Dagblaðið Vísir - DV - 07.03.1983, Blaðsíða 13

DV. MÁNUDAGUR 7. MARS1983.
13
Norska styrkjaflækjan
Enn á ný hefur styrkjastefna Norð-
manna við sinn sjávarútveg komist í
hámæli meðal íslenskra ráðamanna,
að þessu sinni á þingi Norðurlanda-
ráðs. íslenskir þingmenn telja það
mikla ósvinnu að Norðmenn skuli
reka sína byggðastefnu með þeim
hætti að greiða styrki til síns alltof
dýra og stóra fiskveiðiflota og halda
þannig uppi atvinnu meðal s jómanna
og fiskverkafólks hjá útgerðar- og
fiskvinnslufyrirtækjum sem ella
væri vonlaust að reka. Ég efast ekki
um að útreikningar okkar manna um
upphæð opinberra framlaga á kíló af
lönduðum fiski í Noregi eru réttar.
Hitt finnst mér svolítið ósanngjarnt
að gefa það í skyn að opinberu fram-
lögin séu ÖU tU þess notuð að borga
með útfluttum norskum s jávarafurð-
um. Sannleikurinn er sá að Norð-
menn hafa smám saman komið sér
upp ótrúlega flóknu og óskdjanlegu
skömmtunarkerfi tU að dreifa þess-
ari opinberu aðstoð út um lands-
byggðina og það er mjög f jarri þvi að
fiskvinnslu- og útgerðarfyrirtæki fái
aUa þessa peninga sem styrki. Sum
vel rekin fyrirtæki sjá sjálfsagt ekk-
ert af þeim.
Þeim til hugarhægðar sem halda
að við séum hér á íslandi með flókin
opinber skömmtunarkerfi í atvinnu-
vegum hefur verið reynt að taka
saman yfirlit yfir stærstu liðina í
styrkjaskömmtun norska sjávarút-
vegsins.
Úr samkomulagi um skömmtunar-
reglur mUU norsku ríkisstjórnarinn-
ar og sjávarútvegsins fyrir 1983:
— Stærsta upphæðin, 272,9 mUljónir
norskra króna, er ætluð tU að verð-
bæta fisk sem landað er á tUtekn-
um svæðum og skal, eins og segir
í samkomulaginu, „tekið tUlit tU
fisktegunda sem eru óhagkvæm-
ar í vinnslu og landsvæða þar sem
rekstur er erfiöur”.
— TU að verðbæta rækju sem landað
er á tilteknum svæðum; 27,5
mUljónir króna.
— I flutningastyrki fyrir bolfisk, kr.
48,5 mUljónir.
— Til að verðbæta síld, sem landaö
er til vinnslu í manneldisafurðir,
eru ætlaöar 41,0 mUlj. kr.
— 70,0 mUljón króna króna ábyrgð
er veitt á því að verð á mjöli og
lýsi haldist 2,42—2,60 nkr/kg.
— Flutningastyrkir fyrir bræðslu-
hráefni eru 17,0 millj. nkr.
— Til sérstakra beitustöðva eru
veittar 10,0 milljónir og síöan
ákveðin verðuppbót á hvert kUó
af beitu.
— I orlofssjóð sjómanna, skv. sér-
stökum reglum um, veittar 50,0
milljónir.
— 54,0 mUljónir eru teknar frá til
greiðslu trygginga fyrir fiski-
skip og sjómenn.
— Næst-hæsta upphæðin, 172,0 mUlj.
kr., er frátekin til sparnaðarað-
geröa og tU aö endurgreiða opin-
Kjallarinn
Björn Dagbjartsson
vinnslufyrirtækja eru veittar 55,0
mUljónir.
Hvað má afþessu
læra?
Upptalningunni hér að ofan var
engan veginn lokiö. AUs voru atriðin
mUli 40 og 50. Þar á meðal var f jöld-
inn aUur af smærri styrkjum sem
eru kirfilega eyrnamerktir sérstök-
um fisktegundum eða verkefnum.
