Dagblaðið Vísir - DV - 23.03.1983, Blaðsíða 35

DV. MIÐVIKUDAGUR 23. MARS1983.
35
DÆGRADVÖL
DÆGRADVOL
DÆGRADVÓL
Jón Björnsson frá Bólstaðarhlíð á vinnustofu sinni, umkringdur tólum þeim sem þarf til
að vinna með gamlar ljósmyndir. Jón hefur haldið tvær sýningar á Eyjabátum aldar-
innar, aðra í Vestmannaeyjum og hina í Reykjavík. Mynd BH.
Hjartsláttur-
inn í Eyjum
„Þaö var bátaflotinn”, segir Jón Björnsson, sem
safnar Ijósmyndum af hverskyns bátum,
hvaðanæva af landinu
Fyrir réttum fjórum árum skruppu
hjónin Jón Björnsson og Bryndís Jóns-
dóttir suður til Vestmannaeyja. Það var í
janúarmánuði, á þrettándanum, og þau
voru að heimsækja dóttur sína og tengda-
son, sem þar búa, en Jón er fæddur og
uppalinn í Eyjum og áttu þau hjónin heima
þar sjálf allt til ársins 1965. En þessi
þrettándaför varð öllu afdrifaríkari en
nokkum hafði órað fyrir. Á heimili for-
eldra tengdasonarins lágu frammi albúm
með gömlum myndum og nýjum, eins og
enn er víða til siðs, og rak þá Jón augun í
ævagamlar ljósmyndir af bátum, sem
hann þóttist bera kennsl á. Þetta voru
bátar sem voru í Eyjum þegar hann var
þar lítill drengur, og svo heillaöur varð
hann af þessum gömlu myndum aö hann
afréð á stundinni að safna slíkum heimild-
um liðinnar tíðar, hvar og hvenær sem
hann gæti komið því við.
Söfnunin tókst afburða vel, því að Eyja-
menn skildu vel hvílíka nauðsyn bar til aö
foröamyndunumfrá glötun. Fyrr envarði
hafði Jón komist yfir ljósmyndir af all-
flestum Eyjabátum frá upphafi og nú á
hann nærri 500 myndir af 400 bátum. En
bátar taka stundum hamskiptum á ævi-
ferli sínum og allarslíkarbreytingarhefur
J ón skráð og tekið með í reikninginn.
„Mig vantar ennþá myndir af einum 50
bátum, sem illmögulegt er að fá,” segir
Jón, „en þaö er allt tilbúið fyrir þessar
myndir, ef þær skyldu einhverntíma ber-
ast. Eg hef þá skráða og allar tiltækar
upplýsingar um þá og svo er bara að sjá
hvaðsetur.”
— En hvar seturðu mörkin aftur í
tímann?
„Eg miða viö vélbáta meö dekki og þeir
fóru að koma til Eyja laust upp úr alda-
mótunum. Því miður á ég ekki þann
fyrsta, „K-nörinn”, sem Sigurður Sigfinns-
son, átti, pabbi Einars ríka. Hann var VE
?3, kom til Eyja 1905 og var 14 tonn.”
óhappafleytan „ísland"
1 júnímánuöi 1981 hélt Jón Bjömsson
aftur til Vestmannaeyja og í þetta sinn
hlyfjaður myndum af bátum af öllum
stærðum og gerðum, og allir voru þeir
merktir VE, einkennisstöfum Vestmanna-
eyjaflotans. Sýningin var fima vel sótt, og
Þarf víst engan að undra það sem eitthvað
bekkir tilí Eyjum.
„Auðvitað átti þessi sýning alveg sér-
stakan hljómgrunn meðal sjómanna og
barfnast það engra skýringa við,” segir
Jón. „En það kom mér svolítið á óvart hve
áhuginn var aimennur og ekki síst vom
það konurnar sem komu til að skoða þess-
armyndir.”
En það er mikil saga og löng á bak við
hvern þann bát sem myndimar sýna. Hver
umsig var örlagavaldur á sinn hátt, sumir
voru happafleytur og færðu sjómennina
heila á húfi til eiginkvenna eða foreldra, en
sumum tengjast aðrar minningar og
myrkari.
„Islandið” var talið alveg sérstök
óhappafleyta. 10. janúar 1912 fórust 5
menn á leið út í bátinn, þar sem hann lá í
höfn í Eyjum, og aðeins þremur mánuðum
síðar, þann 11. apríl þennan sama vetur,
fórst svo „Island” með allri áhöfn. Þannig
hafði þessi eini bátur grandað tveimur
skipshöfnum, beint og óbeint, samtals 11
manns, á skömmum tíma. En þegar ég
var drengur í Eyjum snerist allt í kringum
bátana og sjósóknina. Hjartslátturinn í
Eyjum — það var bátaflotinn, og hugurinn
var allur bundinn við hann. ”
Góðar viðtökur
En svo dró aö hinu óhjákvæmilega —
Jón hafði komist yfir flestar þær myndir
sem fyrir hendi voru af Eyjabátum, allt
frá Knerrinum til togara vorra tíma, og
hvað átti hann þá aö taka til bragðs? Átti
hann að láta gott heita og þar viö sitja, eða
færa út kvíamar. Jón brá á hið síðasttalda
ráðið, fór að safna bátamyndum
hvaðanæva af landinu og varö þegar geysi-
lega velágengt.
„Mér hefur alls staðar verið frábærlega
vel tekið. Ég krefst ekki mynda, ég bið og
ég legg á þaö ríka áherslu að senda frum-
gerðina strax aftur til eigandans þegar ég
hef tekið eftir henni, hvort sem það er
filma eða ljósmynd. Eg vil alveg sér-
staklega þakka öllu því fólki sem hefur
stutt mig og veitt mér drengilega aðstoð í
þessu starfi og mér þætti vænt um að sem
flestir vildu senda mér gamlar báta- og at-
vinnulífsmyndir, og þó að fólk átti sig
ekki á því hvað það er sem þær sýna, þá er
mér fengur að fá þær til skoöunar, því að
oft er hægt að ráða fram úr þeim gátum,
sem þessar gömlu myndir leggja fyrir
okkur. Þetta eru dýrmætar heimildir um
sögu okkar allra og mikilsvert að halda
þeimtil haga,” sagði JónBjömsson.
Og öllum þeim til upplýsingar, sem
luma á slíkum myndum, skal þess að lok-
um getið að heimili Jóns er að Gauks-
hólum 2 i Reykjavík.
Þessa mund tók Eiður Guðnason á sögufrægri stund — það er að morgni 1. september 1972, þegar Islendingar
færðu landhelgi sína út í 50 sjómflur. Myndin er tekin úti á Hala í birtingu. Málað er yfir nafn og númer breska tog-
arans.
H ifW
f

