Dagblaðið Vísir - DV - 09.07.1983, Blaðsíða 2

2
DV. LAUGARDAGUR 9. JULI 1983.;
í LEIT AÐ GAMALLI KÆRLSTL
„ Útgöngubann var aldrei satt i okkur, viO gátum gengiö inn og út hvenmr sem okkur þóknaðist," sagði
skipbrotsmaðurinn af Bahia Bianca, Walter Assmann.
Bahia Blanca, þýskt vöruflutninga-
skip, um 9 þúsund smálestir aö stærö,
var í árslok 1939 á leið frá Suöur-
Ameriku til Þýskalands. Kom það frá
Rio de Janeiro í Brasilíu, hlaöiö kaffi
og jámmálmi. Var þetta önnur ferð
skipsins frá ófriöarbyrjun. Völdu
skipverjar noröurleiöina, svo sem
fleiri þýsk skip gerðu um þessar
mundir, ætluðu norður fyrir Island,
þaöan austur til Noregs og suöur meö
landi. Vegna öryggis á norðurleiðinni
tóku þeir þennan óverulega krók og
höföu nú verið 34 daga í hafi.
Þá var þaö samkvæmt frásögn
skipverja, aö 8. janúar lenti skipiö í
ísreki og skúfaöist inn í ísinn. Var útlit
ískyggilegt og leit út fyrir aö skipið
sæti þar fast. Tókst því þó aö komast á
auöan sjó en í þeirri glimu viö ísinn
haföi stefni skipsins laskast svo aö
mikill leki og óstöövandi kom upp. Hélt
skipstjóri þá i áttina til lands og sigldi
með þriggja sjómilna hraöa á klukku-
stund. Það varö þó fljótt sýnilegt að.
þaö gæti ekki náö til lands af sjálfs-
dáöum. Neyöarskeyti var því sent sem
Loftskeytastööin í Reykjavík varð vör
við. Þetta var aöfaranótt 10. janúar
1940 og skipið statt um 60 sjómflur
norövestur af Látrabjargi. Togaramir
Hafsteinn og Egill Skallagrímsson
voru á næstu slóöum viö þýska skipiö,
Hafsteinn þó nær og því ákveðið aö
hann færi til aðstoðar. Er skemmst frá
því aö segja að Olafi Ofeigssyni, skip-
stjóra á Hafsteini, og áhöfn hans tókst
á giftusamlegan hátt að bjarga 62
manna áhöfn þýska skipsins, þrátt fyr-
ir haugasjó og afar erfiöar aðstæöur.
Njósnarar?
Skipverjar vom síðan fluttir til
Reykjavíkur og komið fyrir á Hótel
Heklu, Hótel Skjaldbreið og hjá
Hjálpræöishernum. Þeir uröu síöan aö
gera sér aö góöu aö dvelja á Islandi
næstu mánuöi því engar feröir voru á
þessum tímum til heimahafna.
Ýmis málsatvik gáfu síöar byr undir
vængi grunsemdum um að hér væra
ekki skipreika menn á ferö heldur væri
þeim ætlað aö inna af hendi óskilgreint
verk á réttri stundu og réttum staö.
Þetta mun hafa verið í apríl þegar
Noregur féll. I endurminningabók
Agnars Kofoed-Hansens lögreglu-
stjóra þessa tíma segir: „Eg setti fljót-
lega útgöngubann á Bahia Blanca-
mennina eftir klukkan níu á kvöldin
þannig að betur væri hægt að fylgjast
með'þeim en ella og ég lét auk þess
vopnaða iögregluþjóna vera til taks
uppi á lofti í lögreglustöðinni allan
sóiarhringinn um hálfsmánaðar-
skeið.”
I síðustu viku var svo staddur hér á
landi einn af skipverjum Bahia
Blanca, Walter Assmann. Það þótti þvi
tilvalið að hitta hann að máli og rabba
viö hann um framangreint svo og •!-
mennt um það sem á hans daga dreif
hér á Islandi fyrir 43 árum.
Walter Assmann dvaldi hér í
vikutíma og bjó hjá vinafólki sínu í
Blönduhliðinni. Eftir aö hafa komið
okkur vel fyrir í stofunni lá fyrst fyrir
aö spyr ja hvað þaö heföi verið sem dró
hann aftur til Islands eftir þennan
langa tíma.
