Dagblaðið Vísir - DV - 12.03.1983, Blaðsíða 18

18
DV. LAUG ARDAGUR12. MARS1983.
ákveðnir og vita nákvæmlega um hvaö
þetta snýst.
Þetta er mjög sársaukafullt meðan á
þessu stendur. Það eru settar eins
konar spelkur á fótleggina, svo eru
nokkurs konar prjónar reknir í gegn
um beiniö á nokkrum stööum, sem
þvinga beinið eða teygja á lengdina.”
„Sá afdrei að
nokkuraðgerð
hefði misheppnast"
— Hvernig leið dagurinn hjá þér?
„Eg bjó á „pensjónati” úti í bæ. Eg
var yfirleitt kominn á sjúkrahúsið til
Helga um 9 á morgnana. Þá haföi ég
náð í mat handa okkur, sem ég fékk að
útbúa á spítalanum. Eg fékk tilsögn í
nuddi og þjálfun til aö geta hjálpað
Helga og tekið þátt í meöferöinni. Þaö
er mjög mikilvægt að sjúklingamir
hreyfi sig sem mest og gönguferöir era
nauðsynlegar. Við feðgamir gengum
því mikið um nágrenni sjúkrahússins,
að meðaltali 3—4 kílómetra á dag.
Þannig eyddum við dögunum við
gönguferðir og nudd. Um níuleytið á
kvöldin fór Helgi aö sofa og þá fór ég
heim á „pensjónatið”.
— Nú skilst mér að það sé langur
biðlisti eftir að komast aö hjá Ilizarov,
en þið fenguð sk jóta fyrirgreiðslu.
,,Já, þaö var í nóvember ’81, að ég
skrifaði út með aðstoð rússneska
sendiráðsins hér, eftir að viö höfðum
séð grein í norsku blaöi um Dizarov. I
marsbyrjun ’82 fengum viö svo svar
um að við mættum koma strax út.
Þetta var óvenju skammur biðtími, en
hvers vegna veit ég ekki. ”
— Var Ilizarov ánægður með
hvernig til tókst meö Helga?
„Já, mjög. Helgi var í miklu uppá-
haldi hjá honum og öðrum læknum viö
sjúkrahúsiö. Dizarov sýndi læknum frá
öðrum löndum Helga, sem dæmi um
dæmalaust vel heppnaöa aögerö.”
— Hvernig var með önnur tilfelli?
Tókst honum alltaf jafnvel upp?
„Eg sá aldrei að nokkur aðgerð hefði
misheppnast. Ef eitthvað var að, þá
var það vegna þess að viðkomandi
hafði ekki verið nógu duglegur að
þjálfa sig.”
— Starfa margir læknar við
sjúkrahúsið?
„Já, þeir eru margir sem þaraa
starfa. Eg held það sé að meðaltali
einn læknir á hverja sex sjúklinga.
Þarna koma mikið læknastúdentar
sem aöstoða Ilizarov og læra af
honum.”
„Ótrúlegustu verk
eru unnin í Kurgan "
„Þaö voru ótrúlegustu aðgerðir sem
Ilizarov gerði og tókst vel. Þama var
ungur maður um þrítugt, sem alltaf
hafði verið í hjólastól. Hann fæddist
þannig að fýrir neðan hné voru aðeins
um 20 sentímetra stúfar og því var
maðurinn gersamlega ófær til gangs.
Ilizarov var búinn að lengja stúfana og
beygja þá, þannig að maðurinn var
kominn með fætur og farinn að ganga
við hækjur. Eftir ár á svo að lengja
lærleggina.
Annar piltur var þarna, sem átti viö
spastíska lömun aö stríða. Ilizarov var
búinn aö ná lömuninni upp og pilturinn
var farinn að ganga eðlilega.
Tækin sem Ilizarov notar við
aögerðírnar eru algerlega hönnuö af
honum sjálfum og búin til í vistarver-
um sjúkrahússins. Þetta starf sem
þama er unnið byggist á þrotlausri
vinnu, en Dizarov hefur í gegnum
tíðina meö tilraunastarfsemi á
hundum náð svona langt.”
