Dagblaðið Vísir - DV - 10.09.1983, Blaðsíða 14

14
DV. LAUGARDAGUR10. SEPTEMBER1983.
Charlie Parker, eöa Bird eins og
hann var kallaöur, er einn af frægustu
jassleikurum sem uppi hafa verið.
Hann var einn af aöalhljóðfæraleikur-
um og frumkvöðlum bíbopsins.
Hann er dæmi um mikinn listamann
sem deyr á hátindi ferils, sem lifði hátt
og hefur veriö tilbeðinn eftir dauða
sinn.
Hér er tæpt á nokkrum þáttum úr
stuttri ævi Charlie Parker.
Parker sagði þetta um eiturlyf:
„Sérhver tónlistarmaöur sem segir að
hann spili betur eftir að hafa reykt,
sprautað sig eða hellt í sig brennivíni
er hreinn lygari. Allir þessir snjöllu
ungu menn sem halda að maður sé til-
neyddur að deyfa sig með einhverju til
að vera góður jassmaður eru ruglaðir.
Það passar ekki. Það veit ég af biturri
reynslu.”
Charlie Parker:
Lifði hútt
iifM stutt
hann væri vakandi og hljómsveitin fór
að leika en Bird svaf áfram. Þegar
kom að hans sólói rak Scoops Carfey,
sem sat við hliðina á honum í saxa-
hópnum, olnbogann í síöuna á honum.
Bird hljóp á sokkaleistunum að hljóð-
nemanumogbyrjaöiaöblása..”
Áfafí
Tony Scott segir frá Charlie Parker
og Dizzy Gillespie: Þegar Bird og Diz
komu á Strætið voru allir yfir sig hrifn-
ir og enginn komst nálægt því að spila
eins og þeir gerðu. Aö lokum gerðu þeir
plötur og þá gátu menn stælt og fetað
sig frá þeim punkti. Allir voru að gera
tilraunir um 1942 en enginn hafði kom-
ið sér upp stíl fram að því. Bird sá fyrir
því að ýta breytingunum af stað. Ein-
kennilegur hlutur með Bird og áhrif
hans á Strætið er aö stíllinn sem hann
Parker og Miles Davis.
Charlie Parker með bassaleikaranum Tommy Potter.
Charlie Parker fæddist 29. ágúst 1920
en þegar hann dó 1955 sögðu læknarnir
sem krufðu hann að hann hefði eins
getað verið 55 eins og 35 ára.
I uppvexti skorti hann ást og öryggi
heimilisins. Það voru engir tónlistar-
menn í hans fjölskyldu. Hann lék á
baátonsaxófón þrettán ára og bætti
altsaxófóni við nokkrum árum síðar.
Þaö er enn ekkert vitað um hvers
vegna Charlie Parker gerðist tónlistar-
maður. Al> saxófónistinn, I Gigi Grece,
sem var einn af,bestu vinum hans,
sagði: „Parker var náttúrlegur sniil-
ingur. Ef hann hefði gerst pípulagn-
ingamaöur þá býst ég við að hann hefði
orðið mjög fær.
Fimmtán ára gamall fór Charlie að
sjá fyrir sér sjálfur. „Við urðum að
spiia,” sagði hann, ,,frá því níu um
kvöldið til fimm um morguninn án þess
að taka okkur hlé. Við fengum venju-
lega einn eða einn dollar og tuttugu og
fimm sent fyrir k völdið.
Þegar hann var sautján ára gekk
Charlie Parker í hljómsveit Jay Mc-
Shann ’s er var dæmigert Kansas City
riff and blues band. Það er vafasamt
hvort Parker átti sér einhverja fyrir-
mynd. Liklega var stíli hans sjálfskap-
aður frá upphafi. Astæðan fyrir því að
margir félagar hans álitu spilastíl
hans hræðilegan var sú að hann var
öðruvísi.
Fyrsta jammið
Parker segir sjálfur frá því þegar
hann byr jaði að spila á jam sessionum.
„Það var þegar ég var nýbyrjaður að
læra að spila. Eg kunni pínulítið af
Lazy River og Honeysuckle Rose, og
ég spilaði það litla sem ég kunni.
Ég stóð mig ágætlega þangað til ég
reyndi að dobla tempóið í Body and
Soul. Þeir ætluðu allir vitiausir aö
veröa úr hlátri. Ég fór heim og grét og
það liðu þrír mánuðir áður en ég lék
aftur.”
Raunveruleg skólun og hefð sem
Parker hafði var blúsinn. Hann heyrði
hann stöðugt í Kansas City og lék hann
kvöld eftir kvöld með Jay McShann.
Fyrsta plata sem Charlie Parker spil-
aði á var Confessin’ the Blues. Þaö var
árið 1941 með hljómsveit Jay McShann
þegar þeir komu til New York.
Dóp
Parker fór í fyrstu ekki langt frá
Kansas City. Hann átti gleðisnautt lif
og var orðinn dópisti næstum því um
leið og tóniistarmaður. Hann var orð-
inn fómarlamb heróíns fimmtán ára'
gamall.
