Dagblaðið Vísir - DV - 23.03.1983, Side 10
10
Útlönd
Útlönd
Útlönd
DV. MIÐVKUDAGUR 23. MARS1983.
Útlönd
El Salvador:
Hemaðarjafnvægið breytist
— en engin lausn í sjónmáli
Moröið á Maríanellu García Villas
í E1 Salvador í síöustu viku hefur
vakið óhug og reiði víða um heim, og
þó sérlega á Norðurlöndum þar sem
hún kom oft til aö kynna ástandiö í
heimalandi sínu. Hún hafði undan-
farin ár lengst af búiö í útlegð, mest í
Mexíkó, en þó gert sér tíðförult til
heimalands síns, enda hafði hún
valist til trúnaöarstarfa fyrir Mann-
réttindanefnd E1 Salvador. Hún var
að þessu sinni stödd heimafyrir í
þeim erindagerðum m.a. að safna
gögnum vegna meintrar notkunar
stjórnarhersins á eiturefnum gegn
almennum borgurum.
Hvem árangur hún hafði í þeirri
ferð er ekki vitað. Hún var ásamt-
tveim ferðafélögum á leið frá Chala-
tenango-héraði til höfuöborgarinnar
San Salvador en í Chalatenango
hafði hún átt samtal við fjölskyldu
sem grunur lék á að hefði orðiö fyrir
eitrun af völdum stjórnarhersins.
Þegar aöstandendum hennar var
skilað eigum hennar, hafði filman
verið fjarlægð úr myndavél hennar
og kassettan úr segulbandstækinu.
Það er því ekki vitað hvaða árangur
varðafferðinni.
Breytt ástand
Það hafði lengi verið augljóst aö
Maríanella García Villas var í hættu í
hvert sinn sem hún kom til E1 Salva-
dor. En þó héldu menn lengi að henni
yrði vöm í frægðinni; að stjórnar-
liðar þyrðu ekki aö snerta hana af
ótta við viðbrögðin erlendis frá. En á
síðustu mánuðum hefur ástandið í
E1 Salvador breyst mjög skæmliðum
í hag og þótt Maríanella hafi ekki
staðiö í sambandi við FMLN eða
FDR, má gera ráð fyrir að hún hafi
nú goldiö fyrir hrakfarir stjórnar-
herjanna síðustu mánuði.
Einn bandarískur embættismaður
í bandaríska sendiráðinu í San
Salvador metur stöðuna nú svo, að „í
október stóðu stjórnarherirnir betur
en skæruliðar, en í febrúarmánuði er
staðan umsnúin.” Sveitir skæruliða
em snarari í snúningum er stjórnar-
herirnir og betur agaðir. Hvað
varðar búnað hafa skæraliðar fengið
það, er þeir þurfa, að mestu leyti að
herfangi frá stjórnarhernum.
Þannig nota nú báðir aöilar aö mestu
sömu skotfæri, riffla, sprengju-
vörpur og jafnvel fallbyssur.
Áróðursstríð
skæruliða
Þá hafa nýjar baráttuaöferöir
skæmliðanna í áróðri einnig boriö
ríkulegan ávöxt. Þeim stjórnarher-
mönnum, sem þeir handtaka, er nú
skilað innan nokkurra daga í hendur
Rauöa krossinum, liösforingjum
jafnt sem öörum, og er liösforingj-
unum jafnvel skilað skambyssum
sínum aftur. Þetta kemur illa við
stjórnvöld, sem leitast við að halda
þessum fyrmm föngum aðskildum
frá öðrum hermönnum. Stjómvöld
óttast nefnilega aö nærvera þeirra
gæti haft slæm áhrif á aðra hermenn
og kæmi niður á baráttuvilja þeirra.
Afleiðingamar gætu orðið aukin lið-
hlaup og uppgjafir hermanna á víg-
vellinum.
Þessi breytta afstaða skæru-
liöanna kemur einnig fram í útvarpi
þeirra, Venceremos. Fréttir þess af
átökunum þykja áreiöanlegar, og
jafnvel bandarísku hemaöarráögjaf-
arnir taka meira mark á þeim en
fréttaflutningi opinberu útvarps-
stöðvarinnar.
Að öðru leyti má nefna aC
skemmdarverk skæruliða hafa nú
breytt um eðli. Þeim er minna beitt
og skotmörk valin af mikilli kost-
gæfni. Þá leggja skæmliðamir mikla
áherslu á að vinna almenning á sitt
band. Sums staðar hafa þeir jafnvel
gefið fyrirmæli um lágmarkslaun á
þeim s væðum sem þeir ráða.
Allt þetta dugir að sjálfsögöu ekki
skæmliðum til þess að sigra
stjómarherina. En þetta hefur
breytt valdajafnvæginu í landinu.
