Dagblaðið Vísir - DV - 11.06.1983, Síða 9

DV. LAUGARDAGUR11. JUNI1983.
9
Hagfræðingarnir eru að minnsta kosti sammála um, hvernig farið hefði um kaupmáttinn, ef rikisstjórnin hefði ekki gert neitt — og sitthvað annað.
Frá meiriháttar fundahöldum Alþýðusambandsins og Bandalags starfsmanna ríkis og bæja nú i vikunni.
'“"’V
WMKLU MEiRA ÞARF
Frekar má búast við, að hagfræð-
ingar séu ósammála um flesta hluti.
„Því kemur mest á óvart, að einhver
samnefnari skuli finnanlegur milli
útreikninga Alþýðusambands og
Þjóðhagsstofnunar.
Helzt greinir á, eins og eðlilegt er,
þegar meta skal ýmsa mjög óvissa
þætti. — En almenningur mun lítið
muna þær tölur, sem nú eru taldar,
heldur líta í buddu sína. Líklega
verður brátt lítið eftir í buddunni og
víða bara gat.
Ekki nærri allt
á stjórnarreikninginn
Allir eru sammála um, aö kjara-
skerðing heföi orðið, þótt nýja stjórn-
in hefði ekkert gert. Alþýöusam-
bandiö segir um það: „Að óbreyttu
verðbótakerfi og án grunnkaups-
hækkana á árinu má gera ráö fyrir
því, að kaupmáttur kauptaxta ASI-
félaga hefði rýrnaö um 12—13 pró-
sent frá árinu 1982. „Alþýðusam-
bandið segir, að þá hefði kaupmáttur
taxtakaupsins væntanlega orðið um
14—15 prósent minni á síðasta f jórð-
ungi ársins en var í fyrra. Sem sagt:
Menn skyldu ekki skrifa alla kjara-
skerðinguna á reikning núverandi
ríkisstjómar. Rétt er, að menn muni
það, þegar f ram líður.
Þjóðhagsstofnun kemst að svip-
aðri niðurstöðu um, hvernig farið
hefði, ef ekkert heföi verið gert. En
um áhrif aðgerðanna nú koma út
nokkuö skiptar meiningar. Þannig
segir Alþýðusambandið, að nú séu
horfur á, að kaupmáttur taxtakaups-
ins verði 19—20 prósentum lakari en
hann var í fyrra. Þar sem skerðing
kaupmáttar verði mest á síðari hluta
ársins, verði kaupmátturinn á síð-
asta fjórðungi ársins að óbreyttu
27—28 prósentum lakari en í fyrra.
Þjóðhagsstofnun fær út, aö kaup-
máttur kauptaxtanna verði á síðasta
f jórðungi ársins 24% lakari en í fyrra
og 20% lakari yfir allt árið. En
þyngst vegur, þegar Þjóðhags-
stofnun fer aö taka tillit til hinna
„mildandi ráðstafana”, sem ríkis-
stjórnin hefur gert samhliöa kaup-
skerðingunni. Ennfremur eru menn
ekki sammála um, hvort útkoman
verði, að tekjur launþega hækki
meira en taxtakaupið, svo að ein-
hverju nemi.
Yfirborganir?
Þegar að kreppir, er auðvitað lík-
legt, að víða hafi fyrirtæki bolmagn
til að umbuna eitthvað þeim starfs-
mönnum, sem taldir verða þess
virði. Þetta fer mikið eftir atvinnu-
ástandinu almennt. Hætt er við, að
atvinna verði tæpari en lengi hefur
verið. Auðvitað er það rétt, sem al-
þýðusambandsmenn segja, aö fólk
kaupir minna og veitir sér í flestu
minna, þegar peningar verða minni.
