Dagblaðið Vísir - DV - 09.07.1983, Blaðsíða 10
10
DV. LAUGARDAGUR 9. JULl 1983.
Island er eína landið í heimi sem á
ekki hermenn og þvi hafa þessir fá-
tæku eyarskeggjar orðið aö fara á
mis við þann alkunna dýröarljóma
sem stafar af einkennisbúníngum
ásamt þeim titlum og gráðum sem
þessi sérkennilegi fatnaöur tjáir.
Þó eru einkennisbúníngar ekki
með öllu ókunnir á Islandi. Hjálp-
ræðishemum, sem fyrstur flutti
lúðra og önnur hljóöfæri úr pjátri til
landsins, ber að þakka það aö eyþjóð
þessi komst fyrst í kynni við einkenn-
isbúnínga, og voru lögregluþjónar
nokkru siðar látnir taka upp
klæðaburð hans. Síðar voru póstþjón-
ar látnir taka upp einkennisbúníng
uppreistarmanna af Kúbu. Loks,
þegar mentaðir hótelstjórar komu til
landsins, var stofnað pikkóló-emb-
ættið á Islandi, og var búníngur
mikill og fagur látinn fylgja þessum
ítalska titli, sem raunar hefur þó
aldrei notið verðskuldaörar virðíng-
ar á Islandi fremur en aörir titlar
meðal þessarar kaldlyndu þjóðar,
sem laungum hefur orðið að freista
hamíngjunnar á stopulum síldar-
miðum, lfkt mávum og hvalfiskum.
Þessu er alt ööruvisi farið á Italiu.
I því landi þykir einginn maður með
mönnum nema hann sé í einkennis-
búníngi, en sá mestur sem er í
skrýtnustum fatnaði með ótrúleg-
ustum lit og gerð ásamt undarlegust-
um spaungum úr gyltu pjátri, dúsk-
um og dræsum, trjónum og tuörum
og öðru dótaríi sem of lángt yrði upp
aö telja, að ógleymdum vaðstíg-
vélum í þurki. Svo segja vitrir menn
að þjóöarauöur ítala sé bráðum
geinginn til þurðar sakir dálætis
fólks þessa á spaugilegum grímu-
búningum meö glíngri því og hafur-
taski sem þeim fylgir ásamt hinni
blindu ástríðu þessarar þjóðar til að
berjast á fjarlægum eyöimörkum.
Okunnur útlendíngur sem geingur í
fyrsta sinn eftir Austurstræti Róma-
borgar, Via Nazionale, heldur ósjálf-
rátt að annarhver karlmaður sem
hann mætir hljóti að vera pikkóló.
En svo er eigi, þetta eru sjálfir fas-
istarnir, elskhugar eyöimerkurinn-
ar, enda muntu fljótt taka eftir því
hve svipur þeirra er hátíðlegur og
merkilegur þrátt fyrir hina spreing-
hlægilegu búnínga.
Nú víkur sögunni aftur til Islands
og þessarar sérgóðu eyþjóðar sem
skilur ekki hina dýpri merkíngu ein-
kennisbúnínga, og þaðanafsíöur stig-
mun þeirra, en hefur samið sig að
smekk hvala og annarra stórfiska,
einsog ljóst kemur fram í mati voru
á litfegurstu skepnu norðuriijarans,
hafsíldinni.
Sagan gerist hér um sumarið þeg-
ar grindin hljóp á land í Nauthólsvík.
Þá bar svo til, aö nýr vikadreingur
réðst í Hótel Geysi hér í bænum,
hann hét Stefán Jónsson. Um hann
hafði stúlkan viö framreiðsluboröið
þessavísu:
Stebbi stóð á ströndu og var að troða strý
strý viU ekki troðast þð Stebbi troði strý
strý tróð hann Stebbi strý.
Að undanskildum einkenníngsbún-
ingnum og hinum ítalska titli pikkóló
var þetta aöeins venjulegur dreing-
ur, og hafði fermst í vor. Hann var
meðalstór eftir aldri og í meðallagi
gefinn, alminlegasti dreingur einsog
gerist og geingur á Islandi, kunni
ekki aö þéra, heldur taldi alla jafn-
íngja sína, en vildi um leið alt gera
fyrir alla og gerði alt eins vel og hann
gat, — og vænti hins sama af öðrum.
