
nærri engum vexti. En alltaf hafa þótt linir þeir höfð-
ingjar, sem gera minni kröfur til sjálfs sín en almenn-
ings.
Eina jákvæða við fjárlagafrumvarpið er, að minnka á
fjárfestingar þess um 8% í viðbót við 6% samdrátt á
þessu ári. Þetta er þó ekki eins hörkulegt og atvinnu-
vegirnir hafa mátt þola, 8% samdrátt í fyrra og 9% sam-
drátt í ár.
Þessi samdráttur opinberra framkvæmda segir svo
ekki nema hluta sögunnar, því að flestar dýrustu
framkvæmdir hins opinbera eru ekki á f járlögum, heldur
á lánsfjáráætlun, sem ekki kemur í ljós fyrr en eftir
nokkrar vikur.
Samkvæmt fyrri reynslu má búast við, að lánsfjár-
áætlunin fyrir næsta ár geri ráð fyrir mikilli söfnun
skulda í útlöndum. Hún verður svo afsökuð með, að lánin
fari til arðbærra framkvæmda í orkumálum og öðru
slíku.
Ráðamenn þjóðarinnar munu þá gæta þess að nefna
ekki, að erlenda lánaþörfin til orkumála byggist á, að of
mikill hluti innlenda sparnaðarins hefur verið tekinn til
gæluverkefna, annarra óarðbærra mála og jafnvel þjóð-
hættulegra.
Á næsta ári hyggst ríkið til dæmis nota tíundu hverja
krónu til útflutningsuppbóta, niðurgreiðslna og beinna
styrkja til landbúnaðarins. Þetta verða rúmlega 1.200
milljónir króna, sem varið er til að búa til enn frekari
vandamál.
Þannig eiga heilögu kýmar áfram að sliga þjóðina. Þær
vaða í fóðrinu meðan landslýður verður sjálfur aö herða
sultarólina. Fjárlagaframvarpið nýja markar enga
stefnubreytingu í þessu, þótt samdráttur þjóðartekna
krefjist þess.
I heild má segja, að fjárlagafrumvarpið fyrir næsta ár
sé í svipuðum og jafnvel heldur drýgri sparnaðaranda en
það frumvarp, sem lagt var fram fyrir ári. En þessi
sparaaðarandi endurspeglar aðeins hluta nauðsynjarinn-
ar.
Frá miðju síðasta ári hefur þjóðarhagur verið á hraðri
niðurleið. Einn mikilvægasti þáttur vamarstríðs fælist í
róttækum niðurskurði ríkisútgjalda. Slíks kjarks sér
engin merki í frumvarpinu. Þess vegna er það aumlegt.
Jónas Kristjánsson
Þá sér líklega fljótlega fyrir end-
ann á pólska ævintýrinu, eöa eigum
viö kannski heldur að segja frum-
hlaupinu. Ríkisvaldiö virðist vera
búiö að ná undirtökunum í viöureign-
inni viö upphlaupsliöið í Samstööu.
Þótt verkamenn í nokkrum
verksmiöjum láti ófriðlega verða
þaö tæplega nema dauðateygjur
hinna svokölluöu frjálsu verka-
lýösfélaga. I versta falli verða
nokkrir verkamannanna skotnir í
þágu sósíalisma og f riöar, enda vafa-
laust hægur vandi aö sanna að þeir
séu útsendarar bandarísku leyni-
þjónustunnar. Aö því loknu veröur
unnt að snúa sér aö því af fyrri krafti
aö efla friöarmarsa hinna kúguðu og
arörændu öreiga Vestur-Evrópu
gegn árásar og útþensluste&iu
heimsvaldasinnanna, sem enn hafa
ekki getað reitt til reiöi hina friöelsk-
andi alþýðuvemdara og heimsbjarg-
vætti innan Kremlarmúra.
Lítid var en lokið er
Þaö hefur á ýmsan hátt verið mjög
lærdómsríkt aö fylgjast meö
viöbrögöum heimsbyggöarinnar viö
þróun mála í Póllandi, allt frá því
A FIMMTUDEGI
Magnús Bjarnfreðsson
Samstaöa varö til, þegar herinn tók
völdin, og svo nú, þegar legsteinninn
er lagöur á leiöi Samstööu. Þaö
virtist svo sem ótrúlegur fjöldi
manna, sem betur mátti vita, tryði
því í raun og veru aö Samstaða fengi
aö þróast í þá átt, sem forystumenn
hennar boöuðu, aö kommúnista-
stjórn léti þegjandi og hljóðalaust af
hendi völd sín til vinnandi fólks í
landinu og stóri bróöir í austri myndi
hrifinn kinka kolli í viðurkenningar-
skyni fyrir ánægjulega þróun sósía-
lismans. Þegar svo Jarúselski hers-
höföingi lét herinn taka völdin til
þess að koma í veg fyrir sovéska
innrás og allsherjar blóöbaö í
landinu úthrópuöu þessir sömu menn
hann sem hinn mesta valdníöing og
föðurlandssvikara. Nú, þegar hann
rekur smiðshöggiö á verk sitt meö
því að setja nýja vinnulöggjöf, sem
kemur í veg fyrir óæskilegt verka-
lýösbrölt í framtíöinni, telja þessir
sömu menn það hina mestu óhæfu og
skilja ekkert í því að Samstaða skuU
ekki fá aö starfa áfram.
