Dagblaðið Vísir - DV - 20.11.1982, Blaðsíða 12

DV. LAUGARDAGUR 20. NOVEMBER1982.
DV. LAUGARDAGUR 20. NOVEMBER1982.

sjóræningjar
____________________
' rætt við Jéhannes Gndhnundsson
skipstjóra sem um sex mánaða
skeið var við fískveiðirannsóknir
íBurma
, I/ið vorum alltaf alvopnaðir um borð. Það var vegna hræðslunnar við sjóræningja, mest frá Thailandi. A þessum slóðum er alvæpni um borð í öllum fiskiskipum.'
„Þetta er alveg týpisk sjoppa! Þær eru viðs vegar um landið og þar er selt einkum tóbak, te og þess hátt-
ar." (D V-myndir Jóhannes Guðmundssonl.
Allmargir Islendingar hafa undan-
farin ár starfaö á vegum Matvæla- og
landbúnaöarstofnunar Sameinuöu
þjóöanna eöa annarra líkra stofnana í
fjarlægum löndum. Þessir menn hafa
yfirleitt dvaliö um skemmri tima í við-
komandi landi til aö kenna landsmönn-
um réttu handtökin viö fiskveiðar eöa
annað í þeim dúr. Einn þessara manna
er Jóhannes Guömundsson skipstjóri.
Hann er nýkominn heim frá Burma,
þar sem hann dvaldi um sex mánaöa
skeið á vegum FAO. Starf hans var í
senn rannsókn á hvort grundvöllur
væri fyrir landsmenn aö stunda nóta-
veiðar svo og þjálfunarnámskeiö fyrir
heimamenn.
Jóhannes hefur áður fariö í
samskonar feröir bæöi á vegum FAO,
svo og Fideco, sem er norsk hjálpar-
stofnun, og hefur hann meöal annars
dvalið víðs vegar í Mið-Austurlöndum,
Norður- og Suður-Yemen, viö Rauöa-
haf og Indlandshaf.
Við hittum Jóhannes aö máli til að
forvitnast örlítið um Burma, land og
þjóð, sem flest okkar vitum lítiö um
nema þá helst aö þaö er eitt landanna í
„gullna þríhymingnum”.
„Ótrúleg fátækt"
Burma er stórt land eða um 678
þúsund ferkílómetrar. Þaö liggur aö
Bangladesh og Indlandi að vestan en
Thailandi að austan. Aö norðan liggur
landið að Kína og Laos. tbúafjöldi er
ekki mikill, miðað viö stærö landsins
og fjölda íbúa í nágrannalöndunum,
eöa um 38 milljónir. Rúmur helmingur
landsins er skógi vaxinn, enda er
timbur aðalútflutningsvara lands-
manna. Rangoon heitir höfuöborgin og
þar búa hátt í fjórar milljónir manna.
Um 90 prósent landsmanna aöhyllast
búddatrú, og má sjá þess víöa merki,
enda em líkneski og musteri af eða
helguö Búdda hvar, sem litið er, mörg
hver úr skíra gulli. „Og eiginlega
alveg ótrúlegt vegna fátæktarinnar,
sem þarna ríkir,” sagði Jóhannes.
Til skamms tíma tilheyröi Burma
Bretum eöa á áranum 1897 til 1942, en
fullt sjálfstæði fékk landið áriö 1948.
Áriö 1962 tók herinn völd í Burma og
hefur haldiö í stjórnartaumana siöan.
Landiö hefur verið mjög lokað siöustu
tuttugu árin og því lítið um ferðamenn.
Alls konar handiönaöur þrífst í
Burma, einkum málaralist og teikn-
ingar af ýmsu tagi. Þá eru samgöngur
mjög erfiðar, ekki síst vegna skóg-
anna, og vegir afleitir. „Þó eru jám-
brautir frá breska tímanum um 2.600
kílómetrar að lengd og vegir sagöir um
200.000 kílómetrar, ef allt er talið. En
þeir eru aö mestu ófærir meðan á regn-
tímanum stend ur. ”
„Mikið afgömlum
bílum frá síðari
heimsstyrjöld"
„Þaö sem þó vekur mesta athygli,
þegar komiö er til Burma, er hversu
mikiö er af gömlum bílum og strætis-
vögnum frá síöari heimsstyrjöldinni.
Þaö er hreint óskiljanlegt hvernig þeir
fara að þvi að halda þeim gangandi,
ekki síst vegna þess aö varahlutir í
þessa biia hafa ekki veriö framleiddir í
áratugi! Almenningsvagnarnir era
alltaf yfirfullir af fólki og þaö hangir
út um alia glugga og dyr og jafnvel
utaná vögnunum!