„Ilizarov
styttir líka"
— Hvemig er með risavaxið fólk?
Getur það komið til Ilizarov og látið
stytta sig?
„Já, hann gerir þaö líka. Þarna var
Ungverji, 2,50 metrar á hæð. Hann
hafði verið styttur um 20 sentímetra og
átti eftir að stytta hann enn meira. I
slíkum tilfellum er tekið úr legg junum,
þeir látnir gróa saman og tækin sett á
til aö halda í horfinu.
En hvort sem verið er að stytta eða
lengja er eitt sammerkt með öllu þessu
fólki: Það er gleðin, sem skín út úr svip
þess. Andrúmsloftið á sjúkrahúsinu er
svo jákvætt, hvort heldur eiga í hlut
starfsfólk eða sjúklingar. Allir eru svo
lífsglaðir. Og af því getum við, sem
eigum að heita „normal”, lært mikið,”
sagðiOskarEinarsson. -KÞ'
„Þjtining vertiur til þess
aú fólh metur lifió meira99
— segir prófessor Ilizarov sem hefur med frumlegum tækjum sínum
og nýjum aðferðum lengt útlimi manna um meira en 50sentímetra.
Sá hinn sami lengdi Helga Óskarsson
Hver er Ilizarov? Það er maður,
sem hefur gert byltingu í að laga lík-
amslýti og áverka. Hann er yfirmað-
ur vísindastofnunar, vísindadoktor
og prófessor.
Þessi læknir hefur meö frumleg-
um tækjum sínum og nýjum aðferð-
um lengt útlimi manna um meira en
50 sentímetra. Án þess að nota
skurðhníf lagar hann bogna fætur og
handleggi og aðra útlimi og „mótar”
hreinlega upp á nýtt. Aðferö Ilizar-
ovs hefur hlotið almenna viðurkenn-
ingu og farið er að nota hana í næst-
um öllum borgum Sovétríkjanna,
einnig erlendis. Næstum 200.000
manns hafa hlotið lækningu meö
þessari aöferö. Einnig hefur eftir-
meðferðin orðið miklu styttri en áð-
ur.
Til borgarinnar Kurgan í Síberíu
kemur fólk frá öllum landshornum —
fólk með hækjur, með aflagaða út-
limi, fólk sem örvæntir. Hingaö
kemur það fólk, sem ekki hefir verið
hægt að hjálpa á öörum sjúkrahús-
um. Fólk, sem leggst inn á þetta
sjúkrahús, sem er einstakt í sinni
röö,nærgleðisinni.
„Hvað á maður
að gera ef
ekki vinna?"
Hvernig maður er Dizarov? Þar
eru sjúklingar hans og starfsbræður
ekki sammála. Þeir fyrmefndu lýsa
honum sem mildum, óaðfinnanleg-
um og mjög góðum lækni. Hinir síð-
amefndu töluðu um hæfileika hans,
snilligáfu, mann sem teldi starf og líf
eitt og hiö sama. „Hann er þurr á
manninn.. . Hann vill ekki tala um
sjálfansig.”
Ilizarov tók á móti mér og sagði,
þar sem hann hallaöi sér aftur á bak
í stólnum: „Nú, við skulum
byrja.. . Eg vil ekki þurfa að flýta
mér.”
— Gavríl Abramovits. Mér var
sagt, að þú tækir enga frídaga og far-
ir aldrei í sumarfrí. Það lítur út fyrir
að þú lifir aðeins fyrir aöra og
gleymir sjálfum þér?
„Eg skil ekki . . Hvað á maður
að gera ef ekki vinna? Sofa?
Drekka? Leika sér? Tilgangur lífsins
er fólginn í því aö vinna. Já, ég hvíli
mig en fer ekki í frí, en er það eitt-
hvert afrek? Eg fór einu sinni á
heilsuhæli og fór þaöan eftir viku.”
Taliö berst aö starfsvalinu. Iliz-
arov segir að eitt sinn er hann var
drengur hafi hann oröið svo heppinn
aö veikjast. „Ég segi svo heppinn,”
heldur hann áfram, „vegna þess að
þá byrjaði þetta allt saman hjá mér.
