Dagblaðið Vísir - DV - 11.06.1983, Page 23

23 '
„Það er erfitt að rifja upp einhverja eina sögu. En ætli
sé ekki best að segja frá því þegar ég lenti í því versta
veðri sem ég hefi komist í á ævi minni sem öræfafari.
Það var i einhverri páskaferð um öræfin að svo vildi til
að ég og Guðmundur Jónasar vorum staddir með ferða-
hópa viö bæinn Hof í öræfum. Við vorum þá á bakaleið til
Reykjavíkur með fólkið. Áður en við leggjum í hann var-
ar bóndinn okkur við þvi að búast megi viö ansi snörpum
vindi þegar komið sé fyrir f jall nokkurt, ekki alllangt frá
Hofi.
Og þetta reyndist mikið rétt hjá manninum, því að þeg-
ar ég, sem ók f remsta bílnum, var kominn fyrir þetta f jall
var eins og bíllinn ætlaði aö takast á loft, slíkur var vind-
ofsinn. Einhvern veginn tókst mér þó að halda bílnum á
veginum, sem er merkilegt, vegna þess að ég sá minna en
ekkert út um bölvaöa framrúðuna. Sandfokið hafði leikið
hana svo illa að hún var öll mött af rispum með drullu í.
Byggðum glugga með
skotraufum
Næsti bíll á eftir mér fékk eggstóran stein í framrúðuna
hjá sér. Steinninn hafði hreinlega tekist á loft og henst
gegnum glerið og leið hans lá eftir endilöngum bílnum og
út um afturrúðuna. Vindurinri lék eftir það um endilang-
an bílinn, og ekki öfundaöi ég aumingja bílstjórann sem
ók þeim bíl. Álíka stór hnullungur æddi í gegnum fram-
rúðu annars bíls og út um hliðarrúðu, og svona gekk þetta
fyrir sig um tíma. Ég kallaöi í Guðmund Jónasar, sem ók
einum bíl nokkru aftar í lestinni, og var því í nokkru
skjóli. Þegar ég sagði honum veðurtíðindin ætlaöi hann
vart að trúa mér, hélt sennilega að ég væri að stríða sér,
svo maöur var sendur út í rokið yfir að bíl hans. En ekki
tókst betur til en svo að þegar hann opnar hurðina hjá
Guðmundi þá sviptist hún af hjörunum og hendist yfir á
framrúðu næsta bíls fyrir aftan og svo koll af kolli aftur
eftir bílaröðinni, og-tókst þannig að mölva fimm bílrúður í
flota Guðmundar til viðbótar.
Það var vissulega ekkert annað að gera í þessu veðri en
að snúa við og halda aftur heim að Hofi. Þar var öllu
nýtanlegu timbri og spýtnarusli safnað saman og það var
notað í glugga í stað þeirra sem fóru í vindinum.
Hlemmamir voru negldir þannig saman að smá skot-
rauf var höfð í þeim miðjum svo bílstjórar mættu sjá út.
Þettalukkaðist ágætlega.
Það hafði gerst í þessum veðurofsa að einn útlendingur-
inn í hópi okkar hafði næstum orðið úti, og greyið var svo
marið og meitt eftir volkið í vindinum að það var afráöið
að fara með hann niður á flugvöllinn við Fagurhólsmýri
þar sem vitað var um Bjössa Páls og flugvélina hans, og
senda hann til Reykjavíkur. Við héldum nokkrir af stað
með manninn og náðum niðureftir eftir smábasl. Þar tók
ekki betra við því enn var vindurinn svo mikill að við
þurftum að halda vélinni meðan B jössi ræsti hana og kom
henni á ferð. En heil komst hún til borgarinnar, enda var
B jöm frábær f lugmaður.
Þetta var sem sagt eitthvert mesta andskotans aftaka-
veður sem ég hef komist í og er mér mjög eftirminnilegt. ”
Kellan í
Landmannahelli
— Hef irðu kynnst draugum inni á öræfum?
„Já, nokkmm hef ég kynnst allnáiö, en ég veit ekki
hvort rétt er að vera upplýsa tilvist þeirra í þessu viðtali.
Kellan í Landmannahelli er þó svo saklaus að allt í lagi
er að geta hennar. Hún hefur oftar en einu sinni reynt að
koma mér út í ógöngur. Eitt sinn var ég til dæmis að aka
inn að hellinum að vori til með fulla rútu, og einhvem veg-
inn tókst mér að villast út af förunum. Eftir nokkra stund
heyrist í konu við hliðina á mér, sem greinilega var
skyggn: Heyrðu, tJlfar minn, þúskalt nú ekki vera að elta
hana þessa. Mér sýnist hún vera að gera þér grikk,
skömmin súama!
