Dagblaðið Vísir - DV - 30.10.1982, Blaðsíða 9

DV. LAUGARDAGUR 30. OKTOBER1982
9
Fallegt fó? En hafa menn hugleitt, hvað vitlaus fjárfesting hefur kostað i tapaðri velferð?
\itleystm í fjórfestinyunni
— ein versta meinsemdin
Viö höfum sótt fram og viljað festa
fé. En vitleysur höfum við 'gert
margar. Þær eru einhverjar hinar
dýrustu, af því, sem við höfum gert
síðustu ár og áratugi. Nú greiðum
viö stöðugt fyrir þær villur.
Margir tala um kreppu um þessar
mundir. Kannski virtist þaö ekki svo
voöalegt í augum þeirra, sem sáu,
þegar villurnar voru gerðar. Nú
þegar að kreppir svíður okkur sárar.
Þessi mál voru efni ráðstefnu fyrir
viku. Þar kom margt fram, sem
skýrði málin. „Hefur okkur tekizt vel
við val fjárfestinga?” spurði einn
ræðumanna. „Svar mitt við þessari
spumingu er nei. Við höfum í ríkum
mæli vikið arðsemissjónarmiðum til
hliðar við val fjárfestinga og þess
vegna hafa afköst heildarfjárfesting-
ar okkar verið of lítil og reyndar svo
lítil á löngum tímabilum, að fá eða
engin dæmi eru um annað eins.”
Halldór Ásgrímsson, þingmaður
Framsóknar, er fulltrúi dreifbýlis-
kjördæmis á Alþingi. Er hann
ánægður með, hvemig fjárfestingin
hefur verið? Nei.
Handaupprétting
undir þrýstingi
Halldór segir: ,,Saga áætlunar-
gerðar á Islandi er orðin alllöng en
ekki að sama skapi uppörvandi. ,ji
undanförnum árum hefur myndazt
mikill þrýstingur á Alþingi, að keypt-
ir verði hlutar í ýmsum fyrirtækjum
um land allt. Hefur það jafnvel geng-
iö svo langt, aö menn hafa þurft að
ganga til atkvæðagreiðslu um það,
hvort fyrirtæki skuli reist á Suður-
landi eða Norðurlandi. Vinnubrögð
sem þessi era stórhættuleg og því er
nauösynlegt að gera róttækar breyt-
ingar í sambandi við form slíkra
ákvarðana. Fyrirtæki verða ekki
stofnuö með handauppréttingu á
Alþingi undir þrýstingi frá aðilum
með litla eða enga fjármálalega
ábyrgö.
Halldór Ásgrimsson vill, að
stofnað verði sérstakt fjárfestingar-
fyrirtæki með fjárhagslegri ábyrgð,
fyrir þennan þátt ríkisafskipta. Hall-
dór þekkir, að slíkt fjárfestingar-
félag er til, og kannski ætti ríkið að
snúa sér til þess, þegar greiða þarf
úr likum flækjum. Vafalaust er Hall-
dóri ljóst, að það þarf ekki að segja
mikið um mat á arðsemi steinullar-
verksmiðju í Þorlákshöfn og á Sauð-
árkróki, hvemig hendumar á lofti
teljast á Alþingi. Þar ráða önnur
sjónarmið ríkjum.
Þótt Halldór Ásgrímsson viöur-
kenni margt, sem aflaga hefur farið,
og er honum sómi að, hefur hann
ekki flýtt sér að viðurkenna óráðsí-
una í þeim fjárveitingum, sem
gengið hafa til lanbúnaðar, til að
halda uppi off ramleiðslu.
Deift um lyftara
Einn ræðumanna á ráðstefnunni
nefndi það sem dæmi um öfugt kerfi,
að kísilmálmverksmiðja hefði verið
ákveðin á Raufarhöfn (eftir öllum
sólarmerkjum að dæma) með tiltölu-
lega litlum vangaveltum ráða-
manna. Vafalaust yrði hins vegar
meira velt vöngum, þegar ákveða
skyldi, hvaða tegund af lyfturum
yrði notuð í verksmið junni.