c xíiÍcf "Zn&J&to* ' ... .• 'Tf: ... . ... •//.. . —.... —................ ... ••
Báturinn næst okkur cr Gullfoss VE184,11 tonn, með 22 hestafla Alfa-vél, smíðaður úr cik og furu af Jens Andersen
í Vestmannaeyjum. Til hægri sést varðskipið Þór, hið fyrsta með þvi nafni, en til vinstri er uppskipunarbátur. 1
baksýn eru Miðklettur og Ysti-klettur.
Þessi urðu afdrif margra báta í Eyjum og annars staðar. Það er enski togarinn Black prince, sem þarna liggur og
liðast í sundur f flæðarmálinu með Klifið og Stóra-örn i baksýn. Það kom leki að togaranum og var honum siglt upp
í f jöruna. Mannbjörg varð. Myndin er tekin á 3. áratugnum.

Bryggjulífsmynd úr Eyjum, trúiega tekin rétt fyrir 1930. Stóri báturinn til hægri er Lundinn, sem kom til Eyja 1926.
Lengst til vinstri er fiskur fluttur á handvagni, síðan má greina einn af fyrstu kassabflunum, sem til Eyja komu, og
einnig er þarna stúlka í hvitum kjóli með hestvagn — sem sagt, á myndinni mætast farartæki þriggja timaskeiða.