Dagblaðið Vísir - DV - 22.04.1983, Page 12

12
DAGBLAÐID-VÍSIR
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stiómarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoöarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR /VIAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P.STEINSSON.
Rrtstjóm: SÍDUMÚLA 12—14. SÍMI 80611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA33. SÍMI 27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI27022.
Sími ritstjómar: 86611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerö: HILMIR HF., SÍOUMÚLA 12. Prentun:
ÁRVAKUR HF., SKEIFUNNI 19.
Áskriftarveröá mánuði 180 kr. Verði lausasölu 15 kr. Helgarblað 18 kr. ,
Magurt ár
Kosningaárið 1983 verður magurt ár fyrir landsmenn,
ef marka má spá Þjóðhagsstofnunar. Þó er ekki allt svart
í skýrslu stofnunarinnar. Brýn nauðsyn er, að landsmenn
fái eftir kosningarnar ríkisstjórn, sem bæði vill og getur
ráöið við efnahagsvandann.
Við gjöldum þess, aö kreppa hefur verið víða í grennd
viö okkur. Svo er í fyrra og er enn. Meira en þrjátíu
milljónir manna voru þá atvinnulausar í iönríkjiun
Vesturlanda, og fjölgaði atvinnuleysingjum, þegar á árið
leið. En margt bendir til, að nú dragi úr kreppunni, þó
ekki atvinnuleysinu. Við hljótum að hagnast á því, að nú
er spáð 1,5—2% hagvexti í þessum ríkjum eftir 0,5% sam-
drátt í fyrra. Nú er spáð minnkandi verðbólgu í iðnríkjun-
um, úr 7—8% í 5—6%.
Þetta kemur okkur til góða. Lækkun olíuverðs verður
okkur strax búbót. En samt munum við á þessu ári verða
meira en í fyrra vör við okkar eigin kreppu. Framleiðsla
okkar minnkaði í fyrra um tvö prósent. Það er í fyrsta
sinn síðan 1975, að framleiðslan minnkar. Hallinn á við-
skiptum okkar við útlönd varð í fyrra 10% af framleiðsl-
unni. Nú er enn útlit fyrir samdrátt í framleiðslu, um 4,5
til 5,5 prósent á yfirstandandi ári. Viðskiptakjör okkar
viö útlönd munu þó batna, einkum vegna lækkunar olíu-
verðs. tJt úr því dæmi kemur, að þjóðartekjur minnki í ár
um 3—4 prósent. Sex prósent samdráttur verði í neyzlu og
fjárfestingu. Þjóðartekjur á hvern vinnufæran mann í
landinu heföu þá minnkað um tíu prósent alls í fyrra og í
ár.
Við höfum haft þann hátt á að fresta vandanum meö því
að slá lán erlendis til að halda uppi lífskjörunum. Þetta
getur ekki gengið lengur. Erlendar skuldir eru komnar út
fyrir eðlileg mörk. Þjóðhagsstofnun spáir nú, að kaup-
máttur tekna rýrni í ár að meðaltali frá fyrra ári um 8—
9% á mann í landinu.
Sá gerviheimur, sem mörg okkar hafa lifað í, hlýtur að
hrynja og landsmenn að taka á sig þá kjaraskeröingu,
sem þegar er orðin í raun.
Síðan getum við „unnið okkur út úr vandanum” eins og
stjórnmálamennirnir segja.
Ein afleiðing þess, að gervilífskjörum hefur verið hald-
ið uppi, er sú, að verðbólgan er nú komin á nýtt og áður
óþekkt stig.
Þjóðhagsstofnun segir: „Árshækkun verðlags virðist
munu verða meiri á árinu 1983 en nokkurt ár frá því vísi-
tölureikningur hófst hér á landi árið 1914. Jafnvel þótt
gripiö verði til viönámsaðgerða síðar á árinu, virðist
óumflýjanlegt, að meðalhækkun verðlags milli 1982 og
1983 verði nálægt 80 prósent. Verðbólga stefnir nú á
hærra stig en hér hefur áður þekkzt, en með því er
atvinnuöryggi og afkomu fólks og fyrirtækja og þjóðar-
búsins alls teflt í tvísýnu.”