Og Halldór Ásgrimsson sagði um
Kröfluvirkjun: „Þótt nákvæmt
kostnaðareftiriit við byggingu
Kröfluvirkjunar hafi verið mikil-
vægt, var hin upphaflega ákvörðun
mistök.semaldreiverða bætt.”
Fyrmefndur framsóknarþing-
maður hefur viðurkennt hluta vand-
ans, en er honum jafiieinfalt að
skrifa undir ýmsa aðra réttmæta
gagnrýni á það, hvernig f jármunum
okkar hefur verið varið? Hvað um
baráttu flokksbræðra hans úr dreif-
býlinu fyrir hverju fiskiskipinu af
öðm, í hvert plássið af öðm, þótt fiski-
skipin væm of mörg? Er þingmann-
inum ljóst, þegar hann skopazt að að-
ferð handauppréttinganna á Álþingi,
að svipað gUdir um þá fjárfestingu,
sem verður tU fyrir þrýsting á þing-
menn af einstökum hagsmunahópum
og „gæðingum”? Auðvitað gUdir hið
sama. Hinir póUtisku fuUtrúar flokk-
anna á Alþingi em ekkert færari um
að setja fiskiskip á hina ýmsu staði'
en þeir era um að meta arðsemi
steinullarverksmiðja.
Það, sem skort hefur, er, að
sjónarmiö arðsémi hafi ráðið ferð-
inni, í stað einhverra annarlegra
sjónarmiða alþingismanna. Að því
leyti gæti f járfestingarfélag Halldórs
Laugardaqs-
pistill
Haukur Helgason
orðið tU bóta, en viö efumst um, aö
það yrði annað en ný Framkvæmda-
stofnun, þar sem pólitískir loddarar
réðu ákvörðunum.
Samdauna
Dr. Gylfi Þ. Gíslason er horfinn af
þingi. DeUa má um, að hve miklu
leyti hann hafi sem þingmaður tekið
þátt í þeim loddaraleik, sem tíökast
jafnan á Alþingi. En nú er hann,
svipað ýmsum öðrum, sem vikið
hafa úr baráttunni, farinn að benda
á margt, sem réttsýnir menn aUra
flokka og utan flokka geta samþykkt.
Dr. Gylfi sagði fyrir rúmum fjórum
árum og var þá enn talinn meöal
stjórnmálamanna, sitthvað, sem við
getum íhugað enn í dag: ,,Á síðustu
ámm hefur sá hugsunarháttur, sem
einkennt hefur stefnuna í
landbúnaðarmálum í áratugi, það er
það aö láta arðsemissjónarmið lúta í
lægra haldi fyrir svo köUuðu byggða-
sjónarmiði, færst yfir á svið sjávar-
útvegs og orkumála. Á sviði orku-
mála, þar sem um hefur verið að
ræða mikla fjarfestingu, sem Utinn
arð mun geta borið, hefur það fýrst
og fremst verið byggðasjónarmið,
sem ýtt hefur arðsemissjónarmiðinu
tU hliðar. Á sviði sjávarútvegs, þar
sem um hefur veriö að ræða gífur-
lega umframfjárfestingu í fiskiskip-
um, en einnig að nokkm leyti í fisk-
vinnslustöðvum, miðað við þann
afla, sem fiskifræðingar telja óhætt
að veiða á íslandsmiðum, hefur ekki
einungis byggðasjónarmiö ráðið
ferðinni, heldur ekki síður og
kannski öllu heldur einkahagsmuna-
sjónarmiðið. Þegar einstaklingar
eða einstök byggðarlög hafa talið sig
geta hagnazt á skipakaupum eða
byggingu fiskvinnslustööva, hefur
það sjónarmið verið látiö ráöa, þótt
menn hefðu átt að gera sér ljóst, að
hagsmunir þjóðarheildarinnar geröu
aðra stefnu æskUegri.” Menn allra
flokka segja eitthvað þessu líkt,
þegar við þá er rætt „prívat”. En
opinberlega halda þeir áfram að
vera „samdauna” í því að eyða
stóram hluta fjármuna okkar í óarö-
bæra fjárfestingu, sem skUar okkur í
engu því, sem til er stofnað, þótt litið
sé einnig tU annarra þátta en arðs af
f jármagninu eingöngu.