Þetta er svo einfalt, að um „tuggu”
er að ræða, en í því felst, að einhver
fyrirtæki selja minna og hætt er viö,
að þau minnki umsvif sín. Þá dregur
úr atvinnu. Því minni sem atvinnan
verður þeim mun minna verður um
yfirborganir. Því er engan veginn
gefið, að það standist, sem Þjóðhags-
stofnun segir: „I áætlun fyrir áriö
1983 er gert ráð fyrir, aö atvinnu-
tekjur launþega hækki um 4 prósent
umfram hækkun kauptaxta”, sem sé
tekjumar hækki þetta miklu meira
en kauptölurnar í samningunum.
Utkoma Þjóöhagsstofnunar um
kjaraskerðinguna er þessi: ,JKaup-
máttur á mann verði aö meðaltali á
árinu öllu um 14 prósentum lakari en
í fyrra, eða um 3 prósent lakari en að
óbreyttu” (það er ef ríkisstjómin
hefði ekkert gert). Stofnunin segir:
,Jír þá ekki litið til þeirra áhrifa,
sem óheft verðlagsþróun hefði að lík-
indum haft á atvinnuástand og þar
með tekjur.” Þjóöhagsstofnun
fjallar einnig um, að skeröingin
verði mest, þegar næst vetrar, og
segir: „Á síðari hluta ársins sýnist
kaupmátturinn verða um 18 pró-
sentum lakari en á sama tíma í fyrra
eða um 4 prósentum lakari en að
óbreyttu kerfi.” (Það er samanborið
við þá stööu, að ríkisstjórnin hefði
ekki gert neitt). Þá hefur stofnunin
ekki tekið tillit til þess, sem hún telur
vera, að atvinna verði traustari eftir
aðgerðirnar og sveiflur í kaupmætti
verði ekki jafngífurlegar og hefði
verið, ef verðbólgan hefði ætt áfram
án hamlandi aðgerða ríkisstjómar-
innar.
Þjóðhagsstofnun hefur þó tekið
tillit til ýmissa „mildandi aðgerða”
ríkisstjórnarinnar, sem ætlaö er að
minnka kjaraskeröinguna einkum
hjá hinum verst stöddu. Stofnunina
og Alþýðusambandið greinir á um,
hve mikils þessi þáttur skuli metinn.
Ymislegt af því var enda ekki komið
fram, þegar þessir útreikningar voru
gerðir, og sumt er enn óljóst, þegar
þettaerskrifað.
Ríkisstjórnin telur sig hafa styrkt
atvinnuástandið. En samt vitum við,
að aukin kjaraskerðing, sem allir
viöurkenna, að er orðin meiri en
verið hefði með óbreyttu kerfi, leiöir
til minni eyöslu. Meö því dregur úr
halla á viðskiptum okkar við útlönd,
enda er það eitt aðalmarkmiðiö. Við
höfum minni kaupgetu og kaupum
minna af innfluttri vöru, því dregur
úr viðskiptahallanum við útlönd. En
viö kaupum líka minna af innlendri
vöru.
Laugardags- .
pistillinn
Haukur Helgason
aðstoðarritstjéri
Sama næsta ár
Nauösynlegt er að velta upp
þessum tölum, þótt þær rugli
gjarnan. Hvað gerist síðan?
Þjóðhagsstofnun gerist svo djörf
að spá um næsta ár. Hún segir: „.. á
horfum ársins 1984 verður að svo
stöddu miðað við, að kaupmáttur
ráðstöfunartekna verði svipaður að
meðaltali á því ári og hann er talinn
verða að meðaltali í ár, eða um 6—
7% hærri en á síðustu mánuðum árs-
ins” (íár).
Sem sagt: Ekki meiri kjaraskerð-
ing, heldur „afrétting”.