Við bjuggum í fjallaþorpi og ég var
elsta bamið í stórri fjölskyldu. Eg
hafði aldrei oröið veikur og fram að
níu ára aldri hafði ég ekki séð lækni.
Þá borðaði ég yfir mig af perum,
sem höfðu verið úðaðar með eitri og
var að deyja. Mamma kallaöi á
lækni. Ég man enn eftir honum:
Traustur maöur að sjá með horn-
spangargleraugu og virðulegt útlit.
Hann lét mig drekka fimm boila af
sjóðandi vatni, gaf mér sprautu og
sársaukinn hvarf. Ég lifði þetta af,
varð furðu lostinn og ákvað að verða
læknir. Ég hafðifundiðmértakmark
tilaðstefnaaö.
Öll mín skólaár var ég ákveðinn í
að verða læknir. Eftir að ég hafði lok-
ið námi við skóla fyrir verkamenn
fór ég til náms við Simferopolsk-
læknaháskólann. Svo kom stríðið og
allt breyttist. Viö vildum komast til
vígstöövanna, en var synjaö. Far-
sóttir gengu á heimavígstöðvunum
og það varð að bjarga fólkinu þar.
Eftir að ég hafði lokið námi við
læknaskólann, var ég sendur til Dol-
govku, sem er 150 km frá Kurgan.
Þar varð ég „héraðslæknir” —
stundaöi bæöi börn og fullorðna. Ég
tók á móti bömum, dró úr tennur og
gerði plastískar aðgerðir.. . Þar
skildi ég aö það sem ég hafði mestan
áhuga á var að laga líkamslýti og
áverka.”
Líkamslýti og
áverkar í öðru sæti
— Var mikið um tilviljanir í lífi
þínu?
, ,Hvað skal seg ja ? Það var tilvilj-
un að ég fór frá suðri til norðurs. Það
var aftur á móti engin tilviljun að ég
valdi líkamslýtafræði. Mig furðaði á
því, hversu mikiö var af óleystum
vandamálum á því sviði. Líkamslýti
og áverkar eru hvað tíðni snertir í
öðru sæti á eftir hjarta- og æðasjúk-
dómum og helstu lækningaaðferðirn-
ar þar þær sömu og á síöustu öld.
Skurölækningar með meiru taka ör-
um framförum, en hér hafði ailt
stöövast. Þetta heillaði mig.
Svo að ég snúi mér aftur að starfs-
vali, þá er ekki hægt aö vera alhæfur
á 20. öldinni og þess vegna er ekki að-
eins mikilvægt að velja sér starf,
heldur líka að finna sér stað í því.
Það er erfitt. Lífið í dag býður upp á
of margar freistingar. Fara í leik-
hús, bíó, lesa skemmtilega bók, það
er að segja að neyta einhvers, sem
aðrir hafa skapað er auðvitað auð-
veldara en að gera þetta sjálfur.
Auðveldara.. . Og loks breytir þetta
„auðveldara” lífinu í tilviljanakeöju
og maðurinn týnir sjálfum sér smátt
ogsmátt.”
— Afsakaðu, Gavríl Abramovits,
en að mínu mati hefur þú undarlegar
hugmyndir um freistingar og neyslu.
Þú telur upp leikhús, bíó, bæk-
ur. .. Þetta eru ekki einhverjar vör-
ur, heldur andleg fæða. Hvernig
getur nútímamaðurinn lifað án
þessa ? Er hægt að hugsa sér f ulltrúa
í menntamannastétt, sem ekki hefur
tengsl við menninguna?
„Hvað skai gera? Eg hef til dæmis
stundum ekki tíma til að sinna menn-
ingarlífi. Eg hef til dæmis heyrt að
„Meistarinn og Margrét” eftir
Bulgakov sé mjög gott verk, en hef
alls ekki komist til að lesa bókina. Ég
hef oft ætlað að drífa mig í það og
jafnvel byrjað, en ég hef alltaf þurft
að lesa eitthvaö, sem lýtur að starf-
inu, sem ekki hefur mátt bíða. Eg er
búinn að sætta mig við þaö. Og ég tel,
aö aöeins meö því að hafna ýmsu fyr-
ir annað, sem er mikilvægara, megi
ná því marki sem maður óskar.”