Myntin þeirra kallast Kyags og eru
um 7 1/2 slíkur í einum dollar og mjög
strangar reglur eru varöandi gjald-
eyri. Þó virðist hægt aö kaupa flesta
hluti í Burma og þá á svokölluöum
„svörtummarkaöi”. Geta allir verslaö
þar, en vörunum er næstum öllum
smyglað frá Thailandi. Til marks um
smyglið hafa 4.750 smyglarar veriö
teknir fyrstu sjö mánuöi þessa árs!
Þarna er hægt aö skipta dollurum fyrir
18 til 20 Kyags og allt verðlag er eftir
því, sem sagt alveg hrikalega hátt!
Hótel era fá í Rangoon, en þægileg,
enda eru ferðamenn mjög sjaldséöir
og þeir sem koma fá aöeins sjö daga
landvistarleyfi. Hins vegar geta
útlendingar, sem þarna starfa, fengið
ágætt húsnæði og er leiga þar ekki
mjög há. Fyrir gott einbýlishús meö
garöi og íbúðum fyrir þ jónustufólk, bil-
stjóra og svo framvegis þarf aö greiða
um 500 dollara. Laun þessa fólks eru
„Þarlendir krakkar. Þótt allt sé þama af mjög skornum skammti var fólkið allt svo hreint og vel til fara,
þrátt fyrir að sumir þurftu að fara langt eftir vatni."
mjög lág eöa um 30 til 40 dollarar á
mánuði og allir, sem einhvers mega
sín, hafa þjónustufólk.
Mörg veilingahús eru í Rangoon og
flest af kínverskum toga. Næturlif er
ekkert og allt er dautt eftir klukkan tíu
ákvöldin.
Dagblöö koma út daglega og eru þau
á ensku, þrátt fyrir aö Burmabúar tala
sitt eigiö mál, burmísku. Fréttir eru
mjög fátæklegar, einkum er sagt frá
þvi hvað hæstráðandi menn landsins
eru aö gera þá og þá stundina. ”
„Lrtið var við
eiturlyf"
„Maður veröur óskaplega lítiö var
viö þessi eiturlyf þótt gjarnan sé talaö
um „ópíum þríhyminginn” og þá átt
við Thailand-Laos-Burma. Þó les
maöur um þetta í blöðum. Svo viröist
sem engin samvinna sé milli stjórn-
valda þessara landa og því erfitt aö
spyrna við fótum. Hins vegar hefur
komiö fram sú skoöun að eina leiðin til
aö uppræta þetta sé að brenna svæðin
sem ópíum er ræktaö á. En hætt er viö,
að þau spryttu þá bara upp einhvers
staöar annars staöar. Reyndar viröist
áhuginn hjá stjórnvöldum ekki mikill
til þess heldur. Þetta skapar mikil
verðmæti.”
— Hvernig er menntun fólks hagað
þama?
„Þaö eru svo til allir læsir og skrif-
andi.”
— Enhúsnæðismálin?
„Fólk býr yfirleitt í húsum úr
bambus eöa timbri. Þökin eru úr trjá-
blööum sem sett era saman í eins
konar mottur. Þó era nokkur bára-
jámsþök, einkum í Rangoon, en þau
eru frá breska tímanum. Annars er
það nú svo aö næstum engin framför
hefur orðiö í Burma síöan Bretinn fór
þaöan, varla aö hús hafi verið málað!
Samt er alveg til þess tekið hversu
hreint og vel til fara fólkið er þótt
sumir eigi langt í vatn. Fólkiö lifir
fábrotnu lífi, er trúað og viröist
hamingjusamt. Þaö hefur engin hús-
gögn í húsunum, en boröar og sefur á
gólfinu.”
— Hvað boröar fólk einkum?
„Þetta er strætisvagn! Það er athyglisvert hversu mikið er af gömlum bíl-
um og strætisvögnum frá siðari heimsstyrjöld. Og reyndar óskiljanlegt
hvernig innlendir geta haldið þeim gangandi!"
„Þaö eru hrísgrjón í öll mál og te
drukkið meö. Þaö er mjög lítið borðað
af fiski og kjöti. Ég man til dæmis aö ef
viö fengum kjúklinga um borö í skipi,
sem taldi 23 manna áhöfn, voru tveir
agnarlitlir kjúklingar fyrir allan
mannskapinn! Svo var boöiö upp á
hrísgrjón með.”
„Fiskuraf
skornum skammti"
— HvaðmeðþittstarfíBurma?
„Já, fiskveiðar í Burma hafa verið
mjög vanþróaðar. Fyrir nokkru var
reynt aö breyta þar um, en sú tilraun
misheppnaöist að mörgu leyti. Þá var