Nú er aö segja frá fasistahemum
italska í hinum líflega einkennisbún-
ingi sínum Þeir nutu svo mikillar
ástar og virðíngar i heimalandi sínu,
og voru auk fríðleiks síns og glæsi-
mensku slíkar hetjur og ættjarðar-
vinir, að brátt lögðu þeir á stað meö
gasvélar til Afríku til að framleiða
andarteppu hjá nöktum svertíngjum
á eyöimörkinni, svo aliur heimurinn
mætti sjá frægð þeirra. En rétt áður-
en þeir fóru í hina lofsælu skemti-
reisu sína til hinna svörtu móríána
þóttust þeir einnig þurfa að sýna
hvítum móríánum hvað þeir ættu
fallega búninga og væru laglegir
menn, ef vera mætti aö heimurinn
sannfærðist um hve eðlilegt væri að
slíkir menn fyndu hjá sér köllun til
að stjóma eyöimörkum. Þeir tóku
sig því upp með flugvélar sínar einn
dag og lögöu á stað Ðjúgandi i
stórum hóp og völdu sér ýmis merki-
leg lönd þar sem þeir ætluðu að stiga
til jarðar og sýna einkennisbúninga
1TAI.SK 4
LUl T T LíU T/TIT 9
í REYKJAVÍK
Hópflug ítala varð Halldór Laxness að yrkisefni, en um
það skrifar hann einmitt smásöguna Ósigur ítalska
loftflotans og er hana að finna í smásagnasafni skáldsins,
Sjö töframenn, er út kom árið 1942.
Um tilurð sögunnar segir Halldór Laxness í formála:
,,1933 um sumarið flœktist híngað af Ítalíu flokkur
fasistiskra hermontara; þeir voru á leið til Ameríku
fljúgandi til þess að monta sig. Íslendíngar vildu alla
fremur sjá úr hinu fornfrœga heimsmentalandi en þvílika
fulltrúa. Meðan þeir rembdust hér lentu foríngjar þeirra í
áflogum við smástráka og voru hafðir undir. Sagan um
ósigur ítalska loftflotans er skrifuð skömmu síðar og
prentuð í Rauðum pennum 1937 ef ég man rétt. ”
Við höfum fengið góðfúslegt leyfi Halldórs Laxness til
að birta söguna.
sína. Island var eitt þeirra landa sem
féll þessi hamíngja í skaut. Það lenti
heill floti af ítölskum fasistaflug-
vélum í Vatnagörðum og í hverri
flugvél vom að minsta kosti tveir ný-
sniðnir einkennisbúníngar. Gestina
bar hér að garði þegar nótt er björt-
ust og sóley í túni, enda voru þeir
ekki fyr stignir á land en þeir simuðu
til Rómaborgar að höfuðborg Islands
hefði verið lýst skrautljósum og
kafin í blómum í viðhafnarskyni
vegna komu þeirra. Islenskur sagna-
meistari, sem lifir í Danmörku en
ann stórþjóðum, skrifaöi síðan
skeytum þessum til staðfestingar
bók eina á dönsku um komu ofan-
greinds loftflota til eyarinnar, og til
merkis um hve vel eyarskeggjar
kynnu að haga sér gagnvart stór-
veldum skýrði hann svo frá, að þá er
keilubúðarhúðlendíngar heyrðu dyn-
inn af flugvélum fasista yfir höfði
sér, urðu þeir gagnteknir slíkum
fögnuði og hrifníngu, að bláókunn-
ugir menn ruku hver að öörum á
strætum og gatnámótum höfuðstað-
arins og kystust grátandi.
Frægðarljóminn er eitt, veru-
leikinn annað, því miður.
Sannleikurinn var sá að þegar á
leið daginn varð naumast þverfótað i
Austurstræti fyrir fólki sem leit út
einsog hjálpræðisher eða bréfberar
eða vikadreingir á gistihúsum. Þeir
stóðu einkennisbúnir á gángstéttun-
um og töluðu meö handapati. Og al-
varlegir borgarar, sem komust varla
leiöar sinnar fyrir þessu, sögðu ön-
ugir: Hvað eru þessir bölvaðir
spjátrúngar aö flækjast hér.
Þaðvaraltogsumt.
| Fasistaforíngjunum var skift niður
á gistihúsin i bænum. Og það atvik-
aðist svo, að daginn sem Stebbi var
ráðinn í Hótel Geysi, sæmdur pikk-
óló-titlinum og færður i einkennis-
búnínginn, þá fluttist hópur af þess-
um ítölsku fasistum á hóteUð, alUr
klæddir einkennisbúníngi einsog
hann.
