Dagblaðið Vísir - DV - 15.03.1983, Blaðsíða 6

6
DV. ÞRIÐJUDAGUR15. MARS1983.
Neytendur Neytendur Neytendur Neytendur
Ekki er af/t gull sem glóir:
Engin lög til um skartgripi
—áíslandi
„Því miður er það svo hér á landi
að ekki eru til neinar reglur um
skartgripi,” sagði Oskar Kjartans-
son gullsmiður.
„Víöa um lönd eru strangar
reglur um þetta. Til dæmis í Dan-
mörku. Þar er til dæmis ekki
leyfilegt að selja 8 karata gull sem
gull. En hér á landi hafa gullsmiðir
veriö svolítiö ósammála og því
reglur ekki komist á. Margir benda á
það að 8 karata skartgripir endast
lengur en tU dæmis 14 karata. Það er
líka vandamál að alls konar aöilar
sem ekkert vit hafa á skartgripum
eru að flytja þá inn. Ef fólk kaupir
skartgrip hjá guUsmið segir hann því
hversu mikið guU er í honum og
hvers virði steinninn er. En þessar
upplýsingar liggja hins vegar ekki á
lausu þegar töskuheUdsalar eru aö
selja í litlar búöir hér og þar. Eg hef
margoft bent á það að einhverjar
reglur þurfi en þær hafa ekki komlst
á ennþá,”sagði Öskar.
I grein í nýjasta hefti norska
neytendablaðsins er sagt frá nýjum
lögum sem sett hafa verið um guU og
silfur í Noregi. Þar er kveðið strangt
á um hversu mikið hlutfaU þessara
efna má vera í hlutnum tU þess að
selja megi hann sem gull- eða sUfur-
hlut. Þar sem fermingar eru í nánd
hér og mikiö er keypt af skart-
gripumtUfermingargjafa lékokkur
forvitni á að vita hvernig þessi mál
væru hér. Af svörum Oskars sem hér
á undan eru rakin er ástæöa tU þess
að hvetja menn tU þess að athuga
sinn gang áður en þeir kaupa skart-
gripi.
Aldrei skyldu menn kaupa skart
sem ekki er stimplað á einhvem
hátt. Nema þeim sé sama um það
hvort um ekta eða óekta skart er að
ræða. Ekta skart er ýmist stimplaö
meö tölustöfum eða ef um guU er að
ræða með einhverri tölu og Utlu k-i
fyrir aftan. En hvað tákna þessar
tölur á skartinu?
Gull
Hreint guU er náttúrulegt efni. Það
er táknað með tölunum 1000/1000.
Það er of Unt til þess að hægt sé að
smíða hluti úr því hreinu. Því er það
blandaö meö silfri og kopar. Hlutfall
efnanna verður að fara eftir ná-
kvæmum formúlum svo gulUð fái
„réttan” lit. Of mikill kopar gerir
gulUö rauðleitt og of mikiö silfur
guUið of ljóst.
Karat-tölurnar eru gamlar í
máUnu og líklega það sem flestir tala
um þegar þeir ræða um hversu ekta
gull sé. Tölumar frá 333 og upp í 750
eru hins vegar hlutfallstölur, hversu
mikið gull er í grip sem er 1000
einingar. 750 er 18 karöt eftir gamla
mælikvarðanum og 333 eru 8 karöt.
Algengust er talan 585 sem eru 14
karöt. I Noregi, Danmörku og eflaust
kopar, tin, járn og jafnvel aðrir
málmar. Alpakka eöa nýsUfur er
blanda af kopar, sinki og nikkel.
Erlendir skartgripir
Nýju lögin í Noregi vora sett vegna
mikils flóös af erlendum skart-
gripum þangað. Eins og kom fram í
máli Oskars i upphafi þessarar
greinar höfum við heldur ekki farið
varahluta af þessari þróun. Hir.gað
kemur mikiö af skarti frá öllum
löndum heims, meðal annars mikið
frá þróunarlöndum. Ef þetta skart er
keypt í snyrtivöruverslunum, lyfja-
verslunum eða á öðrum slíkum
stöðum má ganga út frá því sem
nokkurn veginn vísu að þeir eru ekki
úr ekta málmum. Það er ekkert að því
að kaupa slíkt ef menn gera sér grein
fjrir því að þarna er ekki um ekta
hluti að ræða. Verðið segir líka oft
sína sögu því það er mun lægra á
þessum óekta hlutum en
raunverulegum gull- eða
silfurhlutum. Ef menn vilja vera
alveg vissir um að fá ekta hluti og
góða skal þeim hins vegar eindregið
ráðlagt að leita til gullsmiða. Þeir
selja aöeins hluti sem þeir vita hvað
innihalda og í flestum tilfellum eru
stimplar á þeim sem skýra málið
enn.