keypt mikið af skipum, af ýmsum
gerðum og stærðum, öll búin mismun-
andi tækjum og vélum, en þau hafa
flest legið ónotuö síöan. Astæður era
margar, skortur á skipstjóram og vél-
stjóram, varahlutir og viögeröarþjón-
usta ekki fyrir hendi og erfitt aö fá
brennsluolíu. Og til að kóróna állt
viröist fiskur af skornum skammti á
þessu svæði!
Annars eru fiskveiöar í landinu tölu-
veröar upp á gamla mátann. Er áætlaö
aö 142 þúsund fiskimenn séu í fullu
starfi og um 200 þúsund er starfi aö
fiskveiöum einhvem hluta ársins. Árs-
afli er nálægt 470 þúsund tonnum, en
strandlengjan er um 1800 mílur.
Þannig er hver fiskimaöur talinn afla
eins og hálfs tonns á ári.
Þegar ég var þama fékk ég til
umráða eitt tíu nótaskipa, sem keypt
vora frá Noregi á árunum ’79 til ’80 og
hafa legið ónotuö siöan. Var þetta eins
konar lokatilraun til aö kanna hvort
einhver grundvöllur væri fyrir nútíma-
nótaveiöar. Eg var nokkurs konar
leiöangursstjóri um borð. Viö fórum
margar feröir til aö rannsaka þetta,
en nokkuö var um tafir vegna þess aö
ekki voru til peningar til olí ukaupa. ”
„Hræðslan við
sjóræningja"
„Við vorum mikiö úti fyrir suður-
hluta landsins. Þar eru margir eyja-
klasar. Á mörgum þessara eyja þrifast
apar og er það taliö vita á gott að
brenna blóöi þeirra og boröa svo
heilann hráan! Áhöfninni á skipinu,
sem öll var innlend, varö mjög tíðrætt
um apa þessa og fór oft í land til veiða,
en án árangurs. Ég held að þeir hafi
verið hálfhræddir, þegar allt kom til
alls, því að á eyjum þessum er mikiö af
slöngum, villtum svínum og ööram
skepnum.
En þaö sem þeir óttast þó mest á
þessu svæði era sjóræningjar, einkum
frá Thailandi, og til að verjast þeim
erú öll skip með alvæpni um borö. Viö,
til dæmis, voram með 10 riffla og 4 vél-
byssur til aö verjast þessum sjó-
ræningjaflota. Þessir menn áttu þaö
til, þegar þeir réöust til uppgöngu á
skipi fyrir utan náttúrulega að stela
öllu steini léttara, að strádrepa alla
um borð! En viö urðum til allrar ham-
ingju ekki fyrir áreitni þessara
„Leiðangrarnir
árangurslitlir"
— Hvemig tókst til um þessar fisk-
veiðirannsóknir í Burma?
„Útkoman varö sú aö leiðangramir
reyndust árangurslitlir. Þaö er ekki
hægt aö stunda veiðar nema tak-
markaöan tíma ársins vegna monsún-
vinda og oliuskorts. Þess utan fundum
við ekki nótafisk, þaö er aö segja
sardínur og makríl.”
— Hvert veröur framhaldið á
þessum rannsóknum?
„Þaö veröur tekin ákvörðun um þaö
síðar, hvort áfram veröur haldiö. Ég
gef mína skýrslu, en ég held ég geti
fullyrt aö þama er enginn grundvöllur
fyrir nútíma nótaveiðum.”
— Átt þú von á að fara aftur til
Burma?
,,Ekki í bili aö minnsta kosti,
en maöur veit aldrei,” sagöi Jóhannes
Guðmundsson.
-KÞ.
, Likneski á borð við þettaer mjög algeng sjón.'

„Þetta er skipið sem óg var á. Burmabúar eiga 10 svona nótabáta, er
smiðaðir voru i Noregi, en hafa að mestu legið ónotaðir, kannski vegna
þess að þeir kunna ekki á þá."
„Skipshöfnin. Þetta var i senn rannsóknarleiðangur og þjálfunarpró-
gramm." Jóhannes sitjandi lengst til vinstri.
„Og þetta er innlendur nótabátur. Þama er allt svo miklu fábrotnara en á
norsku nótabátunum."
.Þetta er týpisk götumynd utiá landi. . .
. . . en þessi er aftur á móti af einni aðalgötu Rangoon.
slegin hof, sem viða er að finna þarna.

.
;; sí' ■■ ;: lmg/:
_

““

;
____________________________________________________

—
' ss? '''

.