Vel að merkja segir stofnunin: „Jafnvel þótt gripið
verði til viðnámsaðgerða. . .” í því felst að sjálfsögðu,
að verðbólgan gæti orðið mun meiri, til dæmis yfir 100
prósent, eftir því hve öflugar viönámsaðgerðirnar yrðu.
Strax 1. júní, þegar næst skal greiða verðbótahækkun á
kaupið, er búizt við 20 prósent hækkun launa, verði ekki
að gert.
Skoöanakönnun DV bendir til þess, að skipting þingsæta
verði með þeim hætti, að stjórnarmyndun gæti orðið
óvenju erfið. Meðan landsmenn bíða nýrrar ríkisstjórnar,
munu efnahagsörðugleikarnir verða snúnari með hverj-
um degi, sem líður.
Haukur Helgason.
Ánægjulegar fréttir berast nú af vel-
gengni Isno í Kelduhverfi. Flestir
áhugamenn um fiskeldi fagna þessum
góða árangri og óska þeim vaxandi
gengis á næstu árum. Þeim hefur
tekist þaö sem flesta dreymir um en
hefur ekki tekist þrátt fyrir þrotlaust
erfitt starf á undanfömum ámm.
Fæðing þessarar nýju atvinnu-
greinar hefur verið löng og erfið en
talsvert er enn í land að fæðingarhríð-
unum ljúki þó Isno hafi náð góðum
árangri. Til þess að ná árangri í fisk-
eldi þarf þrennt: Þekkingu og reynslu,
heppilega aðstöðu og fjármagn.
Forsvarsmenn Isno hafa gert
talsvert úr þeim ávinningi sem þeir
hafa þóst fá með aðild Norðmanna að
fjrirtækinu á sviði tækniþekkingar og
reynslu.
Ég hef lýst yfir þeirri skoðun minni
áður, og sú skoðun hefur ekki breyst,
að þekkingarskortur á þessu sviöi hafi
ekki hamlað eðlilegri þróun þessarar
atvinnugreinar hér.
Nokkur reynsla á þessu sviði er fyrir
hendi innanlands og tiltölulega auövelt
hefur veriö aö fylgjast með nýjungum
á þessu sviöi erlendis í tækni, fóðrun og
markaðssetningu. Auk þess er einfalt
mál að kaupa erlenda leiðbeiningar-
þjónustu ef þurfa þykir án þess aö
henni fylgi erlent fjármagn inn í
atvinnugreinina.
Aðstaða til fiskeldis í Lóni í Keldu-
hverfi er góð. Þar eru aðstæöur til
kvíareldis svipaðar og í Noregi en
meginkostur þess er að stofnkostnaður
er hóflegur miðað viö aöra valkosti í
fiskeldi sem bjóðast hér á landi.
En þó að aðstaðan í Kelduhverfi sé
góð er langt í frá aö það sé eini stað-
urinn á Islandi sem býður upp á góða
möguleika til fiskeldis. Þaö er t.d.
ekkert leyndarmál að Isno átti kost á
öðrum staö sem kemur sennilega ekki
til meö aö verða síðri þegar hann
verður nýttur. A sviði hafbeitar og
eldis er einnig verið að vinna að raun-
hæfum og góðum möguleikum og hug-
myndir eru uppi um fleiri möguleika á
Kjallarinn
EyjótfurFriðgeirsson
þessu sviði sem hrint verður í fram-
kvæmd þegar möguleikar verða skap-
aðirtil þess.
Byrjunarerfiðleikar
Fiskeldi er ný atvinnugrein hér á
landi og eins og aðrar atvinnugreinar,
sem veriö er aö byggja upp, þarf hún
að glíma við ýmsa byrjunarerfiöleika
meðan veriö er að koma henni á
traustan grundvöll. Mestu erfiðleik-
arnir við þróun fiskeldis hér á landi
hafa þó verið á öflun fjármagns til upp-
byggingarinnar og á það við greinina í
heild. Kemur þar m.a. til algjört
stefnuleysi yfirvalda í fiskeldismálum
sem hefur valdið því að aðeins Byggöa-
sjóður hefur talið sér skylt að lána
fyrirtækjum á þessu sviði. Stofnlána-
deild landbúnaöarins hefur ekki taliö
sér skylt að lána öðrum en lögbýlum; á
sama tíma er svo Framleiðsluráð að
reyna að skattleggja fiskeldisfyrirtæki
sem landbúnaöarfyrirtæki. Velgengni
Isno stafar fyrst og fremst af því aö
þeir hafa valiö þann eina raunhæfa
valkost í fjármögnun sem íslenskum
fiskeldismönnum er boðið upp á í dag,
að fá erlent fjármagn með aðild
DV. FÖSTUDAGUR 22. APRÍL1983.
erlendra fyrirtækja að rekstrinum.