Hann lék með Jay McShann fram til
1941. Nokkur hlé urðu þó á því starfi.
Eitt sinn lenti hann í steininum í tutt-
ugu og einn dag fýrir að neita að borga
leigubíl. Þá tók hann einn túr til Chi-
cago og kom þangað skitugur og illa til
reika eins og hann hefði komið út úr
flutningsvagni. En hann lék afburða-
vel. Þegar Parker lék eitt sinn á jam
session í Kansas City með félögum úr
Basie bandinu og enginn þoldi það sem
hann var að blása, henti trommarinn,
Jo Jones, symbal yfir allt herbergið til
að sýna álit sitt. Bird, eins og Charlie
Parker var kaliaður, pakkaði saxófón-
inum sínum niður oe fór.
Parker var leitandi í tónlist sinni og
tók þátt í hverri einustu jam session
sem hann komst í þegar hann var ekki
aö spila með Jay McShann. Hann kom
1941 til New York með þeirri hljóm-
sveit. Þeir léku í Savory Ballroom í
Hariem.
McShann hljómsveitin yfirgaf
New York. Parker fór með til Detroit.
Þá þoldi hann ekki lengur skipulagðar
útsetningarnar og yfirgaf hljómsveit-í
ina án þess aö láta vita. Hann var
aldrei neitt mikið fyrir stórsveitir. Eft-
ir að hafa gengið úr McShann hljóm-l
sveitinni fór Charlie Parker næstuml
daglega til Monton’s í Harlem. Þar lék
hljómsveit skipuð Thelonius Monk á pí-
anó, Charlie Christian á gítar, Joe Guy)
á trompet, Nick Fenton á bassa og
Kenny Clarke á trommur. Þessi staður
var staöurinn þar sem boptónlistin
kristallaöist.
Með útblásnar kinnar
Þama leiddu Parker og Dizzy Gille-
spie saman hesta sína og urðu brátt
óaðskiljanlegir. Þeir léku saman 1943 í
hljómsveit Earl Hines og 1944 voru
þeir báðir með Billy Eckstine. Sama ár
stjómuðu þeir saman kombói á 52.
stræti sem varð bopgatan. Þeir gerðu
sína fyrstu upptöku saman 1944.
Billy Eckstine söngvari segir þessa
sögu af Parker frá því aö þeir voru
saman í hljómsveit Roy Eldridge. „I
annaö hvert skipti sem við áttum að
fara á svið vantaði Bú-d eða hann kom
of seint. Þá sat hann yfirleitt einhvers
staðar og svaf. Hann var næstum
aldrei meö í fyrsta setti (lögunumfyrir
fyrsta hlé). Earl fór smám saman út í
það að dæma hann í sekt í hvert skipti
semhannsáhann.
Viö hinir réðumst líka á hann því við
vorum samheldinn hópur og viö sögð-
um: „Það er ferlegt að þú mætir ekki
maður því hljómsveitin hljómar ekki
eins og hún á að gera þegar það eru
bara fjórir saxar og allt er skrifað fyr-
irfimm.”
Þegar við fórum aö spila á Paradise
Theater í Detroit sagði Bird. „Nú kem
ég ekki of seint aftur. Ég sef hér í saln-
um á nóttunni til þess að veröa örugg-
lega hér.”
Við sögöum: „Okei, þú verður að
ákveða það sjálfur.” Næsta dag mætt-
um viö og Bird var ekki kominn frekar
en vant var. Þegar viö vorum búnir að
spila allt síðdegið næsta og vorum á
leið af sviöinu heyröum við merkiiegt
hljóð. Við litum undir sviðiö og þaöan
kom Bird skríöandi. Hann hafði þá sof-
ið undir sviðinu allan timann.
1 annaö skipti var Bird, sem alltaf
var með sólgleraugu, sofandi með út-
blásnar kinnar og saxinn uppi í sér á
sviöinu, á meðan skemmtiatriði fór
fram. Hann hafði það líka fyrir siö að
fara úr skónum og vera meö fætuma
ofan á þeim á meðan hann spilaði. Earl
haföi ekki hugmynd um annaö en aö
kom meö var leikinn á öll önnur hljóð-
færi en á altsax. Astæðan var sú að
hann var svo framúrskarandi á altó-
inn.”
Charlie Parker fann í kvintettskipan
bíbopsins hljóðfæraskipunina sem hon-
um geöjaðist best. Sax, trompet og
rytmasveit skipuö þremur. Kvintett
Charlie Parker varð eins mikilvægur í
samtímadjassi og Hot Five Louis Arm-
strong hafði verið hefðbundnum.
Meö kvintetti sínum gerði Parker
mikilvægustu kombóupptökur bíbops-
ins. Parker tók átján ára gamlan
trompetista, Miles Davis, inn í kvint-
ett sinn. Davis átti eftir að verða aðal-
impróviserari næsta þreps í jassþróun-
inni. Parker hvatti Davis til þess að
leita að sínum eigin stil.
Parker fékk eitt megináfall lífs síns
1946. Hann fékk þaö við upptökur á
Lover Man í Dial hljóðverinu. Þegar
Charlie kom heim kveikti hann eld í
hótelherberginu sínu og hljóp nakinn
og æpandi fram í móttökuna.
Parker tók upp með stórri strengja-
sveit 1950. Þetta reyndist eina aröbæra
fyrirtækið sem Parker lagði í á ferli
sínum. Fanatíkerar í hópi aðdáenda
hans töldu hann hafa gerst sekan um
kommersíalisma og það fékk töluvert
á hann.
Brahms uppáhald
Charlie Parker var aldrei ánægöur
með sig. Hann vissi aldrei hvemig átti
að svara spumingunni um hvaða upp-
töku hann teldi sína bestu. Sem svar