Þetta var þá kellan í Landmannahelli með sín
prakkarastrik.”
— Og það er greinilegt að IJlfar kann margar ævintýra-
sögur til. En hann er spurður hvort gaman sé að aka
trukk um torfærur öræfanna. Það stendur ekki á svari
semfyrr:
„Ég get ekki ímyndað mér neitt skemmtilegra en að
keyra trukk í góðu veöri á fallegum stöðum til fjalla og
taka það rólega. Það er mitt mesta yndi, og ég nýt þess'
alltaf jafnmikið hvort sem ég er minn eigin bílstjóri eða
annarra.”
— Sem náttúruunnandi. Hvað er það sem hrífur þig
mest í íslensku náttúrunni?
„Ja, það er erfitt að gera upp á milli jökla, fjalla,
hrauna og sanda.
Og þó, ætli það fallegasta í íslensku náttúmnni sé ekki
það tröllslega og hrikalega. Ég nefni Odáðahraun í öllu
sínu stórkostlega veldi.
Það sem gefur svo þessu tröllslega landslagi gildi er
þegar maður sér kannski lágvaxna og fínlega eyrarrós á
stómm köflum. Það er dásamleg jurt. Og þetta samspil
hins hrikalega og fínlega í náttúrunni — grófleika og blíðu
— hrífur mann svo mikið aö maður vildi helst leggjast út
af, verða hluti af þessu undri, og koma aldrei heim aft-
ur!”
Fjallvegirnir eru hæfilega
fráhrindandi
—Víkjum að ööm. Áratugir em liðnir frá því þú fyrst
lagðir leið yfir hálendið á trukkum. Og margt hefur
breyst síðan eins og gefur að skilja, til að mynda vega-
kerfið. Hvað viltu segja um ásigkomulag þessa í dag, í
óbyggðum?
„ Já, ég er nú svo gamall og íhaldssamur í þessum efn-
um að ég get ekki hugsað mér neina skotvegi yfir hálend-
ið, enda held ég aö af því hlytist allt of mikið álag á fjalla-
gróðurinn. Ég er vel sáttur við fjallvegina eins og þeir
eru. Þeirem hæfilega fráhrindandi.
Það er þó eitt sem mætti gera svo betur færi, en það er
að vegagerðin færi fyrr inn á öræfin á vorin og ryddi snjó-
inn af slóöunum. Þetta myndi leiða til þess að allt vatn
sigi mun fyrr úr fjallvegum og þannig væri minni hætta á
því að þeir eyðilegðust við fyrstu bílferðir sumarsins. Og í
framhaldi af þessu yrði minna af því að fólk æki utan
vega, þar sem sjálfir akvegimir héldust lengur við og
væm á allan hátt betur búnir undir sumaramferðina.”
— En hváð viltu segja um umgengnina á hálendinu?
„Það er svo aftur annað og alvarlegra mál.
Það hættulegasta í sambandi við umgengnina um
óbyggðimar eru þessar endalausu fyllirísferðir Islend-
inga inn í landið. Þær skilja eftir sig gífurlegt rusl, sem
stafar eingöngu af kæruleysi og tillitsleysi og ekki einasta
rusl, heldur skilja þessar ferðir líka oft eftir sig stór sár í
náttúmnni þegar misjafnlega ölvaðir ökumenn eru að
fíflast í brekkum og hólum að sýna getu bílanna sinna og
eigið þor. Það verður undanbragðalaust að herða mjög
eftirlit með þessum fíflagangi.
Það er allt annað sem gildir þegar skipulagðir ferða-
hópar eiga leið um landið. Þar fylgjast vanir menn með
því að vel sé farið um landiö og því sé skilað í sama ásig-
komulagi og það var í þegar að því var komið. Eg hef tek-
ið sérstaklega eftir því með útlendinga sem ferðast hafa
með mér, að þeir taka mjög mikið tillit til viðkvæmrar
náttúrunnar. Suma þeirra hef ég meira að segja séð hirða
upp sígarettustubba sem þeir hafa séð á víðavangi, þann-
ig að þessir útlendingar em lítið vandamál.
Bæði til góðir menn og vondir hvað
umhirðu snertir
Hvað viðvíkur útlendingum sem ferðast um hálendið á
eigin vegum þá er erfitt að dæma um hversu góð þeirra
umgengni er. Ég býst við að hún sé svona upp og ofan, og
nokkuö í samræmi við það sem gengur og gerist hjá
Islendingum sem leggja leiö um sama svæði. Það eru
bæði til vondir menn og góðir hvað umhirðu snertir, og
þar ræður þjóðerni engu um.”