Hetjulegt hugrekki
við björgunar-
starfið
„Eftir aö stríðinu lauk, og ég komst
heim til Þýskalands úr fangabúðum í
Kanada, átti ég mér aöeins eina ósk.
Hún var að komast sem fyrst til
Islands aftur. Eg haföi kynnst ís-
lenskri stúlku hér og vildi komast til
hennar aftur. Efni og aðstæður voru þó
svo bágbomar að til sh'ks gat ekki
komið. Eftir því sem árin liðu dofnaöi
nú yfir þessum áhuga minum. Eg
kynntist konu minni og við reistum
okkar hús í Darmstadt í V-Þýskalandi.
Það var svo fyrir frumkvæði konunnar
að ég er staddur hér. Hún haföi rekist á
auglýsingu í þýsku blaði þar sem sagði
frá ferðum m/s Eddu frá Bremer-
haven til Islands. Og áður en ég gat
komið nokkrum athugasemdum við
var frúin búin að panta miða og ég
kominn af staö á leið til Islands.
Hingað kom ég svo þann 22. júni og hef
gert allt til að finna mína gömlu
kærastu en án árangurs. ”
— Nú væri gaman ef þú segðir
aðeins frá komu ykkar skipbrots-
manna til Reykjavflcur og hvað þið
höfðust að?
„Togarinn Hafsteinn kom með okkur
til Hafnarfjarðar og þaðan vorum við
fluttir til Reykjavíkur. En áður en ég
held lengra þá langar mig til aö
minnast á það hetjulega hugrekki sem
skipstjórinn á Hafsteini Olafur Ofeigs-
son og áhöfn hans sýndu við björgunar-
starfið. Eg mun alla tíö standa i mikilli
þakkarskuld við Olaf Of eigsson. ”
Gisti é Hótel
Skjaldbreifl
Nú, okkur var svo skipt í þrjá hópa
•g í be1' '
mikið að vera, euia „cuxiuusið i
borginni var þá í Hafnarstræti, lítið
hús viö hliö gömlu lögreglustöðvar-
innar. Þangað vandi ég komur mínar
enda alltaf eitthvað skemmtilegt um
að vera. Þar litu sjómenn af öllum
þjóðemum inn og ósjaldan var brenni-
vínspelinn á lofti. Þar kom stundum
við maður og lék á harmóníku, stiginn
var dans þó pláss til slíkra athafna hafi
verið lítið. Það var einmitt í þessari
litiu kaffistofu sem við stúlkan kynnt-
umst en hún vann þar við þjónustu-
störf. Á kvöldin fórum við skipbrots-
menn svo ósjaldan á ball á Hótel Is-
landi eða fengum inni í einhverju fé-
lagsheimili og dunduðum okkur viö
spilogleiki.”
— Eftir aö þið höföuð dvaliö hér um
þriggja mánaöa skeiö komu upp atvik
úti í heimi sem leiddu til þess að orð-
rómur komst á kreik um að þið væruð
ekki venjulegir skipbrotsmenn heldur
hermenn í dulargervum sendir hingaö
sérstaklega til að vinna verk í þágu
Þýskalands og sigurs þess yfir banda-
mönnum?
Walter Assmann horfir stórum
augum á blaðamann greinilega yf ir sig
hlessa á þessari spumingu, en svarar
svo. „Eg hef nú aldrei heyrt aðra eins
vltleysu. Þetta er firra. Eg efast ekki
um að flestir ef ekki allir af áhöfn
okkar höfðu ekki þá menntun eða hæfi-
leika til að bera að þeir gætu fram-
kvæmt hluti sem höfða til hemaðar. Til
þess vorum við hreinlega alltof miklir
einfeldningar.”
Útgöngubann?
— Ef þú hefur aldrei heyrt um þetta,
hvað þá um útgöngubannið sem sett
var á af þáverandi lögreglustjóra?
„Utgöngubann? Það var aldrei sett
neitt útgöngubann á okkur. Við voram
dansandi fram á rauða nótt á Hótel
Islandi, þú getur spurt Carl Billich um
það, hann hlýtur að muna eftir okkur.
