Dagblaðið Vísir - DV - 26.03.1983, Blaðsíða 9

DV. LAUGARDAGUR 26. MARS1983.
9
Koml þeir sem koma viljja
Ekki er því að neita, aö það er sjón-
arsviptir að Gunnari Thoroddsen og
skarð fyrir skildi þegar hann dregur
sig í hlé úr vafstri stjómmálanna.
Maðurinn hefur sannariega sett svip
sinn á þjóðmálabaráttuna í heilan
mannsaldur og síðustu árin staðið
meiri styr um hann en nokkurn annan
stjómmálamann.
Hér verður engin minningargrein
skrifuö um forsætisráðherra, hvað þá
að úttekt verði gerö á stöðu hans og
hlutverki í hinu pólitíska litrófi. Þaö
hlýtur hinsvegar að vera Sjálfstæðis-
flokknum nokkur léttir, að Gunnar
leggur ekki upp með framboö, enda
hefði það verið mjög á skjön við af-
stöðu helstu f ylgismanna hans, þeirra
sem mest mega sín, en þeir hafa allir
gefið kost á sér á listum flokksins
sjálfs. Með undirskriftasöfnun i
Reykjavík var gerð tilraun til að fá
Gunnar í sérstakt framboð, en ýmis-
legt bendir þó til þess, aö sú tilraun
hafi verið gerð til málamynda, enda
fékk hún aldrei þann byr, sem
nauösynlegur hefði verið.
Liðintíð
Oneitanlega hefði það verið
skemmtilegra að heyra Gunnar
Thoroddsen gefa afdráttarlausa yfir-
lýsingu, í sjónvarpsviðtalinu á þriðju-
daginn, um stuðning við sinn gamla
flokk. Undanfærslur hans benda til
þess, að ekki gangi hann sáttur til
leiksloka. Oþarfi er þó að gera því
skóna, að Gunnar sé með þessum
vafningi að mælast til þess, að
stuðningsmenn hans greiði öðrum
framboðum ei. D-listanum atkvæöi,
enda veit hann sem er, að sá hópur,
sem dyggast hefur stutt hann, hefur
aldrei og mun aldrei kjósa neitt annað
en Sjálfstæðisflokkinn. Auk þess er
liðin sú tíð, að stjórnmálamenn geti
skipað mönnum eins og hverri annarri
hjörð.
Leiðbeiningar
en ekki átrúnaðar
Heyra má á Gunnari Thoroddsen, að
hann kvíði því, að flokkurinn hverfi frá
braut frjálslyndis og umburðarlyndis,
láti markaðshyggjuna gleypa
samhjálpina i stefnumörkun sinni.
Þessi tónn er að einhverju leyti
bergmál samskonar hræðsluáróöurs
úr rööum andstæöinga flokksins, sem
vilja gera leiftursóknina að kosninga-
máli og endurtaka í síbylju, að Sjálf-
stæðisflokkurinn sé einhverskonar úti-
bú fræðikenninga Friedmans og
Hayeks. Stefna Verslunarráðs Islands
er nefnd „almanak afturhaldsins” og
hermd upp á Sjálfstæðisflokkinn, laun-
þegum til aðvörunar og áminningar
um hið „illa innræti íhaldsins.”
1 fyrsta lagi er því til að svara, að á-
stæðulaust eraðafneita hagfræðingum
á borð við Friedman og Hayek eöa
gera lítið úr þeim, þegar rætt er um
hugsanlegar lausnir á efnahags-
vandanum.
Til leiðbeiningar
en ekki átrúnaðar
Heyra má á Gunnari Thoroddsen, að
hann kvíöi því að flokkurinn hverfi frá
braut frjálslyndis og umburðarlyndis,
láti markaðshyggjuna gleypa sam-
hjálpina i stefnumörkun sinni. Þessi
tónn er að einhverju leyti bergmál
samskonar hræðsluáróðurs úr röðum
andstæðinga flokksins, sem vilja gera
leiftursóknina að kosningamáli og
endurtaka í síbylju, að Sjálfstæðis-
flokkurinn sé einhverskonar útibú
fræðikenninga Friedmans og Hayeks.
