Dagblaðið Vísir - DV - 23.07.1983, Blaðsíða 9

DV. LAUGARDAGUR 23. JULI1983.
9
Reagan og Mð-Amerðka:
Leynilter — hafnbann
— landiganga
Athyglin hefur síöustu daga beinzt
að álviðræðunum við Svisslendinga.
Viðskipti smáþjóðar við útlendinga
hljóta að vera flókin. Forðast verður
að byggja á slagorðum.
Við höfum oft látið útlendinga
plata okkur. En við þurfum sannar-
lega á þeim að halda. Orkuvinnsla og
stóriðja hljóta að verða afl hlutanna,
ef við eigum að bæta lífskjör okkar.
Margar smáþjóðir hafa orðið
ofurseldar valdi útlendinga. Við
skiptum okkur í vamarkerfi
vestrænna ríkja og höfum þar haldið
reisn okkar. Við getum haft í fullu tré
við erlend fyrirtæki, þótt þau aðstoði
okkur við uppbyggingu stóriðju, ef
við veljum. En jafnframt veröum við
að fylgjast vel með í alþjóðamálum.
— Ætlunin í þessum pistli er að fjalla
um milliríkjavandamál, sem fæstir
munu enn átta sig á — atferli Reag-
an-stjórnarinnar í Mið-Ameríku.
Islendingar ættu að gera sér grein
fyrir, að Reagan Bandaríkjaforseti
stendur fyrir „leynilegu stríði” í
Mið-Ameríku. Bandaríkin styðja
uppreisnarmenn, sem ráðast frá rík-
inu Honduras inn í Nicaragua. Svo
ótt og títt sveiflar Reagan og hans
menn sveröinu, að óttast má, að hið
leynda stríð kunni brátt að verða op-
ið. Enn vona menn þó, að samninga-
viðræður gætu orðið.
Bandaríkjamenn segja með réttu,
að Mið-Ameríka sé við túnfótinn hjá
sér. Þeir stuðla að viðgangi ofbeldis-
stjórnar hægri manna í E1 Salvador,
eins og flestum er kunnugt. Skærulið-
ar vinstri manna og fleiri lýðræðis-
sinna í E1 Salvador kunna að herða
sóknina. Bandaríkjamenn halda því
fram, að þeir fái meðal annars vopn
frá Nicaragua.
Ekki kommúnistar — enn
Bandaríkjamenn fóru með
Nicaragua sem lén sitt árin 1912 til
1933. 1 langan tíma þar á eftir stýrðu
Bandaríkjamenn Nicaragua með
fulltingi forherts fasistísks einræðis-
herra, Somoza, eða á árunum 1934—
1979. Þá var einræðisherranum
steypt. Við tók stjórn svokallaöra
sandinista, sem hallast til vinstri.
Þeir njóta stuðnings þorra þeirra,
sem voru andvígir Somoza einræðis-
herra. Sandinistar eru ékki
kommúnistar — að minnsta kosti
ekkiennþá.
Mikil breyting varð á afstöðu
Bandarík jastjórnar til einræðisherra
víða um heim, þegar Carter féll og
Reagantókvið.
Carter aöhylltist „mannúðar-
stefnu”. Carter var í öðru ekki mað-
ur mikilla sæva. En stefna hans, að
beita sér fyrir mannréttindum víða
um heim, var væntanlega vænlegri
en stefnan, sem síðan er fylgt, auk
þess sem hún er að sjálfsögðu geðs-
legri okkur Islendingum, sem leggj-
um áherzlu á lýðréttindi.
Það var strax ljóst, að Reagan
taldi Carter of „veikan” gagnvart
kommúnistum í stefnu sinni. Strax á
kjördag vissu menn, að nýi forsetinn
mundi snúa við blaðinu.
