Dagblaðið Vísir - DV - 01.03.1983, Page 6

DV. ÞRIÐJUDAGUR1. MARS1983.
Neytendur Neytendur Neytendur Neytendur
„Verðtrygging
lána kallar á
lengri lánstíma en
bankar bjóða nú”
— Stefán Ingólfsson á fræðsluf undi Kaupþings
„Víðast á Vestfjörðum greiða menn
einungis lítinn hluta íbúðarverðs sem
útborgun. Algengt er aö 10% kaup-
verðs séu greidd þegar kaupin fara
fram. Þetta tíðkaðist einnig hér á landi
á meöan verðbólga var lítil og raun-
vextir jákvæðir,” sagði Stefán Ingólfs-
son, verkfræðingur hjá Fasteignamati
ríkisins, í erindi um þróun söluverðs á
fasteignamarkaði undanfarin ár og
fleiri tengd mál á fræðslufundi á
vegum Kaupþings nýlega. Hann geröi
einnig grein fyrir greiðslukjörum og
breyttri vaxtastefnu í erindi sínu. Um
greiöslukjör sagði hann meðal annars.
— Utborgun var í upphafi greidd viö
frágang kaupsamnings og afsals sem
oft var sama skjalið. Nú dreifist hún
hins vegar á langan tíma. Ekki er óal-
gengt að afsal sé gefiö út ári síöar en
kaupsamningur er undirritaður.
Um 1970 haföi hlutfall útborgunar
hækkað í nálægt 50% af söluverði.
Eftirstöðvar lánaði seljandi til 12 ára
á 8% ársvöxtum, auk þess sem kaup-
andi yfirtók hliðstæð veðlán sem hvíldu
á eigninni.
Árið 1977 var algengt að 65% sölu-
verðs væri greitt sem útborgun. Þá
voru lán almennt til 8 ára á 12% vöxt-
um. Næstu ár hækkaði hlutfall út-
borgunar enn og var 75% í árslok 1979.
Eftirstöövar voru þá greiddar á 4
árum með 18% ársvöxtum.
Síðustu þrjú ár hefur þetta hlutfall
lítiö breyst. Hæst hefur það orðið 78%
til jafnaðar í apríl 1982 og í nokkrum'
mánuðum farið niður í 74%.
Stefán Ingólfsson sagði einnig að
þrátt fyrir að svonefnd „húsnæðis-
stjórnarlán” hefðu í nokkurn tíma
verið verðtryggð að hluta mætti segja
að verðtrygging lána hefjist ekki fyrr
en árið 1979. Fram til þess tíma voru
eftirstöðvar húsnæðisstjórnariáns,
sem kaupandi yfirtók viö sölu íbúðar,
jafnvel í mörgum tilfellum ekki
uppreiknaöar svo að hann greiddi
stundum hærra verð fyrir hana en imi
var samið.
Það var ekki fyrr en í ársbyrjun 1981
að segja má að flestöll áhvílandi lán
væru uppreiknuð við sölu. Hlutfall út-
borgunar af heildarverði breytist
nokkuð eftir því hvort þensla eða sam-
dráttur er á fasteignamarkaðinum.
Þegar þensla er hækkar hlutfalliö en
lækkar aftur á móti þegar samdráttar
gætir.
Breytt vaxtastefna
Þegar litið er á byggingarkostnað,
reksturs- og viðhaldskostnað dæmi-
gerðra íbúða sem íslenskar fjölskyldur
komu sér upp á síðasta áratug er aug-
ljóst að fé til kaupanna hefur ekki
komið af launatekjum nema að tak-
mörkuðum hluta.
Þannig má reikna með að afborganir
og vextir af 150 fermetra húsi séu um
90 þúsund krónur og rekstur og viðhald
ekki undir 60 þúsund krónum á ári. Þá
hefur reyndar verið reiknað með kynd-
ingarkostnaöi húss í Reykjavík og
húsið greitt með verðtryggðu láni til 30
ára með 2,5% vöxtum svo að upphæöin
er í raun hærri. Þetta er miðaö við
verölag í janúar 1983. Þetta er augljós-
lega talsvert umfram það sem venju-
leg fjögurra manna fjölskylda getur
tekið af launum sínum eða 12.500 krón-
urámánuöi.
Þaö sem hér hefur komið til eru nei-
kvæðir vextir á flestum þeim lánum
sem tekin voru til að kaupa eða byggja
íbúðir á þessum árum.
Meö tilkomu fullverðtryggra lána
eru þessir neikvæðu vextir að mestu úr
sögunni og fólk verður nú að endur-
greiöa á raunvirði flest þau lán sem
tekin eru í þessum tilgangi.