Bandarískir hemaðarráðgjafar telja
þó, að „heföbundnar aðferðir gegn
skæruhernaði muni nægja til þess að
halda stjóm á hemaðinum.”
Tregða
stjórnvalda
Það, að ágreiningur ríkir milli
helstu valdamanna stjómarinnar,
hefur létt skæmliðunum baráttuna.
Deilan sem kom upp milli Ochoa
ofursta og Garcia hershöföingja,
vamarmálaráðherra, í janúar,
veikti stjórnarherinn. Vamarmála-
ráðherrann hefur verið skammaður
fyrir það aö fara meira eftir persónu-
legum vináttuböndum en faglegum
forsendum við embættisveitingar.
Þetta hefur valdið ágreiningi, en
Bandaríkjamenn styðja þó við bakið
á García, vegna þess að hann gerir
sér betur grein fyrir því en flestir
hershöföingjanna, að halda verður
öfgamönnum innan hersins í
skefjum, eigi fjárveitingar að fást
frá bandaríska þinginu. Eflaust
myndi yngri vamarmálaráðherra
rækja starf sitt af meiri hörku og ná
meiri árangri, en það gæti kostað
stuðning bandaríska þingsins.
Eftir ágreininginn, sem kom upp
innan stjómarherjanna í janúar, var
sett á laggirnar nefnd til að f inna leið
út úr vandanum. Enn hefur sú nefnd
ekki lokið störfum, en ekki er óhugs-
andi að samkomulag náist sem allir
getasættsig við.
Hin „nýja lína” ætti, samkvæmt
bandarískum embættismanni í
sendiráðinu í San Salvador, að fela í
sér eftirfarandi atriði: Umbætur á
samhæfingu og hreyfanleik sveita
stjórnarhersins og hvatningu til
almennra borgara til að taka auk-
inn þátt í vörnum gegn skæraliöum.
Hvað varðar félagslegar umbætur,
segir embættismaðurinn, að það sem
skipti höfuðmáli sé hvaða áhrif þær
hafi á almenning, ekki hvert innihald
þeirra sé.
Valdi stjómarhersins felst í
tvennu: I fyrsta lagi er of mikið sjálf-
stæði einstakra hershöfðingja, sem
kemur niður á yfirstjóm í baráttunni
gegn skæruliöum einmitt á þeim
tíma, sem skæruliðar sýna mun betri
skipulagningu en áður. I öðm lagi
eru vandkvæði meö úrvalssveitir
stjórnarinnar. Þær em betur þjálf-
aðar og skila meiri árangri en aörar
sveitir hersins, en fá um leið bróöur-
partinn af öllum birgðum hersins.
Þetta leiðir til þess að aðrar
hersveitir standa sig illa, og til
forystu þeirra veljast eldri herfor-
ingjar, sem ekki hafa kunnáttu eða
vilja til aö breyta baráttuaðferðum
sínum.
Skæruliðarnir eiga einnig við sín
vandamál að etja. Meöal annars em
þeir fylgissnauðir í borgum og
bæjum, einkum í höfuðborginni.
Pólitískt ástand
óbreytt
Þótt hiö hernaðarlega jafnvægi
hafi breyst á síöustu mánuðum,
hefur hið pólitíska ástand lítið sem
ekkert breyst. Allt frá kosningunum í
mars 1982, en framkvæmd þeirra var
harðlega gagnrýnd, hefur nánast
ríkt óbreytt ástand í félagsmálum. I
skýrslu frá Mið-Ameríkuháskól-
anum var því haldið fram að meö
einföldum reikningi sæist að miðað
við fjölda atkvæðakassa og þann
tíma, sem það tók aö kjósa, hefði
verið ómögulegt fyrir 1,5 milljónir
manna að kjósa í kosningunum, eins
og tölur gáfu til kynna.
Eitt undirstöðuatriði í félagslegum
umbótum í E1 Salvador, eins og víöar
í Mið-Ameríku, er enduruppskipting
lands í þágu landlausra leiguliöa.
Þessar umbætur hófust undir þeirri
samsteypustjóm hers og borgara-
flokka, sem sat fyrir 1982, en gengu
hægt. Nú hefur öllum aögerðum
verið hætt í þessu máli. Og lagabók-
stafurinn, sem stuðst var við, sem
kvaö á um heimild til upptöku lands í
einkaeigu, án bóta og fyrirvaralaust,
hefur verið felldur úr gildi. Nú má
ekki gera eigur upptækar nema á
undan gangi réttarrannsókn og komi
fullar bætur fyrir. Slíkt kerfi er sjálf-
sagt á Islandi, en bókstaflega hættu-
legt, eins og ástandið er í E1 Salva-
dor.