Isno hefur riöið á vaöið með því að
nota þennan valkost og fleiri fylgja á
eftir sem t.d. meðfylgjandi auglýsing
úr norska fiskeldisblaðinu „Norsk
Fiskoppdrett” ber vitni. Það er enn
tækifæri til þess að snúa þessari öfug-
þróun við því aö enn berjast þó nokkrir
Islendingar þeirri vonlitlu baráttu að
fjármagna fyrirtæki í fiskeldi með inn-
lendu fé en þeir koma liklega til meö aö
gefastuppfljótlega.
I Noregi er það ekki eingöngu góö
aðstaða til laxeldis sem hefur stuðlað
að farsælli uppbyggingu laxeldis þar
heldur einnig skynsamleg útvegun
fjármagns til uppbyggingarinnar.
Norsk stjórnvöld hafa á undanfömum
árum veitt miklu fjármagni, sem ætlaö
hefur verið til byggöaþróunar,
„byggðasjóðslán”, sem ódýr lán til
laxeldisfyrirtækja. Sennilega hafa
þessi ódýru lán skilað ríkulegri
ávöxtun í norska þjóðarbúið en önnur
lán meðhærri vöxtum.
Sjóður?
íslenskir fiskeldismenn hafa farið
fram á það að í „fiskeldissjóð” eða
sambærilegan sjóð yrði ráöstafað
nægjanlegu fé til að annast eölilega
fjármagnsfyrirgreiðslu til að byggja
upp atvinnugreinina svo þeir þurfi ekki
lengur að búa viö þau hungurlúsar- og
okurkjör sem boðist hafa fram aö
þessu. Eðlileg fjármagnsfyrirgreiðsla
fyrirtækja í fiskeldi er að þau gætu
fengið lán fyrir 80—90% stofn-
kostnaðar til 20—25 ára og rekstrarlán
fyrstu árin meðan verið er að koma
þeim í fullan rekstur. Þaö má vera að
mönnum þyki um mikið beðið en ef
nánar er að gætt er svo alls ekki.
Fjármunir, sem nægöu við núverandi
aðstæður til að koma þessari grein á
verulegan rekspöl, þyrftu ekki að vera
nema sem svarar einu til tveim skut-
togaraverðum.
Þrátt fyrir loforð stjómmálamanna,
sérstaklega núna fyrir kosningar, um
eflingu nýrra atvinnugreina og
„Einnig þyrfti að stækka (tvöfalda) Hótel Esju.
I síðustu grein var ég kominn að
þætti höfuöstaðarins í ferðamálunum.
Það getur aldrei leikið á því vafi að
Reykjavík er hjarta landsins og þaöan
hlýtur að koma frumkvæði um margt
(ég segi ekki allt) sem gera skal. Hér
eru skilyröin til ferðamannaþjónustu
bezt, öll stærstu og beztu hótelin, sem
er frumatriði í móttöku erlendra sem
innlendra gesta.
Nú er verið að stækka Hótel Sögu,
sem bændastéttin stendur að, og er það
þarft framtak og gott. Einnig þyrfti að
stækka (tvöfalda) Hótel Esju og það
mál snýr að Flugleiðum. Hér má
spyrja hvort samvinna Flugleiða viö
Sheraton í Luxembourg gefi tilefni til
að samvinna um stækkun Hótel Esju
kæmi einnig til greina og þá á hvaða
grundvelli. Eitthvað mun þetta hafa
verið kannað áður fyrr. Hótel Holt
hefur einstætt listasafn í gestamót-
töku, en herbergin eru í minnsta lagi.
Eg sagði í síðustu grein að borgar-
yfirvöld fyrr og síðar hefðu ekki
stuðlað nóg að ferðamálunum sem
þætti í atvinnulífinu. Þama á ég við að
þaö heyrist yfirleitt ekki talað um
ferðamál á sama gmndvelli og sjávar-
útveg, landbúnað, iðnað og verzlun.