Við gátum gengið út og inn á Hótel
Skjaldbreiö eins og okkur sýndist, svo
ég skil ekki hvaðan þú hefur þetta með
útgöngubannið.”
— Ef við snúum okkur að öðru.
Flestir þinna félaga vora handteknir af
Bretum strax við hemámið en þú
dvaldist eitthvað lengur?
„Já, það er rétt. Við stúlkan vorum í
göngutúr eitt kvöldið, þetta mun hafa
verið um 10. maí, að ég sé hvar tvö
bresk herskip hafa lagst við höfnina.
Hún spyr mig hvort ég viti hverjir
þetta séu, mér varð svarafátt því mig
grunaöi hvernig landið lá. Við hlupum
því í áttina að Hótel Skjaldbreið, þar
ætlaði ég að ná í mitt dót og forða mér
en þar var þá allt fullt af Bretum svo
ekki var um annað aö ræða en að fara
heim til stúlkunnar. Þar var fyrir bróð-
ir hennar og aðstoðaði hann mig við að
finna góðan staö utan Reykjavíkur,
þar sem ég gæti farið huldu höfði. Ekki
man ég nafn bróður hennar en hann
var ákaflega vingjamlegur og mikill
Þýskalandsvinur. Það fór svo að hann
fann gott hús utan borgarinnar sem
reyndist góður felustaður. Stuttu
seinna trúlofuðum við okkur. Héldu
foreldrar hennar okkur mikla veislu.
Handtekinn
eftir ballið
Flestallir félaga minna vora hand-
teknir strax eftir komu Bretanna.
Nokkrir gátu þó fariö huldu höfði í
nokkum tíma eftir hemámið. Ég gat
alltaf fylgst með þvi hverjir eftir voru,
því nöfn okkar vora lesin upp í útvarp-
inu og við beönir að gefa okkur f ram.
Eftir því sem vikur og mánuðir
liðu fór mér að leiðast sveitalífið svo að
við brugðum okkur eitt kvöld i ágúst á
ball á Hótel Islandi. Þaö hefur svo
sennilega verið einhvem Islendingur-
inn sem benti Bretum á mig því aö eftir
ballið var ég handtekinn. Var ég þá
fluttur niður á Hótel Borg. Þar höfðu
Bretamir svenpokapláss og var ég
látinn vera þar í viku. Þangaö kom
unnustan á hverjum degi og gátum við
þá talast við stutta stund. Seinni part
ágústmánaðar var síðan komið að
kveðjustundinni. Eg átti að flytjast í
fangabúðir til Edinborgar og varð því
að sjá af minni heittelskuðu. I Edin-
borg dvaldi ég í hálft ár og var síðan
fluttur til Kanada þar til ég losnaöi um
jólin 1946. Fyrstu fjögur árin fékk ég
bréf frá henni en gat ekki svarað beim
fékkekkUcve-n|t
Ekki tóksc Waiiei .^mann að hafa
uppi á gömlu kærastunni í þessari Is-
landsferð sinni. Á skrá hjá Hagstofu Is-
lands er aðeins eina stúlku með sama
nafni að finna sem til greina gæti kom-
ið, sú er fædd 1922, er ekkja og býr
norður í landi. Þrátt fyrir ítrekaðar til-i
raunir Walters til að hafa uppi á kon-
unni, reyndist það árangurslaust. -AA.
Þess vegna
þarftu ÞOL
á þakið
ÞOL er einstök málningartegund, sem
er sérhönnuö fyrir bárujárnsþök
Islandi.
VEÐURHELDNI OG MYKT
eru þeir hofuökostír ÞOLS, sem sérstök
áhersla hefur verið lögð á, vegna:
• fádæmrar endingar við mikió veður-
álag, svo sem slagregn, sem er sér-
einkenni íslensks veðurfars, og
• einsfaks víðnáms gegn orkuríkum
geislum sólar og þeim gífurlegu hita-
sveiflum, sem bárujárnsþök verða fyrir í
sólskini, snjó og frosti.
Notaðu því ÞOL á þökin og aóra járn-
klæðnlngu v r : ;'-irnarfyrir
máiun. Ýfir2i iin.
Fjölbreytt litakort tæsi, ,i&;r: .náiningar-
vöruverslun.
málning’t