Nú þegar hafa sumir smábændur,
sem fengu þó land í tíð fyrri stjórnar,
veriö neyddir til aö yfirgefa jaröir
sínar, kúgaðir til þess af fyrri land-
eigendum.
Hvað varðar ástandið í réttarfars-
málum hefur það ekki batnað eins og
sendimaður Sameinuöu þjóöanna,
Jose Antonio Pastor Ridruejo pró-
fessor, segir í skýrslu sinni. Enn er
brotum á almennum mannréttindum
sýnt áhugaleysi af dómumm. Sam-
viskufangar í fangelsum landsins
em fjölmargir. Og flestir þeirra hafa
verið pyntaðir. Og enn halda stjóm-
völd E1 Salvador uppteknum hætti og
láta hörðustu andstæðinga sína
„hverfa”.
Þá era fjölmörg vitni að því að
herir stjómarinnar ráðast af fullri
hörku gegn óbreyttum, saklausum
borgurum, sem fyrir þeim kunna að
verða meðan á hemaðaraðgerðum
stendur. Þetta viðurkenna foringjar
stjómarhersins einnig en segja aö
þar sé yfirieitt um konur og börn
skæmliðanna að ræða og að slíkt sé
óhjákvæmilegt.
Að snúa taflinu
Eins og öllum mun kunnugt hefur
Reagan Bandaríkjaforseti farið
fram á 110 milljón dollara fjárveit-
ingu til stuðnings við E1 Salvador.
Það virðist ljóst að hluti þessa fjár, 60
milljónir dollara, fáist en aftur er
óljósara um 50 milljónir, sem þingið
þarf að greiða atkvæði um. Nýjar
hugmyndir um hernaðaraðgerðir í
E1 Salvador virðast staðfesta það, að
bandarísku ráðgjafarnir telja stjórn-
völd ekki geta unnið hemaðarlegan
sigur.
I bandaríska tímaritinu Newsweek
er sagt frá fyrirhuguðum hemaðar-
aðgerðum, umfangsmiklum og mið-
stýrðum, sem stjórnvöld vilja beita
sér fyrir. Hugmyndin er aö um 10
þúsund hermenn stjórnarinnar
ráðist gegn helstu bækistöðvum
skæruliða í austurhluta E1 Salvador.
Hlutverk þeirra er að reka skæmliða
á brott og koma í veg fyrir að þeir
geti endurskipulagt starfsemi sína á
svæöinu. Hermönnunum munu
fylgja starfsflokkar á vegum hins
opinbera, sem munu með aðstoð ráð-
gjafa frá Bandaríkjunum endur-
byggja vegi, brýr og hús, taka upp að
nýju uppskiptingu lands og sjá svæð-
inu fyrir rafmagni, vatni, skólum og
spítölum. Að lokum mun löggæsla á
svæðunumverða efld.
Þessar aðgeröir eiga sér
fyrirmynd frá Víetnam-stríðinu.hin
svokallaða CORDS-aðgerð. Þá var
einnig varið fjármunum til endur-
uppbyggingar, matargjafa og stofn-
setningar lögregluliðs á svæðinu.
Samhliða þessu fylgdi, í Víetnam
miskunnarlaus útrýmingarherferð
gegn Víetcong skæmliðum og
hjálparmönnum þeirra. I Víetnam
þótti CORDS hafa tekist vel Þegar
Suður-Víetnam féll, var það fyrir
herjum N-Víetnam, ekki fyrir
sveitum Víetcong skæruliða.
En lausn á vandamálum E1 Salva-
dor verður ekki fengin með vopna-
valdi, eins og Reagan Bandaríkjafor-
seti hefur viðurkennt. Framkvæmd
umbóta verður þó óhjákvæmilega á
höndum stjómvalda í E1 Salvador,
og ekki fyrirsjáanlegt að þau muni
beita sér fyrir því að uppræta einmitt
þær meinsemdir, sem mest er um
vert, svo sem landrýmisskort smá-
bænda. Stjómvöldin styðjast nefni-
lega viö stétt stórlandeigenda sem
ekki mega heyra á slíkt minnst.
Nú vilja yngri hershöfðingjar
losna við Garcia varnarmálaráð-
herra, sem þeim finnst of hófsamur,
(þótt sumir vilji kalla hann latan),
og allar líkur til þess að þeim takist
það fyrr eða síðar. Þá má reikna meö
meiri hörku í viðskiptum við
stjómarandstæðinga almennt, en
aftur óvíst hvort bandarísk stjórn-
völd leggi áherslu á að þjóðfélags-
umbætur nái fram að ganga. Þá mun
eftir standa hemaðaraðstoð Banda-
ríkjamanna og enn harkalegri átök
innanlands en endalokin ófyrirsjáan-
leg.