Nú held ég aö ekki séu nú allir þeir
menn, sem svona láta, eins skyni
skroppnir og viðbrögö þeirra gefa til
kynna. Margir þeirra telja þessa
afstööu vafalítið heppiiega í pólitísku
tafli, enda vonh'tiö aö koma al-
menningi á Vesturlöndum í skilning
um hiö rétta eöh hlutanna austan
járntjaldsins. Kommúnistum á
Vesturlöndum og fylgisveinum
þeirra lætur hka ákaflega vel aö
vera aldeihs hissa og skilja ekkert í
lögmæti ákvörð-
unarínnar um
stöðvun fiski-
skipaflotans
Þann 28. september sl. birtist í DV
grein eftir Ammund Bachman lög-
fræöing, sem bar heitið ,,Var stöövun
flotans ólögleg? ”.
Grein Ammundar má í raun skipta
í tvo kafla. Annars vegar eru þaö
hugleiöingar, sem endurspegla póli-
tískar skoöanir og viöhorf greinar-
höfundar, sem alþýöubandalags-
manns. Hins vegar fjallar hluti
greinarinnar um lögfræðilegar
vangaveltur varðandi lögmæti eöa
ólögmæti áðurnefndrar stöðvunarað-
geröar. Er oft erfitt aö greina þetta í
sundur viö lestur greinarinnar. Ég
hef áhuga á að reyna aö svara Am-
mundi varðandi hvort tveggja.
Fyrst allaballanum Arnmundi, þá
lögfræðingnum Arnmundi.
Grein sína byrjar Arnmundur með
því aö aövara atvinnurekendur,
vondu mennina greinilega, aö þeir
hafi ekki ótakmarkaöa heimild til
þess aö stööva atvinnurekstur sinn.
Reyndar beinir Ammundur oröum
sínum aö steypuframleiöendum,
smjörlíkisgeröarmönnum og út-
gerðarmönnum. Má ætla að hann sé
aö beina máli sínu til Víglundar Þor-
steinssonar, Davíös Sch. Thorsteins-
sonar og Kristjáns Ragnarssonar og
má Arnmundur mín vegna gera
þessa menn aö persónugervingum
atvinnurekendaauðvaldsins, sem
kúga hinn arörænda launþega.
Arnmundur hrósar verkalýðs-
hreyfingunni fyrir aö hafa lagt kapp
á samræmingu í kröfugerö og vinnu-
brögöum viö gerð kjarasamnninga
á sama tíma og atvinnurekendur
eiga að hafa veriö aö tröllríða at-
vinnulífinu á síöustu þrem til fjórum
árum í glímunni viö ríkisvaldiö.
Hvaö fyrra atriöiö snertir þá get
ég fyllilega tekiö undir þaö aö
samræming og vinnubrögö hjá
verkalýðshreyfingunni viö gerö
kjarasamninga hefur stórlagast á
undanfömum ámm, sérstaklega ef
maöur ber saman vinnubrögðin nú
og áður fyrr, þegar þau voru slík oft
ogtíöumaöengutalitók.
Hvaö seinna atriöiö snertir aö at-
vinnurekendur hafi beitt stjórnvöld
takmarkalausum þvingunum til aö
ná fram vilja sínum meö hótunum
um stöövun atvinnurekstrar og
framkvæmt þær, veröur Ammundur
aö skýra nánar, hvað hann á viö.
Þaö kemur fram hjá Ammundi aö
hann telur að ákvöröun atvinnurek-
enda um stöövun heillar atvinnu-
greinar sé ævintýri sem skapi
neyðarástand fyrir mikinn fjölda
launafólks.
Er þaö ævintýramennska hjá
atvinnurekendum heillar atvinnu-
greinar, útgeröarmönnum í þessu
tilviki, sem sjá fram á hrun þessa
höfuðatvinnuvegar þjóðarinnar, aö
þeir leiti til stjómvalda og hóti aö
stöðva atvinnureksturinn og fram-
kvæmi það síðan, eftir aö stjórnvöld
hafa um langan tíma daufheyrst viö
öllum umleitunum varöandi liösinni?
Er þaö skoðun manna aö atvinnu-
rekendum beri lagaleg og/eða
siöferðileg skylda gagnvart laun-
þegum að halda rekstri fyrirtækja
sinna áfram meöan þeir geta meö
einhverju móti greitt vinnulaunin,
enda þótt fyrirtæki í greininni standi
engan veginn undir sér lengur og tap
er á rekstrinum?
Á þaö má benda í þessu sambandi,
að launþegar geta lagt niöur vinnu
og hafa gert hjá þeim atvinnurek-
endum, sem ekki hafa getaö greitt
starfsmönnum sínum vinnulaunin á
réttum tíma. Veit ég nokkur dæmi
þess, aö skipverjar á togurum hafi
neitað aö fara út í veiðiferð þar sem
útgeröin var ekki búin aö greiða
vinnulaunin að fullu nokkrum dögum
eftir að þau átti að greiða.
Vilja menn aö markalínan sé
dregin neöar? Á aö miöa við að
óheimilt sé aö stööva atvinnu-
reksturinn fyrr en hann er sjálf-
stoppaður, þ.e. gjaldþrota, þar sem
launþegum eru tryggð innunnin
vinnulaun meö lögum nr. 31/1974 um