Dagblaðið Vísir - DV - 20.11.1982, Blaðsíða 14

14
DV. LAUGARDAGUR 20. NOVEMBER1982.
Meindýr í Reyhjavíh
og er þar átt vid rottur, mýs, dilfur og villlketti
Saga meindýra hefst líklega við
upphaf mannkynssögunnar. Svo
hafa þau dýr verið nefnd frá önd-
verðu sem á einn eða annan hátt hafa
gert manninum lífið leitt, jafnt með
óþrifnaði og farsóttum er þeim bafa
fyigt.
Helstu meindýr mannabyggða
hafa jafnan verið talin rottur og mýs.
Sú imynd hefur fylgt þessum smáu
spendýrum að þau væru hvhnleið og
ógeðsleg. Þrátt fyrir stsrðarmuninn
hefur maðurinn hræðst þessar
skepnur og brugðist ókvæða við
nærveru þeirra.
Oftar en ekki hefur verið reynt að
útrýma rottum og músum úr sam-
félagi fólks. En þær aðfarír hafa
allar farið á sömu leiö; mistekist.
Þessi meindýr eru sióttug og
reynslan hefur kennt þeim að
umgangast manninn með varúð.
Smæð þeirra hefur hjálpað að finna
skúmaskot að hírast i þegar mikið
iiggurvið.
1 gegnum tiðina hefur maðurinn
séð fyrir beistu iifsnauðsyn þessara
dýra. Og þar hefur sjaldan verið
skortur á. Allur sá úrgangur sem
honum hefur fylgt, allt það sorp og sú
mengun er hann hefur leitt af sér,
hefur að geyma gnægð fæðu sem
þessl dýr hafa þrifist á. Og óhætt
mun að fullyrða að þetta tvennt
haldist nokkuð i hendur; meindýr
verðl til svo lengi sem úrgangur
manna.
Talið er að mýs hafi flust bingað til
iands með fyrstu mönnum og hafi
þær fljótt brelðst út um allt iand.
Rottur námu bins vegar ekki land
hér fyrr en á fyrri bluta átjándu
aldar.
Er þeirra fyrst getið á
SnæfelLsnesi fyrir miðja þá öld. Eins
og mýs, breiddust þær fljótt út um
landið og settust að í og við flesta
þéttbýliskjama landsins.
Hér á eftir fræðumst við lítillega
um lifnaðarhætti rottna og músa í
Reykjavík og baráttuna gegn
þessum „óboðnu gestum híbýla
fólks” eins og þessi meindýr hafa
oftlega verið nefnd. Við förum í
smiðju tii verkstjóra meindýra-
eyðingarinnar I Reykjavik,
Ásmundar Reykdal. Það verða ekki
aðeins rottur og mýs sem hann
minnist á, heidur nefnir hann tvær
dýrategundir tU sem hann telur til
meindýra borgarinnar; viliiketti og
dúfur.
„Okkar hlutskipti er að drepa rottur
og mýs, halda dúfna- og villikatta-
stofninum í skef jum og y firleitt öllu því
sem fólk er að amast út í frá degi til
dag,” segir Asmundur Reykdal.
Músum og þá sérstaklega rottum
hefur fækkað jafnt og þétt innan
borgarmarkanna á síöustu árum,”
heldur hann áfram. „Það sem af er
þessu ári hafa okkur borist um sjö
hundruð kvartanir vegna þessara
meindýra. Þetta hafa verið mýs í um
áttatiu prósent tilvika og afgangurinn
svo rottur. Þessar tölur held ég að gefi
nokkuð rétta mynd af þeim f jölda sem
er af þessum kvikindum í borginni.
Áhrrfaríkt eiturefni
Eins og þessar tölur bera með sér þá
er mun meira af músum meðal okkar
en rottum. Þessu var öfugt farið fyrir
um tíu árum. Þá var yfirgengilegur
rottugangur í borginni en lítið sást til
músarinnar.