Áhrifin verða væntanlega þau að á
næstu árum minnki meðalstærð nýrra
íbúöa eða að þeim fækki og að eftir-
spum eftir notuðum íbúðum breytist
þannig að meiri ásókn verði í litlar og
meöalstórar íbúöir.
Þá er einnig ljóst að eftir því sem
fleiri lán verða verðtryggð mun heild-
arupphæð þeirra lána sem taka veð í
íbúðumhækka hlutfallslega.
Þegar íbúðir sem voru seldar áriö
1980 og síöar fara að koma í endursölu
kemur þetta sennilega betur í ljós.
Að sögn Stefáns Ingólfssonar má
reikna með að sökum þess að ákveðinn
fjöldi íbúöa gengur mjög ört kaupum
og sölum, megi reikna með að útborg-
un í mörgum íbúðum muni hækka, ein-
faldlega vegna áhvílandi verðtryggðra
lána sem kaupandi yfirtekur.
Verötrygging er því í raun nú þegar
orðin viðtekin venja í fasteigna-
viöskiptum hér og þess verður vart
lengi að bíða að þau skuldabréf sem
seljandi gefur út verði einnig verð-
tryggö til samræmis viö önnur lán.
Áhrifavaldar á verð íbúða
Þegar litið er burt frá almennu efna-
hagsástandi í landinu og stjómmála-
legum þáttum er ljóst að ákveðin atriði
hafa áhrif á verð íbúðarhúsnæðis.
Möguleikar fólks, einkum ungs fólks,
til aö kaupa íbúð ákvaröast af þeim
lánum sem í boöi eru og þeim kjörum
sem þau eru á. Verðtrygging lána
kallar á lengri lánstíma en bankar
bjóða nú.
Þau bankalán sem nú eru algeng
greiðast á 4 árum. Þau hafa sömu
ókosti og gömlu óverðtryggðu lánin aö
greiðslubyrði þeirra er mjög mikil frá
byr jun en ekki þann kost að minnka aö
verðgildi með tímanum. Þessi lán
beinlínis auka ásókn í litlar íbúðú-.
Stefán Ingólfsson, verkfræöingur hjá Fasteignamati rikisins.
Væri greiðslutími þeirra lengdur má
búast viö að kaupendur reyndu að
festa sér stærri eignir.
Slæm greiðslukjör á verði íbúða hafa
sömu áhrif en auk þess gera þau mark-
aðinn í heild ákaflega óstöðugan. Fyrir
fólk sem er aö kaupa í fyrsta sinn er
nauðsynlegt að hlutfall útborgunar sé
sem lægst. Þá getur þaö fest íbúð í
samræmi við greiðslugetu og er ekki
eins háð því fé sem það hefur handbært
þá stundina.
Sérstaklega er þetta mikilvægt fyrir
ungt fólk. Fyrir fólk sem er að skipta
um íbúð er þetta einnig mikilvægt.
Síðustu árin hefur, má segja, verið um
vöruskiptaverslun að ræða hjá þessum
hópi húseigenda en ekki peningavið-
skipti.
Fólk þorir ekki að selja eldri eign
fyrr en ný hefur verið fundin því
annars á þaö á hættu að eigur þess
brenni upp á verðbólgubálinu ef dagar
eða vikur líða frá því þaö selur gömlu
íbúðina þangaö til að kaup eru fest á
nýrri. Afleiöingin eru keðjusölur sem
flestirþekkja.
Skuldabréf verðtryggð
Greiðslukjör veröa ekki bætt nema
meö því aö verðtryggja útgefin skulda-
bréf.
Ef það verður að reglu má fljótlega
lækka útborgun í 65% og síðar niður í
50%. Verðsveiflur markaðarins leyfa
þó tæplega að hún fari niður fyrir 30—
40%. Framboð byggingarlóöa og sam-
setning þeirra hefur áhrif á íbúðar-
verð.
Nauösynlegt er að menn hafi mögu-
leika á að velja á milli þess hvort þeir
byggja nýtt (kaupa nýtt) eða kaupa
eldra húsnæði.
Lóðarskortur hefur þau áhrif að
söluverð eignar getur hækkað upp
fyrir kostnaðarverö hennar. Undan-
farin ár hefur veriö lóðaskortur á öllu
höfuöborgarsvæðinu.