Ráðherrar koma fram og svara
gagnrýni á óráösíuna í fjárfestingu
með því að spyrja, hvort menn vUdu
þá, aö dregið yrði úr fjármagni til
skóla og s júkrahúsa!
Þetta er „biUega” sloppið.
Sumir stjómarandstæðingar
ganga fram fyrir skjöldu þessa daga
og segjast hafa reiknað, hve miklu
meira við ÖU greiöum í skatta vegna
rangrar fjárfestingar síðustu ára, í
landbúnaöi, í fiskiskipum, í Kröflu.
En hvar hafa þessir menn verið?
Hafa þeh ekki veriö samábyrgir
fyrir slíkri stefnu síöustu ár og ára-
tugi?
Sjávarútvegur er og verður gmnd-
vaUaratvinnugrein okkar, sú grein,
sem lífskjör okkar byggjast á að
mestu. Enginn hefur ráðizt á sjávar-
útveg í þeirri stöðu. En hagur þeirr-
ar útgerðar, sem fyrir er og rekin
með dugnaði og þekkingu, verður
auðvitað skertur, þegar flutt em
stöðugt inn fleiri skip til að keppa viö
þá, sem fyrir em, um takmarkaðan
aflann.
Auk sjávarútvegs verður orkunýt-
ing og iönaður að halda uppi lifskjör-
um okkar í náinni f ramtíð. Viö getum
hugsanlega aukið tekjur okkar af
sjávarútvegi. En við getum ekki
búizt við að auka afla frá því, sem
hann var, tU dæmis í fyrra. Hvaö um
iðnaðinn?
Atvinnuleysi 1938
Iðnaöurinn hefur ekki notið jafn-
ræðis. Á framangreindri ráðstefnu
kom fram, að þær sveiflur á gengi og
verðlagi, sem iðnaðurinn hefur þurft
að búa við, hafa oftar en hitt haft
neikvæð áhrif á afkomu iðnaðarins
og leitt tU taprekstrar og skuldasöfn-
unar, sem síðar hefur gert innlend-
um iönaöi erfiðara og keppa viö inn-
fluttar vörur og kostað þjóðarbúiö
drjúgt.
„Mín spá er sú, aö árið 1983 uppUf-
um viö í fyrsta sinn það atvinnuleysi,
sem er óhjá1 væmUeg afleiðing”
þeirrar verðbólgu og áhrifa sveiflna,
sem verið hafa, sagði formaður
Félags íslenzkra iðnrekenda,
Víglundur Þorsteinsson.
„Svo virðist sem aUir hafi gleymt
þeim gömlu og nýju sannindum, að
atvinnulífið þarf stöðugt efnahagslíf
tU að dafna og efnahagssveiflur og
óðaverðbólga eru skilyrði, sem
framleiðslufyrirtæki, eins og
iðnfyrú-tæki, geta Ula starfað við til
langframa.”
Spár margra um atvinnuleysi á
komandi ári eru ákveðnari en þær
hafa verið í 15 ár. Að vísu hafa ein-
hverjir alltaf spáð atvinnuleysi,
þegar haustar, en það hefur verið til-
tölulega lítiö, þegar á aUt landið er
litið. Verði eitthvert atvinnuleysi,
kemur í ljós, að við greiöum ekki
aöeins fyrir vitlausa fjárfestingu
með sköttum okkar, við getum líka
orðið að greiða hana með atvinnu-
missi, sumir hverjir.
Ánægjulegt er að heyra þingmenn
ýmissa flokka segja sannleikann um
meinlokumar í því kerfi, aö þing-
menn ákveði, án fjárhagslegrar
ábyrgðar, hvar verksmiðjur skuU
settar og hvaða verksmiðjur, án tU-
Uts tU arðsemi. Þeir hafa einnig
beint og óbeint greitt atkvæði sín um
skipakaup og framlög til offram-
leiöslu í landbúnaði. ÞeU- hafa, beint
eða óbeint, viðhaldið því kerfi, að
iðnaðurinn hefur veriö olnbogabam.
Þetta hefur nú þegar komið okkur í
koU.
Haukur Helgason.