Stefna Verslunarráös Islands er nefnd
„almanak afturhaldsins” og hermd
upp á Sjálfstæðisflokkinn, launþegum
til aðvörunar og áminningar um hið
„illa innræti íhaldsins.”
I fyrsta lagi er því til að svara, að
ástæðulaust er að afneita hagfræðing-
um á borð við Friedman og Hayek eða
gera lítið úr þeim, þegar rætt er um
hugsanlegar lausnir á efnahags-
vandanum.
Allir þeir, sem aðhyllast blandað
hagkerfi og lögmál markaðarins í
borgarlegu stjórnkerfi, hljóta að meta
margt í frjálshyggjustefnunni. En þær
kenningar eiga auövitað að vera til
leiðbeiningar en ekki átrúnaðar, og
fyrir Sjálfstæðisflokkinn eru þær nú
sem áður til viðmiðunar, en ekki for-
skriftar.
I öðru lagi er það jafnfráleitt að
kenna Sjálfstæðisflokknum ályktanir
Verslunarráðs Islands eins og bendla
ályktanir alalfundar KRON við
stefnu Alþýðubandalagsins.
I Þjóðviljanum á fimmtudaginn var
sagt frá því, að Fylkingin lýsti yfir
. stuðningi við Alþýðubandalagið í
komandi kosningum. Þaö væri í sam-
ræmi við málflutning Alþýðubanda-
lagsins, ef andstæðingar þess flokks
drægju þá ályktun, aö öfgamar í Fylk-
ingunni væru allsráðandi hjá allaböll-
um.
Frjálslyndi og
umburðarlyndi
Ályktanir Verslunarráðsins standa
fýrir sínu sem slíkar. I þeim er margt
athyglisvert og svo sannarlega ekki
vitlausara en ýmislegt það, sem
blessaöir stjórnmálaflokkamir bjóða
kjósendum upp á með loðnu orða-
gjálf ri um ekld neitt.
Laugardags-
pistill
Ellert B. Schram
ritstjóri skrifar
En eitt er að hagsmunasamtök setji
fram skoðanir, og annað hvað er póli-
tiskt mögulegt. Sjálfstæöisflokkurinn
hefur sett fram sína eigin stefnuskrá,
og þar er ekki að finna neina leiftur-
sókn, heldur hófsamar og jafnvel var-
fæmislegar tillögur um aðgerðir í
efnahagsmálum. Megininnihald þess-
arar kosningastefnuskrár er
manneskjuleg viðleitni til að brúa bilið
milli endurreisnar atvinnulífsins og
áframhaldandi velferðar.
Sá tónn er í anda þeirra ummæla for-
sætisráðherra í sjónvarpsumræðunum
á dögunum, þar sem hann hvatti til
frjálslyndis og umburðarlyndis.
Sú afstaða hefur einnig ráðið ferð-
inni, að því er varðar afstöðuna til
breytinga á kjördæmaskipuninni, þar
sem reynt er að miðla málum milli
þéttbýlis og dreifbýlis.
Sú skipan mála hefur átt stærsta
þáttinn í því, að stofnuð hafa verið ný
stjómmálasamtök svokallaðra
lýðræðissinna, sem flestir hafa fram
aö þessu starfað innan vébanda Sjálf-
stæðisflokksins. I viðtali við einn
þeirra í Morgunblaðinu á miðvikudag-
inn kemur fram, að hann hefur helstar
áhyggjur af því, að „flokkurinn koðni
niður í einhverri moðsuðu misskil-
ins umburöariyndis”.
Látum liggja milli hluta, hvað við er
átt, enda verður hver og einn að gera
það upp við sig, hvort hann eigi sam-
leið með stj ómmálaflokki, frekar en aö
flokkurinn beygi af gmndvallarstefnu
sinni til að þóknast einstaklingnum.
En skýtur það ekki skökku við, ef
menn á borð við Gunnar Thoroddsen
telji Sjálfstæðisflokkinn afvegaleiddan
til hægri, þegar óánægjan þeim megin
er svo mögnuð, að stofnuð eru sérstök
stjórnmálasamtök manna sem helst
aðhyllast frjálshyggjustefnuna ?