Rottum hefur því fækkað gífurlega á
síðasta áratug og ætla ég að þakka það
árangursríkum eitrunaraðferðum
okkar er við höfum staðiö í á síðustu
misserum. Við höfum gengið mjög
röggsamlega fram í því að eitra í öllum
brunnum og holræsakerfum þar sem
aðal heimkynni rottnanna eru. Á síð-
Ásmundur fíeykdal, verkstjóri viÓ meindýraeyðingu Reykjavikurborgar, segir okkur sitt um Hfnaöarhættí
meindýra i borginni og baráttuna gegn þeim. D V-mynd Bjarnieifur.
En þaö er hægt að halda fjölda þess-
ara meindýra í skefjum og það er
helsta hlutverk okkar hjá meindýra-
eyðingunni. Við gerum okkur fulla
grein fyrir að við getum aldrei gengið
af rottustofninum dauöum. Ef marka
má þann árangur sem verið hefur á
eiturherferð okkar gegn rottunum á
síðustu árum þá get ég fullyrt aö rottur
verði orðnar mjög sjaldgæfar innan
fimm til tíu ára. Þá muni kvartanir
vegna rottugangs heyra til undantekn-
inga í borginni. En þær hverfa líka
aldrei úr borginni.
Mýsnar eiga sér
fjölbreytt irfsmunstur
Það er annaö mál með mýsnar.
Þeirra heimkynni eru í úthverfum
borgarinnar og þar hafa þær lifað svo
að segja allt frá landnámi. Við erum
sífellt að þrengja að heimahögum
þeirra með byggingu nýrra hverfa við
borgarjaðarinn. En mjög erfitt er að
ganga á stofn þeirra og fækka þeim.
Þær leita nefnilega mjög inn í útihús og
íbúðir þegar þeim finnst orðiö of
þrengt að sér — og í slíkum tilvikum er
ekki hægt að eitra fyrir þær, sakir
nálægðar efnisins við menn og
heimilisdýr. Það er einnig erfiðara að
fást við mýs en rottur af þeirri ástæöu
að mýsnar eiga sér mun fjölbreyttara
lífsmunstur en rottumar. Þær era á
eilífum þönum frá einum staö til
„Drepnm þúsundlr
kvikinda á ári”
Einhver hvimleiðustu dýr i heimahúsum eru að flestra mati rottur. Við
greinum litíllega frá þessum meindýrum borgarinnar hár á siðunni, auk
músa, dúfna og villikatta sem einnig teljast til þeirra skepna sem fólk
amastútí.
asta sumri munum við hafa eitrað í
um þrjú þúsund brunnumborgarinnar.
Eiturefnið sem við notum er mjög
áhrifaríkt og hefur reynst veL Því er
blandaö saman við svonefnt parafín-
vax og eyðir það storknunarefnunum í
bióði neytandans. Afleiðingin er sú að
æðar hans springa, til dæmis í
meltingarvegi. Það eru svo innvortis
blæðingar sem draga dýrið til dauða.
Það liður um vikutími frá því dýrið
neytir efnisins þíu- til það drepst.
Rattus IVorwegidus
— Geturðu kastað tölu á þann f jölda
rottna sem lifir á Reykjavíkursvæðinu
um þessar mundir?
„Það er ómögulegt að segja nokkuð
um það. Rottan dafnar í samræmi við
það framboð sem er á fæðu handa
henni. Þetta er því spuming um það
hversu auðveldlega hún nær í fæðu.
Ef hún á auðvelt meö þaö þá tímgast
hún ógurlega fljótt Það hefur verið
nefnt aö ein rotta geti getið af sér allt
aö tvö þúsund einstaklinga á ári, ef góö
skilyrði eru fyrir hendi.”
— Hvaða tegund rottu býr í landinu?
„Henni hefur verið gefið nafnið Ratt-
us Norwegidus, eða norska rottan á ís-
lenska visu. Þessi skepna getur verið
frá tuttugu sentimetrum upp i f jörutíu
sentímetrar að stærð. Fyrir þá sem
ekki hafa barið hana augum þá er hún
yfirleitt gráleit að lit, dökkbrúnleit eða
svarbrún.”