Þar má nefna 13,0 mUljónir vegna
sel- og hvalveiða, 11,5 mUljónir tU
krabbaveiða og -vinnslu, hákarla-
veiðar 2,5 mUljónir, kolmunnaútgerð
og -vinnsla 9,0 miUjónir, 5,0 mUljónir
tU frystingar um borð, 3,0 miUjónir
fy rir sérf ramleitt fiskimjöl o .s .f rv.
Þegar þessi listi er skoðaður virð-
ist það dáUtið langsótt aö kalla allt
þetta niðurgreiðslur á norskum sjáv-
„Ég held ekki aö fiskafurðir Norðmanna
yrðu dýrari eða verri þó að þeir skæru
burtu þessa flækju sína. .
ber g jöld af eldsneyti.
— Þá eru eyrnamerktar 60,0
miUjónir til framleiðni-aukandi
aögerða.
— Til úreldingar fiskiskipa og
arafurðum. Og merkUegt má það
vera ef norskir þingmenn og ráð-
herrar hafa ekki reynt að skýra mál-
in fyrir starfsbræðrum sínum, þótt
íslensk blöð þegi um það.
Heildarupphæðin var eitthvað á
annan miUjarð norskra króna. Það
er aö sjáifsögðu augljóst að þessum
upphæðum hefur íslenski ríkis-
sjóðurinn ekki yfir að ráða, tU að
ákveða fyrirfram tU aðstoðar sjávar-
útvegi. Islensk stjómvöld hafa þann
hátt á að feUa gengið, búa til gengis-
munarsjóði og skammta svo úr
þeim. Sumum þykja skömmtunar-
reglurnar eftir hverja gengisfeUingu
alveg nógu flóknar og lengi hafa
menn oft beðið eftir úthlutun. Það
hlýtrn- þó að vera hreinn barnaskóla-
reikningur miðað viö norska kerfið.
Norskir hagfræðingar hafa sjálfir
séö að þetta er komiö út í algerar
ógöngur og hafa lagt til að heldur
yrðu greiddar atvinnuleysisbætur
eða að styrkt yrði eitthvað aUt annaö
en fiskveiðar, því að það sé mjög dýr
aðferð til að halda uppi byggð.
Viö getum því endalaust velt því
fyrir okkur hvort þessi norska
styrkjaflækja er skaðleg okkur í
samkeppni um fiskmarkaði, en það
er ömgglega hvorki skynsamlegt né
mögulegt fyrir okkur að apa eftir
frændum vorum að þessu leyti. Ég
held ekki að fiskafurðir Norðmanna
yrðu dýrari eða verri þó aö þeir
skæm burtu þessa flækju sína en
hins vegar mundu bæöi útgerðar- og
fiskvinnslufyrirtæki týna tölunni
með tilheyrandi afleiðingum fyrir at-
vinnu og byggö.
Bjöm Dagbjartsson.
LÝÐRÆÐI í SJÁLFHELDU
Á annan áratug hafa kappsfullar
umræður staðið yfir um nauðsynlega
endurskoöun á gildandi stjórnarskrá
og kosningalögum. I þessum umræö-
um hefur eðlUega mest borið á kröf-
unni um jafnan kosningarétt. Á
þessu tímabUi hafa stjómarskár-
nefndir setið á rökstólum og þing-
menn hafa lagt fram fjölmörg frum-
vörp til breytinga á stjórnarskrá og
kosningalögum. G jaman var tU þess
vísað í umræðum á þingi um fmm-
vörpin aö ekki væri tímabært fyrir
þingið að taka afstöðu til málsins þar
sem stjómarskrárnefnd væri aö
störfum og rétt væri að bíða niður-
staöna hennar. Með slíkum rökum
komst þingið í raun hjá því að takast
á við stjórnarskrá og kosningalög á
annan áratug og tefja þar með fyrir
framgangi mála sem flestir hafa
viðurkennt að þurfi aö afgreiða.