Reknir í fang
kommúnista
Vestrænir menn geta eðlilega
verið hræddir við valdakerfi Rússa
og vilja viðbúnað til að knýja Rússa
til samninga. En óttinn við
kommúnismann má ekki ganga svo
langt, aö öllu sé til fómaö. Ofstæki
sumra Bandaríkjamanna gegn
stjórn eins og þeirri, sem nú ríkir í
Nicaragua, keyrir um þverbak. Auk
þess er hættan við stuðning við ein-
ræðisöfl hægri manna sú, að sú
stefna beinlínis reki andstæðinga
einræðisherranna í fang kommún-
ista. Líklega gerðist það á Kúbu á
sínum tíma. Castro naut lengi stuðn-
ings í ýmsum bandarískum fjölmiðl-
um, þegar hann barðist gegn einræð-
is-fasistanum Batista. Kannski væri
Castro enn bara sérvitringur á
vinstri kanti en ekki leppur Rússa
eins og nú er, hefði Bandaríkjastjórn
ekki hamast svo gegn honum sem
raun varð. Rök eru fyrir því, að
stjórnin í Washington hafi rekið
Castro í faðm Sovétmanna. Hann gat
ekkert annaö farið. Reagan kann enn
að reka stjórnina í Nicargua í fang
Rússa.
Stuðningur Bandaríkjastjómar
við brúna einræðisherra magnar
andstöðu viökomandi þjóða gegn
Bandaríkjunum. Langt er frá, að
grísk alþýöa hafi fyrirgefið Banda-
ríkjamönnum, hvernig stjórnin í
Washington studdi lengi við bakið á
herforingjum, þegar þeir drottnuðu í
Aþenu. Svo má finna dæmi úti um
allan heim.
Reagan forseti gerist æ hvassari í
atlögu sinni gegn stjóminni í Nicara-
gua. Stuöningsmenn á hann marga
heima fyrir.
„Hættum á stríð"
Dálkahöfundur bandarísks blaðs
sagði nýverið: 1 Nicaragua er
komúnískt einræði, sem flytur út
byltingu. Það tæki eldflaug með
kjarnorkusprengju aðeins fimm
mínútur að komast til Bandaríkj-
annaþaðan.”
„Ætla Bandaríkin aö bíöa átekta,
unz eldflaugum hefur verið komið
fyrir í Nicaragua, þegar Sovétmenn
nýta sérnýjastaleppríkisitt?”
„Kannski bíðum við ekki alveg
svo lengi. Kannski hættum viö á strið
með hefðbundnum vopnum, þar sem
við neyðumst til að svara óþolandi
hernaðaruppbyggingu, sem Kúbu-
menn, Líbýumenn og Palestínuar-
abar hafa staöið fyrir. ’ ’
Og Jeane Kirkpatrick, sendiherra
Bandaríkjanna hjá Sameinuðu þjóð-
unum, segir: „Erum við í þeirri
stöðu, að skæruliðar, sem berjast til
að koma á kommúnískri ríkisstjóm,
geti reitt sig á stuðning allrar Sovét-
blokkarinnar, en uppreisnarmenn,
sem ber jast gegn kommúnistastjóm,
geti ekki reitt sig á stuðning neins? ”
Meðan Reagan segist ekki „gera
neitt til að reyna að steypa stjórninni
í Nicaragua”, viðurkenna banda-
rískir fjölmiðlar, að Reaganstjórnin
haldi uppi hermönnum uppreisnar-
manna Somoza veldisins. Líklega
eru sjö þúsund hermenn þjálfaðir á
vegum Bandaríkjastjómar, af þeim,
sem ráöist hafa inn í Nicaragua frá
Honduras. Fréttir síðustu daga
greina frá ýmsum aðgerðum
Reagans..
Hafnbann oft
Stjórn sandinista í Nicaragua
lagði fyrir nokkmm dögum fram
friðartillögur, þar sem hvatt var til
friðarsáttmála milli Nicaragua og
Honduras og að stríðsaðilar legðu
niðurvopn.
Reagan sendi flotadeild átta skips
til Mið-Ameríku „til áherzlu” stefni
sinni. Flotadeildin á aö æfa sig í
hugsanlegu hafnbanni á þau rík
(Nicaragua), sem ekki styðjí
Bandaríkin.
Talið er, að 4—5 þúsund banda
rískir hermenn muni á næstunni fart
í heræfingar í Honduras. Banda
rikjaforseti skekur því mjög brand
inn um þessar mundir.