— I framhaldi af þessu. Telurðu að það yrði til bóta ef
einhver lög eða reglur yrðu settar um ferðir manna um
hálendið, jafnvelhá viðurlög við vondriumgengni?
,,Eg er fylgjandi lögum og reglum í þessu sambandi og
háum sektum ef uppvíst verður um annaðhvort stuld á
friðuðum steinum og eggjum eða mikla skemmd á gróðri.
Mér finnst þetta mjög eðhlegt, sérstaklega þegar haft er í
huga að þeir útlendu ferðamenn sem eiga leiö um Island
em aldir upp við strangar reglur í þessum efnum í sínu
eigin heimalandi. Og því ætti annað að gilda hér, þar sem
kannski enn meiri nauösyn er á reglum vegna sérlega við-
kvæms gróðurs en gengur og gerist í öömm og heitari
löndum?
Sumir halda því fram að við myndum hrekja útlend-
inga frá landinu með hertari reglugeröum. Ég skil ekki
þær röksemdir, því ég trúi ekki öðru en útlendingum geöj-
ist að sams konar reglum héroggildaheimahjá þeim.
Við viljum gera allt til að laöa útlendinga hingað til
landsins, en það megum við ekki gera með því að auglýsa
hálendin okkar sem einhvem ævintýrastað þar sem allt
megi gera. Þvert á móti eigum við að segja sannleikann
og upplýsa ferðamenn um þaö hvemig öræfin em í raun
og veru. Þannig verða þeir ekki fyrir vonbrigðum og þar
með eru líkur á því að þeir gangi um landiö eins og vera
ber, haldi ánægðir heim og verki á aðra landa sína sem
hvatning um Islandsf ör.”
Það væri þá helvítis rollan...
— Þú hefur fylgst með íslensku gróðurlífi á hálendinu í
marga áratugi. Er það á undanhaldi?
„Nei, þvert á móti, og kann það kannski að þykja furðu-
legt. Ég skal segja þér að fyrst þegar ég kom í Herðu-
breiðalindir þá vom þær ekkert á við það sem þær em
núna. Svo virðist sem staðurinn hafi gróið upp eftir því
sem fleiri ferðamenn hafa lagt leið sína um svæðiö. Þetta
á líka við um aðra staði í óbyggðunum, svo sem eins og
Básana inni í Þórsmörk, en þeir þóttu mér lítið augnayndi
þegar ég sá þá fyrst en eru nú orðnir æði snotrir.
Ástæða þessa er sú að eftir því sem fleiri hafa lagt leið
sína á þessa staði þá hefur meiri áhersla verið lögð á
sáningu þeirra og ræktun.
Nei, það em ekki ferðamennirnir sem em að fara með
íslenska hálendið. Það væri þá helst helvítis rollan. Hún
eyöileggur allt sem hún kemur nærri — og er mesti skað-
valdur gróðurríkisins að mínum dómi. ”
— Að lokum, IJlfar. Fer allur þinn tími í fyrirtækið, að
undirbúa, skipuleggja og fara með ferðamenn um
íslensku óbyggðirnar?
„Já, ég hef engan tíma aflögu þegar fyrirtækinu slepp-
ir. Það er mitt líf og yndi, mitt starf og tómstundagaman.
Sækið ekki vatnið yfir lækinn
Og þetta vil ég segja í lokin: Ég er búinn að ferðast vítt
og breitt um heimsálfurnar og koma við á gífurlega
mörgum stöðum. Mér finnst ég reyndar vera búinn að sjá
allt sem útlöndin hafa upp á að bjóða, að minnsta kosti
nóg. Og ég hef oft hugsað með sjálfum mér hvað fólk sé
eiginlega aðsækjatil þessara svonefndusólarstranda þar
sem mengunin flæðir um allt og allir eru að drepast úr
hita og magáverkjum vegna matarins. Þetta er allt lagt
á sig fyrir nokkra sólargeisla, sem allt eins er hægt að fá
hér heima á Islandi úti í ósnortinni náttúrunni. Ég vil
hvetja fólk til að ferðast um eigið land, njóta þess og
kynnast því. Út úr því fæst meiri afslöppun, yndi og
vellíðan en nokkur sólarlandaferð hefur upp á að bjóða,
því það eru á Islandi einhverjir þeir dásamlegustu staðir
sem fólk getur fundið á gjörvallri jörðinni. Ég líki því við
að sækja vatnið yfir lækinn þegar Islendingar eru að leita
út fyrir landsteinana að fegurð og gróðursæld. Hvort-
tveggja er aö finna í ríkari mæli hér heima, ef menn
nenna að bera sig eftirþví... ”
-SER.