Nú, samningsréttur verður aftur
við lýði 1. febrúar á næsta ári. Þá
viöurkenna allir, aö þurfi 40% kaup-
hækkun til að vinna upp kaupmátt
taxtanna. En ríkisstjórnin segir
einnig í bráðabirgðalögunum nú, að
ekki megi semja um verðbætur á
laun fyrr en 1. júní 1985 og „aðilar
vinnumarkaöarins beri ábyrgð á
samningum um kaup og kjör í ljósi
hinnar opinberu stefnu í gengis- og
kjaramálum”. Þetta síðasta ákvæöi
á eftir að verða hávaöadeilumál,
þegar þar aö kemur. Hvemig ber að
túlka það? Það mun ríkisstjómin
væntanlega bara túlka á sinn veg.
Hvað annað?
Mörgum mun finnast sem ríkis-
stjórnin hafi kjaraskerðinguna of
mikla. Nú liggja fyrir útreikningar
bæði Alþýðusambands og Þjóðhags-
stofnunar. Sú síðamefnda á að vera
óháöur aðili. Þeim, sem þetta
skrifar, hefði þótt réttara, að kjara-
skeröingunni hefði verið dreift á
lengri tíma, en ekki höggvið svo hart
1. júní. Fólki hefði verið gefið betra
færi á að aðlaga sig þessu. Utkoman
hefði getað orðið svipuð. Eitthvað
hægari minnkun verðbólgu og eitt-
hvað meiri viðskiptahalli í byrjun, en
líklega sáttari þjóð, þegar upp er
staðið.
Hins vegar tel ég brýna nauðsyn,
að við tökum á okkur þá skerðingu á
lífskjörum, sem orðin er en við
höfum f restað með slætti erlendis.
Enn verður ekki séð, hvort of geyst
er farið, en margir munu þola súrt af
þessum aðgerðum. Enginn skyldi
ímynda sér, aö nú gangi enn hið
gamla að lifa um efni fram, að láta
„tímann” sjá umfjárhaginn.
Taka má undir, að þessar aðgerð-
ir, sem stjórnarflokkarnir hafa rótað
saman í stjómarmyndunarvið-
ræðum, beinast um of gegn launum
eingöngu.
Hvað annað er til ráða?
Alþýðusambandið reyndi að svara.
Það benti á, að skipulega skuli
unniö að hagnýtingu orkuauðlinda
samhliða uppbyggingu stóriðnaðar.
Starfsskilyrði íslenzks iðnaðar verði
bætt og hagræðing aukin. Samræmt
verði skipulag veiða og vinnslu og
lögð áherzla á aukin gæði og full-
vinnslu sjávarafuröa. Framleiðsla
landbúnaöarvara miðist við þarfir
innlends markaðar — og f leira.
Mjög athyglisverð er áherzla Al-
þýðusambandsins á stóriöju. Þegar
að kreppir, eins og nú, skilja menn
betur, hvers þarf.
Um þessi atriði má að öðru leyti
segja, að þau eru góðra gjalda verð.
En þau lækna enga meinsemd á
næstu mánuðum, jafnvel þótt stjórn-
völd væru albúin að vinda sér í þau.
Upptalningin sýnir miklu fremur
aö einhverju leyti, hvar skórinn
kreppir í lengd. Hún segir okkur,
hvar stjómvöldum um langt árabil
hefurmistekizt.
Hún sýnir, hvað gera þarf, þegar
fram í sækir en bara sumt af því.
En hún stöðvar ekki 130—160 pró-
sent verðbólgu á næstu mánuðum.
Upptalningin stöðvar ekki gíf urlegan
halla á viöskiptum okkar við útlönd,
sem leiðir þegar í stað til magnaðrar
skuldasöfnunar ofan á skulda-
baggana, sem núverandi kynslóð
hefur þegar bundið niðjum sínum
með tilstuðlan allra flokka.
Ríkisstjómin hefir gert „eitt-
hvaö”, og þetta „eitthvaö” dregur úr
vandanum. En hún þarf að gera
miklu, miklu meira á öðrum sviðum
en í launaskerðingu, eigi fólk að taka
hana alvarlega, þegar fram í sækir.
Haukur Helgason.