Þeir sem fara á suölægar slóöir
mega þó vara sig á þvi að taka of
mikið mark á stimplunum einum.
Þeir sem eru að selja óekta skart
koma sér einfaldlega upp slíkum
stimplum. Víst má telja að skart sem
verið er að selja á götuhornum í
sólarlöndum sé óekta eða stolið,
jafnvel hvort tveggja. Oft má þekkja
óekta skartið á því að á því er far
eftir stóran og mikinn stimpil. Á ekta
skartgripunum er stimpilfarið hins
vegar oftast það lítið að erfitt er að
koma auga á það.
-DS.
Skartið er ekki endilega allt úr ekta málmum. Betra er að athuga slíkt fyrirfram því engin lög á Islandi kveða á um
hversu mikið hlutfall góðmálma verður að vera í skartinu til að telja megi það ekta.
víðar má ekki selja sem gullhlut sem
er með lægri tölu en 585.
Gull-dublé er hlutur úr öðrum
málmi en gulli en með gullhúð.
Ymist er gullið lagt utan á hlutinn í
þráðum og síðan hitað eða þá það er
sett ámeðefnafræðilegumhætti.
Silfur
Hreint silfur er eins og gull, linur
málmur. Því verður að blanda það
kopar til þess að hægt sé að smíða úr
því. Það er yfirleitt stimplað með
tölu og oft stafnum S á eftir. Algengir
stimplar eru 830 og 925. Er það eins
og með gullið hlutfall hreins silfur af
hlutnum!
Silfurplett er hlutur úr öðrum
málmi en silfri en með silfurhúð.
Algengast er aö nota ljósa (nýsilfur)
málma því dökkur málmur sést þeg-
ar hluturinn fer aö slitna. Ef
stimplað er á hluti úr silfupletti er
þaö oftast til að segja til um þykkt
silfurhúðarinnar. Þannig þýðir til
dæmis 90 g aö notað hafi verið 90
grömm af hreinu silfri í hlutinn. Ef
um borðbúnað er að ræða þýðir talan
að 90 grömm hafi verið notuö á 12
hluti.
Nær allir hlutir úr silfurpletti eru
húðaðir á efnafræöilegan hátt.
Málmurinn undir silfrinu getur verið
alpakka (eöa nýsilfur), messing,
1 fljótu bragði geta menn ruglast á venjulegum demöntum og gervi-
stcinunum zirconiu.
Gerviefni í stað demanta:
VERIÐ VEL Á
VERÐIERLENDIS
„Að segja að zirconia sé eins og
demantur er svipaö því að segja
að messing sé eins og gull,” sagöi
Oskar Kjartansson gullsmiður.
Þegar ég ræddi við hann um
gull og silfur sagði hann mér frá
greinum sem hann átti í fórum
sínum um demanta. Sendi hann
mér síöan afrit af þeim. Þar
kemur fram að búið er að
framleiða efni sem heitir fullu
nafni zirconiumoksyd. I fljótu
bragði getur fólki sýnst þegar
það skoðar skart með þessu efni
ígreyptu að um sé að ræða
demant. Menn kaupa jafnvel
skartiö dýrum dómum í þeirri trú
aö það sé prýtt demanti eða
demöntum. En Oskar sló á þaö að
demantar að sambærilegri stærð
og zirconia væru 100—200 sinnum
dýrari eftir gerö demantanna.
Verðmunur ætti því aö vera mjög
verulegur. Hann benti jafnframt
á að raunverulegir demantar
væru auðvitað misjafnir að gæö-
um.
Hann sagöi íslenska gullsmiöí
selja skart meö zirconiu en þá
alltaf geta þess aö um þetta efni
væri að ræða en ekki demant. I
útlöndum mættu menn hins veg-
ar vara sig á því. Það hefur líka
komíð fyrir að fólk sem sett
hefur demantsskartgripi í
viðgerðir i sumum löndum heims
hefur fengið þá til baka með
zirconiu.
Margir íslenskir gullsmiðir
hafa í búðum sínum lítið tæki sem
sýnir hvort um demant er aö
ræða eða zirconiu. Vilji menn
vera alveg vissir um að þeir séu
að kaupa ekta stein ættu þeir aö
biðja um að fá aö setja hann í
þetta tæki. Islenskir gullsmiðir
gefa líka oft út ábyrgðarskú-teini
og leggja heiður sinn að veöi fyrir
því að demanturinn sé raun-
verulegur. Þeir hafa nokkrir
stofnað meö sér samtök sem
heita Demantur. Sjái menn í
glugga gullsmíðaverslunar á-
letrunina Demantur ’83 ætti þaö
aö vera nokkur trygging fyrír því
að þarna sé verið að selja
raunverulega og góða demanta.
-DS.