Framboðið hefur einnig verið aö
mestu bundið við lóðir undir sérbýli,
það er einbýlishús og raðhús. Fjöibýl-
ishúsalóðum hefur fækkað mikið og
auk þess hefur stór hluti þeirra farið
undir verkamannabústaöi og hefur því
ekki áhrif á hinn frjálsa markað. Ljóst
er að mikil eftirspurn er eftir sérbýlis-
lóöum því 4—10 aðilar sækja um
hverja lóð sem auglýst er til úthlutun-
ar. Gangverð lóða er einnig svo hátt að
nær útilokað er að selja einbýlishús
fyrir byggingarkostnaði.
Skortur á fjölbýlishúsalóðum veröur
þó væntanlega enn alvaríegri þegar
litið er til hinna stóru árganga af ungu
fólki sem þarf að kaupa sér íbúð í
fyrsta sinn á næstu árum.
Borga 3500 króna toll
af afmælisgjöfinni
HEIMILT AÐ TOLLLEGGJA GJAFIR SEM KOSTA MEIRA EN HUNDRAÐ KRÓNUR
PáU Jensen hringdi frá Borgamesi:
Ég er svo fuUur haturs, alveg
niður í maga, að ég má til með að
koma því á prent. Það hef ég aldrei
gert áður á ævi minni.
Þann 20. febrúar 1983 átti konan
mín fertugsafmæli. Ekki einum
einasta manni var boðið heim en
samt streymdu vinnufélagar hennar
að svo að litla stofan okkar fylltist
gersamlega. Konan mín er glaðlynd
og hlær flesta daga. En þetta kvöld
var alveg sérstakur gleðlglampi í
augumhennar.
En Adam var ekki lengi í Paradís.
Þann 23. sama mánaöar kom af-
mælisgjöf frá skyldfólki hennar í
Danmörku. Samkvæmt pappírum
sem fylgdu pakkanum og voru gefnir
út af íslenskum aðilum var í honum
ein súpuskál og fimm boUar. Viö
gátum fengið að leysa út pakkann
gegn því að borga rúmar 3500
krónur. Nánar tU tekið 1472 krónur
fyrir súpuskáUna og bollana sem
kaupverð þeirra, afgangurinn var
gjöld til íslenska ríkisins. Með góðri
hjálp afgreiðslustúlkna á pósthúsinu
í Borgarnesi fékkst greiðslan lækkuö
í 950 krónur gegn því að komið yröi
með greiðslukvittun frá versluninni í
Danmörku.
Mikið get ég fyrirgefið ráða-
mönnum og embættismönnum. En
þegar þeir slökkva gleðiglampann í
augum konu minnar er mæUrinn
fuUur. Þið mættuð skammast ykkar.,
Ein þaulhugsuö spuming í lokin. Er
íslenska þjóðin samansett af öUum
þegnum hennar eða aðeins ráðherr-
um, verkalýðsleiðtogum og öörum
„nauðsynlegum” mönnum?
Allt saman tollur
Á pósthúsinu í Borgamesi fengust
þær upplýsingar að Páll hefði gert
íslenska ríkinu rangt tU. Það hirti
nefnUega aUar 3500 krónurnar en
ekki bara 2028 krónur eins og Páll
hélt. Þetta er allt saman tollur af
þeim 1472 krónum sem ráða má af
upplýsingum frá Danmörku að
innihaldið hafi kostað. Söluskattur er
einnig greiddur af þeirri upphæð.
Vegna þess aö svonefnda EFTA
skýrslu vantaði með böggUnum fer
hann í hæsta toUflokk. Þegar hins
vegar er hægt að framvísa þeirri
skýrslu (sem mun vera á leiðinni tU
landsins) fer gjaldiö niður í lægsta
toUflokk.
Samkvæmt tollskrá.
A tollpóststofunni fengust þær
upplýsingar að tollun á gjöfum væri
samkvæmt 9. málsgrein 3. greinar
tollskrár frá árinu 1978.1 henni segir
að heimilt sé að fella niður tolla af
gjöfum sem aðilar búsettir erlendis
senda hingaö af sérstöku tilefni ef
verðmæti þeirra er ekki meira en
10.000 krónur. En þetta eru gamlar
krónur þannig að verðmætið er núna
komið niöur í 100 krónur. Er ljóst að
gjöfin má ekki vera stór svo hún sé
ekki dýrari en þetta. Þama hefur
greinUega gleymst að færa mörkin
upp með verðbólgunni, þannig að
fleiri afmælisböm mega búast við
því að gleðiglampinn verði slökktur í
augum þeirra á næstunni. Bækur
mega vera heldur verðmætari en
aðrar gjafir, kosta 250 krónur ef þær
eru tU eigin nota.
-DS.