Hvæsa og láta hátt
— Eruþettagrimmdýr?
„Þau fullorðnu mega teljast nokkuð
grimm. Þessi dýr verja sig ef þau
verða fyrir áreitni, það er ábyggilegt.
Eg hef séð ketti sem ráðist hafa á rott-
ur en hafa þurft að hörfa. Rotturnar
hvæsa bara á þá og láta hátt. Flestir
kettir mega sín litils gagnvart harð-
gerðustu rottum.
En þetta er bara eðlileg sjálfs-
bjargarviðleitni, eins og villtum
dýrum er eðlileg. Þau leggja líf sitt að
veði gegn utanaösteöjandihættum.”
— Á hverju lifa þessi kvikindi?
„Þau lifa á því sem til fellur hverju
sinni. Flestar máltíðir sækja þau í hol-
ræsakerfin sem eins og fyrr segir eru
heimkynni þeirra. Innan á rör holræs-
anna fellur jafnan fituskán og hana
virðast rotturnar sleikja og nærast á.
Þau sækja líka mikið til alls konar
vinnslustöðva þar sem mikið fellur til
af mat — og þar halda þau sig ef þau
eru látin óáreitt. Þá fjölgar þeim líka
að sama skapi. Þannig helst fjöldi
rottna og framboð á fæðu nokkuö í
hendur.”
Ekkihægtað
útrýma rottum
— Verður hægt að útrýma rottunni
úr borginni, jafnvel úr öllu landinu?
„Nei, það tel ég óhugsandi, af þeirri
einföldu ástæðu að rottur eiga mjög
auövelt með að dyljast mönnum. Þær
eru það séðar að þær halda sig á þeim
stöðum þar sem erfitt er að ná til
þeirra. Þær geta tímgast við erfiðustu
aðstæður — og þó svo að hægt verði að
komast fyrir þetta tvennt þá er alltaf
hætta á að þessi kvikindi berist með
vöruflutningaskipum til landsins.
Það hefur oftar en ekki verið reynt
að útrýma rottum á erlendri grund
með æmum tilkostnaöi. Slikar,
tilraunir hafa jafnan farið út um þúfur.i
Rottur verða til svo lengi sem
maöurinn þrífst hér á jörðu.
annars í stað þess að rottumar halda
sig mjög innan ákveðins svæðis.”
Komastinn um
sex millimetra göt
— Er mikið um það að mýs leiti sér
skjóls í íbúðum f ólks?
„Það er töluvert um það. Það gerist
sérstaklega á haustin þegar kólna
tekur í veðri. Þá leita þær inn í hlýj-
una.
Og þrátt fyrir að íbúðir fólks viröist
músheldar og almenningur telji óhugs-
andi að þær geti skotist inn á heimili
sín, þá er meö ólíkindum hvaö mýs
eiga auðvelt með að br jóta sér leið inn í
hús manna. Þær komst inn um
minnstu göt, jafnvel þó ekki séu nema
rifuráhúsveggjum.
Það hefur raunar verið mælt að full-
orðin mús kemst í gegnum allt að sex
millimetra breitt op og sú staðreynd
held ég að sé óþekkt meðal fólks. Mýs
virðast geta teygt úr búknum og lagt
saman höfuöbeinin svo úr verði grann-
ur þráður, ef svo má segja. Á þann hátt
smokra þær sér í gegnum þrengstu göt
og hvort sem þær hafa eitthvert erindi
í þau eða ekki þá leita þær þangaö því
mýs eru að eðlisfari einhver forvitn-
ustu dýr jaröarinnar.
Þetta er vissulega lygilegt en þetta
er samt sem áður heilbrigðasta
skýringin á þessu framferði músanna.
Það er því ekki furðulegt þótt margur
verði undrandi á því að mús leiki laus-
um hala í íbúð sinni sem hann hélt vera
helda fyrir öllu utanaðkomandi. ”
i