Hreyfing fólksins
Það er rétt, sem andstæðingar Sjálf-
stæðisflokksins halda iðulega fram, aö
flokkurinn er ekki negldur niður með
þrautskrúfaðri formúlu. I rauninni er
Sjálfstæðisflokkurinn bandalag ólíkra
hópa fólks, þar sem takast á viðhorf
embættismanna og atvinnurekenda,
bænda og neytenda, fyrirgreiðslupóli-
tíkusa og hugmyndafræðinga, lands-
byggðar og þéttbýlis. Miklu fremur
mætti kalla Sjálfstæðisflokkinn hreyf-
ingu fólks, sem sameinast undir
merkjum hans vegna sameiginlegra
lífsviðhorfa, semfelst ítvennu: andúð-
inni á ríkisforsjánni og miðstýringunni
annarsvegar og tillitinu til einstakl-
ingsins hinsvegar. Flóknara er það
ekki, þótt stjóm á slíkum flokki geti
engu að síður orðið flókin, þegar til
framkvæmdanna kemur.
Fyrir slíkan flokk er óhjákvæmilegt,
að gætt sé víðsýnis og umburðarlyndis,
enda getur enginn kallað sig lýðræðis-
sinna með réttu, hvað þá einstaklings-
hyggjumann, ef hann vill svínbeygja
viðhorf annarra manna að sínum
eigin. Með því taka menn ekki tillit til
einstaklingsins, meö því eru þeir í
rauninni að hafna grundvallarkenn-
ingu sjálfstæðisstefnunnar.
Enginn er alvitur
I þessu, sem að framan er sagt, felst
bæði styrkleiki og veikleiki. Veikleiki
að því leyti, að forskriftin verður
aldrei absalút, og einstakir flokks-
menn geta leyft sér vendingar og
hliðarspor.
I krafti slíks svigrúms tóku til að
mynda nokkrir sjálfstæðismenn þátt í
núverandi ríkisstjóm í blóra viö meiri-
hlutann.
Styrkleikinn er hinsvegar sá, að
einstaklingar njóta sín og athafnir og
atbeini flokksins er í snertingu viö
þjóðlífið, eins og það er á hverjum
tíma. Frjálsræðið laðar að og menn
f inna að flokkurinn er köllun sinni trúr.
Slíkur flokkur getur aldrei orðið
annað en frjálslyndur og umburðar-
lyndur, enda er það beinlínis tekiö
fram í öllum stefnuyfirlýsingum, að
flokkurinn styðji þjóðlega og víðsýna
umbótastefnu.
Enginn er alvitur, hvorki menn né
flokkar. Við getum gagnrýnt margt í
störfum og stefnu Sjálfstæðisflokks,
jafnt sem annarra flokka. Pólitík
verður aldrei öðruvísi. Því mega
kjósendur og stuðningsmenn flokka
ekki gleyma. Þeir hafa að sjálfsögðu
sjálfdæmi um, hvar í flokk þeir skipa
sér, komi þeir sem koma vilja og fari
þeir sem fara vilja. Við þaö veröur
ekki ráðiö.
Einstaklingshyggjan
Gunnar Thoroddsen á öðmm vængn-
um og samtök lýðræðissinna á hinum
vængnum hafa sett út á Sjálfstæðis-
flokkinn. Sjálfsagt er að bera virðingu
fyrir sjónarmiðum beggja. En einmitt
af því, að allt bendir til þess að fyrir
báðum vaki einstaklingshyggjan, þótt
meö mismunandi hætti sé, væri það
misráðið að snúa bakinu við þeim
flokki, sem hefur þá lífsskoðun að
skapa einstaklingunum svigrúm til
orða og athafna. Hvað þá að auka enn
á glundroðann í íslenskum stjómmál-
um með auknu sundurlyndi og fleiri
framboðum. Þess er heldur ekki að
vænta, þegar á reynir, að til slíks komi
af hálfu þeirra góðu manna, sem Sjálf-
stæðisflokkinn hafa stutt — og Sjálf-
stæðisflokkurinn stutt.
Ellert B. Schram,