„Efsköpunarstarf
er unnið erþreytan
ekki óbærileg "
— Það er leitt að þú skulir ekki
hafa haft tíma til að lesa verk Bulga-
kovs. En þaö er skiljanlegt. 1 viðtali
við ítalska leikstjórann Fellini rakst
ég á þá staðreynd að á síöustu árum
hafði hann ekki lesiö neitt, ekkert
utanaðkomandi til að trufla ekki eig-
in lífsskynjun. Þetta er meðvituð
sjálfstakmörkun. Hjá þér er það af
því að þið neyðist til þess. Þú lest
mikið um læknisfræðilegt efni og hef-
ur ekki tíma til að lesa annað. Bæði
þú og Fellini hafið valið annað af
tvennu: Þið hafnið slikum unaöi sem
lestur er til þess að. .. En ef fyrir
hendi er ekki slík köllun hjá manni, á
þá að vera að sannfæra hann til að fá
hann til að takmarka líf sitt? Ég tel
að það sé hollara fyrir mann að
hlusta á góða tónlist heldur en að
skrifa sjálfur léleg kvæði og svo
framvegis.
„Ég tel mig ekki geta talað um
list. Ég er líka illa að mér í því, hvert
gagn er aö hinum ýmsu tómstunda-
iðkunum. Samt hef ég sjálfur
teiknað, spilaðá mandólín, balalaiku
og harmóníku og fiðlan er enn til
heima hjá mér. Nú er steina- og kór-
allasafnið mitt þaö eina, sem ég leyfi
mér að setjast niöur við. En þaö
kemur sjaldan fyrir. Stundum segi
ég aö sjálfstakmörkun sé hverjum
1
Gavril Abramovits llizarov iæknir.
Læknisaðferð hans hefur hiotið
almenna viðurkenningu i Sovétr
rikjunum og víðar.
Næstum 200. OOO manns hafa hlot-
ið lækningu með þessari aðferð.
manni nauðsynleg. Einnig er mikil-
vægt að búa yfir starfsgleði í lífinu.
Þá er nauösynlegt að hugsa ekki
eingöngu um gleðina, heldur starfið
— eyða ekki tímanum til ónýtis. Ef
sköpunarstarf er unniö, þá er þreyt-
an ekki óbærilegjieldur gefur hún
þér þvert á móti nýja krafta.
Eg er þess fullviss að þörf er á
dirfsku og hugmyndaflugi í hvaða
starfi sem er. Ég tel hugmyndaflug
vera leit að einhverju nýju. Þaö er
ekki hver jum og einum gef ið að finna
upp nýja hluti. En hver veit fýrir-i
fram hverjum það er gefið og hverj-
um ekki? Það er gremjulegt hve fáir
reyna en telja að slíkt sé aöeins fyrir
óvenjulegt fólk. En allir þeir, sem
skarað hafa fram úr, hafa einhvern-
tíma verið venjulegt fólk. .. ”
„Aðferðin okkar
varð til„allt í einu"!"
— Ertusammálaþvíaðmargarupp-
götvanir í lífi okkar séu ekki full-
komnaöar vegna þess að flest okkar
láta skeika að sköpuöu og vantar
þolinmæði?
„Eg harma oft, hve fullorðna fólk-
ið hættir fljótt að vera böm. Barniö
hefur áhuga á öllu og spyr alltaf:
„Hvers vegna? Það óttast ekki að
vera talið heimskt. Það má alltaf
uppgötva eitthvað óvænt í hinu dag-
lega.
Við skulum taka dæmi sem er
nærtækt mér. Aðferðin okkar. Hún
varðtil „alltíeinu”.
Frá tímum Hyppokratesar hefur
verið talið, að beinbrot greru mjög
hægt vegna þess að í beininu er harð-
ur vefur andstætt viö aðra vefi lík-
amans. Maður sem fótbrotnaöi var
settur í gifs og upp í rúm í marga
mánuöi í óþægUega stellingu og sagt
að hreyfa sig ekki. En maðurinn er
lifandi. Hann hreyfir sig og samsetn-
ing brotsins fór úr skorðum. Aftur
þurfti að gera aðgerð og líða allar
kvalir upp á nýtt.Orsökin var talin
sú, að beinið var lengi að gróa.