Nú bregður svo við aðforystumenn
flokkanna fjögurra leggja fram
frumvarp um breytingar á stjórnar-
skrá nokkmm dögum áður en þing
hættir störfum og gengið verður tU
kosninga og lýsa um um leið yfir að
frumvarpið byggist á samkomulagi
á mUli flokkanna. Nú skyldi ætla að
innihald frumvarpsins væri í ein-
hverju samræmi við allar þær um-
ræður sem fram hafa farið á mörg-
um undanförnum árum og afstaða
tekin til brýnna umbóta á stjómar-
skrá sem flestir virðast sammála
um, t.d. eina málstofu á Alþingi í
stað þriggja, aukin réttindi fyrh-
kjósendur til persónuvals í kosning-
um, umboðsmann Alþingis og skýr-
ari ákvæði um skU löggjafarvalds,
framkvæmdavalds, þingrofsrétt og
þrengri ákvæði um útgáfu bráða-
birgðalaga, svo fáein mál séu nefnd.
Þá hefði einnig mátt búast við að tek-
ist yrði af alvöru á við nauösyn þess
að jafna kosningarétt í landinu og
gerðar yrðu tiUögur um nauðsynleg-
an uppskurð á gUdandi kjördæma-
skipan og kosningalögum tU þess að
því markmiði mætti ná fram. Fram-
komið f rumvarp innUieldur ekkert af
þessu og er í engu samræmi við
margendurteknar umræður og vonir
fólks, heldur boðar hallæriskák, sem
er betur ógert en gert því að ekki eru
líkur á að þingið fáist þá tU að taka
máliö aftur tU endurskoöunar f yrr en
eftir ems og 25 ár ef tekið er mið af
reynslunni.
Enn á minnihluti
þjóðarinnar að kjósa
meirihluta þingmanna
Forystumenn flokkanna boöa að
með frumvarpinu nálgist misréttið
um atkvæðavægi það stig sem haft
var að viðmiöun við endurskoðunina
árið 1959. Þó treysta þeir sér ekki tU
að ná þeirri viðmiðun öðruvísi en að
leggja tU að þingmönnum verði f jölg-
að um þrjá. En alvarlegast er þó það
að lögbinda á misréttið fast í stjóm-
arskrána þannig að innan tíðar má
búast við að misvægið verði orðið
meira en nokkru sinni fy rr.
Samkvæmt frumvarpinu eiga 60 af
hundraði kjósenda í landinu aö kjósa
29—30 þingmenn af 63, og það sem
sýnUega er mikUvægast í augum nú-
verandi þingmanna er að þeir mega
aUir eygja von um endurkjör þrátt
fyrir breytingamar. I máhnu takast
á þrennskonar hagsmunir. I fyrsta
lagi hagsmunir kjörinna þingmanna
um að stjómarskrárbreytingar feUi
þá ekki persónulega út af þingi, þá
hagsmunir dreifbýlis um áframhald-
andi meirihlutavald á Alþingi og síð-
ast hagsmunú- kjósenda um jafnan
kosningarétt. Inn í þetta kvíslast svo
flóknir hagsmunir flokkanna um að
viðhalda s jálfum sér.
Flestir sjá hvemig misréttið um
vægi atkvæðis er forsenda þess að
engum árangri má ná um jöfnun
kosningaréttar. Minnihlutinn í krafti
meú-Uilutavalds á Alþingi gætir þess
að tapa ekki meirihlutaforræði og
því nást ekki fram frekari umbætur.
Lýðræðið er komið í algjöra sjálf-
heldu.
Fjöldi þingmanna er
stjórnarfarslegur
vandi
Því hefur ekki veriö haldiö fram af
forystumönnum flokkanna að ástæöa
sé til að f jölga þingmönnum til þess
aö efla virkni Alþmgis og bæta
stjórnarfar í landinu. Þvert á móti
virðast þeir sammála um að þetta sé
neyðarbrauö tU þess að ná sam-
komulagi. En þetta er „ódýr” lausn
og undU-strikar hugleysi manna um
að takast á við vanda málsUis, lausn
sem ekki er alls kostar ókunn í
stjórnmálum undanfarinna ára sem
fram kemur í verðbólgu og almennri
óptjórn því að hugrekki virðist skorta
til að taka á nokkru máli af festu og
ábyrgð, en mál belgd út eða frestaö.