Þá hefur Kissinger, fyrrverandi
utanríkisráðherra, verið dreginn
fram að nýju. Hann verður formaður
nefndar á vegum Reagans, sem á að
finna leiðir til að tryggja bandaríska
hagsmuni í Mið-Ameríku.
Margir hafa ýmislegt við Kissing-
er að athuga í því máli. Hann er um
margt hæfur maður en klúöraði þó á
sínum valdatíma meöal annars
Víetnammálinu. Þaö er eitur í bein-
um þeirra Bandaríkjamanna, sem
óttast, að Bandaríkin flækist í „nýtt
Víetnamævintýri” í Mið-Ameríku, að
þessi Víetnamjaxl komi nú til áhrifa
íþeimefnum.
Nú skyldi enginn halda að einhuga
þjóð standi að baki Reagan í þessu
máli.
Bandaríkjamenn muna enn fómir
og háðung Víetnamstríðsins. Þyngst-
ur fyrir Bandaríkin varð sá klofning-
ur, sem Víetnamstríðið olli innbyrðis
hjá þjóðinni. Auk þess fór svo, að
Víetnam tapaðist í hendur kommún-
ista — þrátt f yrir allt.
Bandaríkin em ekki óvön að
skipta sér af málum Rómönsku
Ameríku. Þau hafa áður stutt brúna
einræðisherra til valda, ýmist beint
með fulltingi stjórnarinnar í Was-
hington eða fyrir tilstyrk auðhringa í
Bandaríkjunum.
Bandaríkin bera mikla ábyrgð á
uppgangi fasistískra einræðisstjórna
víða um Rómönsku Ameríku.
Til er Monroe-kenning um, að
Rómanska Ameríka skuli ævarandi
vera bandarískt áhrifasvæði ef ekki
yfirráðsvæði.
Hermdarverkamenn
kostaðir af
bandarískum
skattborgurum
Þeir bandariskir áhrifamenn,
|iist ÍIIÍll II
Haukur Helgason
adstodarritstjóri
sem nú mótmæla stefnu Regans há-
stöfum, vita, að hann er til alls vis, ef
styðja þarf við bakið á sumum þeim
hægri einræðissinnum, sem segjast
berjast viö kommúnista. Bandaríski
þingmaðurinn Berkley Bedell sagði:
„Ef bandarísk alþýða gæti rætt við
alþýðu manna í Nicaragua, þar sem
konur og börn hafa að ósekju oröið
fyrir mannránum, pyntingum og
morðum hermdarverkamanna, sem
bandarískir skattgreiðendur halda
úti með f járframlögum, — þá mundi
bandarísk alþýða krefjast þess, að
endi yrði þegar í stað bundinn á
þessiglæpaverk.”
„Leyniher” Reagans er ekki
lengur hulinn. Fjölmiðlar í Banda-
ríkjunum og annars staðar hafa flett
ofanaf honpm.
Takist leyniher Reagans ekki
brátt að fella stjórnina í Nicaragua
og eflist skæruliðar vinstri manna í
E1 Salvador, getur sem hægast kom-
ið til hafnbanns á vegum Banda-
ríkjastjórnar — og er þá skammt í
landgöngu bandarískra sjóliða á
þessum slóðum.
„Meira sólskin"
Jafnvel hinar auðugustu þjóðir
eins og Bandaríkjamenn hafa viö al-
varlegri vanda að glíma en við. Þó
þykir okkur nóg um okkar vanda,
skerðingu líf skjara og of kalt sumar.
Þessi júlí verður kannski hinn
kaldasti á öldinni í Reykjavík.
Reynsla okkar hefur sýnt, aö
margir Islendingar, lærðir sem leik-
ir, íhuga, hvort ekki sé rétt aö flytj-
ast til einhvers annars lands, þegar
aö kreppir hér heima.
Landflótti var töluverður 1967—
69, þegar að þrengdi í efnahagsmál-
um.
Víða annars staðar er meiri sól,
en... .
Haukur Helgason.
Islendingar og SvUslendlngar hafa sfðustu tvo daga átt í álviðræðum. Vlð getum haft f fullu tré vfð! útlendlnga...
DV-myndir Bj. Bj.