Stebbi stóð í hótelfordyrinu borgin-
mannlegur í einkennisbúningi sinum
og gagnrýndi einkennisbúnínga
þeirra. Tenente, capitano, maggiore,
sögðu þeir hver við annan. Hann bar
einnig ítalskan titU einsog þeir.
Menn þessir gerðu óhemju hávaða
í húsinu, æptu hver uppi annan með
raddstyrk einsog þegar talað er við
heyrnarsljóa og böðuðu út öUum
aungum i látlausu írafári. En þjón-
! amir höfðu snemma á þeim sérstaka
litUsviröingu, því þeir smjöttuðu og
sugu úr tönnunum og sleiktu hnifinn
meö svipuðum aðförum og þeir ætl-
uöu að skera úr sér túnguna, og
þegar þeir f eingu sér vindU að reykja
vissu þeir ekki í hvorn endann þeir
áttu að bíta, og flestir bitu í öfugan
enda, svo þjónamir héldu þetta væru
betlarar sem hefðu verið tíndir
uppúr göturæsunum og dubbaðir upp
í þetta eina ferðalag í þeirri von að
þeir mundu dr ukna í Atiantshaf inu.
Þeir borðuðu við lángt borð í miðj-
um salnum og hávaðinn í þeim yfir-
gnæfði tal annarra manna. Þeir
geingu inní saUnn tveir og tveir og
rööuðu sér að boröinu eftir föstum
reglum, þannig að fáránleiki ein-
kennisbúnínganna fór stighækkandi
frá öðrum borðsendanum til hins.
Síöast kom inn maður sem PittigriUi
hét, svartur í augum. Hann var svo
fattur að við borð lá að hann dytti
afturyfir sig í hverju spori. Hann
vantaöi ekki annaö en einglahárið til
aö vera fuUkomiö jólatré. Þegar
hann kom inni saUnn risu landar
hans á fætur, slógu saman hælunum
og stóöu þannig ernsog brúöur uns
hann skipaði þeim aö setjast aftur.
Þetta fanst Stebba gaman.
ÞjónamU- héldu PittigriUa gest-
gjafann og byrjuðu aö ausa upp súp-
unni við hinn borðsendann og hyltust
til að láta hann mæta afgángi, sömu-
leiðis bám þeir steikina fyrst þeim
manni sem fjarstur sat Pittigrilla við
boröiö. Hvernig sem á því stóð, oUi
framreiðslan miklum hugaræsíngi
meðal gestanna, en þegar þjónarnir
skiftu ekki um háttalag I þriðja sinn
reis PittigriUi á fætur ásamt þeim er
næstir honum sátu, lét kaUa fyrir sig
yfirþjóninn og talaöi yfir honum um
stund á fegurstu ítölsku, altað f jögur
hundmð orð á mínútu, baðandi út
höndumogfótum.
Takk fyrir, sagði yfirþjónninn og
bneigöisig.
Síðan heimtu þeir gestgjafann til
viðtals og héldu áfram þessari ein-
kennUegu skemtun um hríð uns þeir
settust aftur niður og átu. Við næstu
máltíö byrjuðu þjónarnir auðvitað
einsog fyr á því aö ausa upp súpunni
við hinn endann á borðinu og æUuðu
að enda á PittigrUla einsog þeir vom
vanir. Þá stóð PittigriUi á fætur og
gaf mönnum sínum þá fyrirskipun að
gánga útúr salnum. Þjónamir og
aðrir viðstaddir horfðu undrandi á
mennina raða sér upp tvo og tvo og
gánga út hergaungu frá rjúkandi
súpunni.
Um kvöldið kom sjálfur ræðis-
maður ítala á hótelið og tjáði yfir-
þjóninum að væri ekki byrjað að
ausa upp súpunni handa PittigriUa
og endað á manninum sem sæti
fjarstur honum, þá yrði máUð lagt
fyrir utanríkisráðuneytið.
Takk fyrir, sagði yfirþjónninn og
hneigði sig og lofaði að tala við þjón-
ana. En þjónamir sögöust þá hafa
haldið aö PittigriUi væri sá sem borg-
aði, en það væri siður í veitingahús-
um hér að ausa seinast á diskinn hjá
þeim sem borgaði.
Það er MússóUni sem borgar,
sagði ræðismaðurbin æstur.
Takk fyrir, sagði yfirþjónninn og
hneigði sig. En síðan þeir komu
hefur okkur þvi miöur ekki haldist á
neinum einglendíng. Einglendíngar
þola ekki að heyra srnjattað.