Nú þegar okkur hefur tekist að
sanna meö þúsundum aögerða aö
bein er einn þeirra vefja, sem eru
hvað mest lifandi, og endurnýjar sig
vel ef aðstæður eru góðar, virðist
undarlegt að við skyldum álita að
slikir möguleikar væru ekki fyrir
hendi. Getur verið eitthvað í manns-
likamanum sem er passíft? Á sínum
tima lagði ég þessar spurningar fyrir
mig og ég skynjaði með innsæi mínu
að læknisaðferðir á sviði beinbrota
voru úreltar. Og síðan fékk ég ekki
frið fyrir þeirri hugsun, að það hlyti
að vera hægt að finna eitthvað nýtt
og gjörólíkt.”
„Árið 1950reyndi
ég í fyrsta skipti
tækið m'itt”
„Ég ferðaðist um, hugsaði, flaug í
flugvél, hugsaði, lagöist til svefns,
hugsaði. .. Og las auövitaö mikið.
Eg gerðist áskrifandi að öllu sem
hægt var að fá í Dolgovku. Las dag
og nótt. Fékk mér leyfi frá störfum á
eigin kostnað og fór til Moskvu og
settist að á bókasöfnum. Ég varð að
ná valdi á vísindum, sem ég hafði
ekki vitað áður að voru til.Þegar ég
vann að því að hanna tækið varö ég
aðlærasmíði.. .
Tækið sem við notum er tiltölu-
lega einfalt. Naglar eru reknir inn í
beinin og teygt á. Utlimurinn vex um
1—2 millimetra á sólarhring. En það
má ekki ætla, að þetta sé svona ein-
falt.
Það má ekki nota tækið eins og
eitthvað sem hentar hverjum og ein-
um. Við notum eina grundvallarað-
ferð, en yfir 400 aðferðir eru til og
stöðugt er unnið að tilraunum og nýj-
ungum.”
— Manstu eftir einhverjum af
þeim fyrstu sem gengust undir þessa
aðgerðhjáþér?
„Ég man eftir andliti allra sjúkl-
inga minna gegnum árin. I fyrsta
skipti reyndi ég tækið mitt árið 1950.
Það var fullorðin kona sem gekkst
undir aðgerðina — ég man enn ættar-
nafn hennar — Kroshokova. Hún
hafði notað hækjur í 15 ár. Eftir
meðferð okkar uxu bein hennar sex
sinnum hraðar en vanalega. Hún
sneri aftur heim og sendi okkur bréf,
þar sem hún sagði að enginn hefði
komið til að taka á moti sér
einhverra hluta vegna og hún hefði
þurft að fara fótgangandi níu kíló-
metra leið, og fóturinn hefði staðið
sigmeð prýði.”
,,Sjúklingarnir
okkar fara að ganga
daginn eftir aðgerðina"
— Eg sá í gestabók þinni að
prófessor nokkur hefur skrifað:
„Það lítur út fyrir að við stöndum
ekki aöeins við upptök nýrrar stefnu
í læknavísindunum, heldur líka við
upptök nýrrar afstööu til líffæra-
kerfisins í heild, nýrra aðferða til
virkrar fullkomnunar þess.” Hvað
viltu segja um þetta?
, Jlyppokrates bauð að í leit að
sannleikanum ætti að snúa sér til
náttúrunnar sjálfrar. Við reynum að
líkja eftir náttúrunni sjáífri. Við
hjálpum likamanum til að koma aft-
ur á töpuðu samræmi. Og líkaminn
er reiðubúinn til þess.
Eins og ég sagði áðan var hér áður
fyrr höfð sú aðferð að setja sjúkling-
inn í gifs og láta hann liggja nokkra
mánuði í rúminu. En þetta er óeðli-
legt. Náttúran sjálf kemur læknum
til hjálpar. Til þess að lengja beiniö
borum við í gegnum það, en síðan
byrjum við að teygja á því með að-
stoö tækisins og teygjum á því um
einn millimetra á dag.