Einn aðalvandi íslenskra stjóm-
mála um þessar mundir er sá að
bæði þingmenn og ráðherrar eru of
margir. Hér er ekki aðeins átt við
þann vanda sem í því felst fyrir ríkis-
s jóð að halda öllu þessu liöi á fóörum,
heldur hitt að erfitt hefur reynst að
virkja allt þetta lið til samstarfs um
úrlausnir mikilvægra mála og kalla
liðið til ábyrgðar um stjórn landsins.
Þess er ekki að vænta að virðing
Alþmgis og traust á meðal þjóðarinn-
ar eflist með ráðslagi um fjölgun
þingmanna, en það vU-ðist skipta for-
ystumenn flokkanna litlu máli um
þessar mundir.
Ráðþrota meirihluti
Einhverju sinni var frá því sagt að
maður nokkur hefði staöið úti fjarri
mannabyggðum í ofsakulda fremur
illa búinn. Kuldrnn nísti merg og bein
og fátt var til bjargar annað en að
þrauka. Þá greip maðurinn til þess
ráös aö hann meig í sig ef honum
mætti hlýna um stund, sem honum og
gerði. En ekki leið á löngu þar til
vermirinn varö skammgóður. Allt
fraus og maðurinn varð hætt kom-
Uin.
Mér kemur þessi frásögn í hug
þegar frumvarp forystumanna
flokkanna um stjórnarskrána er til
umræðu. Þetta er hallærisfrumvarp
þar sem grundvallarmannréttindi
eru virt að vettugi og forystumönn-
um stjórnmálaflokka á engan hátt
sæmandi. Því verður ekki trúað fyrr
en á verður tekiö að stjómmálamenn*
hlaupi frá málinu á jafnábyrgðar-
lausan hátt og forystumenn flokk-
anna hafa boðað.
Meirihluti kjósenda, sem býr í
Reykjaneskjördæmi og Reykjavík,
stendur ráöþrota gagnvart væntan-
legum niðurstöðum málsins. LitlU-
möguleikar eru fyrir þetta fólk til
Kjallarinn
Gunnlaugur Stefánsson
þess aö þrýsta fram breytingum.
Þingmenn þeirra hafa ekki vald til
þess aö knýja fram breytingar til
jöfnunar aö því er virðist. Þó verður
aö gera kröfu til þess að þeir standi
ekki að frumvarpi sem er verra en
ekkert. Hitt má deila um hvort þrng-
menn Reykjaness og Reykjavíkur
hafi beitt sér nægjanlega í málrnu.
Hvað hefur t.d. orðið um háværar
kröfur Suðurnesjamanna um skipt-
ingu Reykjanesskjördæmis um
Straum? MeU-a virðist hafa borið á
slíkum hugmyndum hjá þingmönn-
um Suðumesja heima í héraöi heldur
en á Alþingi.
Það er ekki ósanngjamt í ljósi þess
að umræður um stjórnarskrármál
hafa staðiö yfir á annan áratug, að
gerð verði krafa um að eftirtekjan sé
gildari en forystumenn flokkanna
leggja til og sé í einhverju samræmi
viö nútímaviöhorf um mannréttindi
og stjórnsýslu.
Gunnlaugur Stefánsson.
DREIFINGARAÐILAR: Reykjavík: Matkaup hf 82680
Akureyri: Valgarður Stefánsson hf. 96-21866
ísafjörður: Sandfell hf. 94-3500
Vestmannaeyjar: H. Sigurmundsson hf. 98-2345
Egilsstaðir: Sigbjörn Brynjólfsson 97-1599
catis^

GERiÐ VERÐ- OG
GÆOASAMANBURÐ
jsh
TSSÓ«
Heildsölubirgðir
J.S. Helgason h/f
Draghálsi 4
Simar 37450 - 35395