Dagblaðið Vísir - DV - 12.04.1984, Blaðsíða 13

DV. FIMMTUDAGUR12. APRIL1984.
13
Undanfarið hefur þjóðin fylgst í
nokkurri forundran með því að ráð-
herrar hennar hafa til skiptis gefið
um það yfirlýsingar í fjölmiðlum að'
þeir eigi í miklum vandræðum með
að fylla í gat nokkurt. Svo frægt hef-
ur þetta ráðherragat oröið í umræð-
unni að nær hvert mannsbarn í land-
inu kannast orðið við það, veit að þaö
þýðir skort á fé til að fjárlög ríkisins
standist og unnt sé að komast hjá
frekari lántökum og/eða aukinni
verðbólgu. Ekki líður svo vika og
varla dagur að ráðherrar, meö f jár-
málaráðherrann fremstan í flokki,
lýsi því ekki yfir að þeir viti ekki sitt
rjúkandi ráð, láta öðru hverju svo
sem þeir séu nú með ansi snjallar
lausnir í rassvasanum en koma svo
að nokkrum dögum liðnum ráðalaus-
ir eða yfirbugaðir af „hinum” í ríkis-
stjórninni. Upp úr þessum skollaleik
spretta gjarna kjaftasögur sem
valda óróa meöal hinna almennu
launþega í landinu sem vissulega eru
ekki ofhaldnir um þessar mundir,
enda gefa ráðherrar vissulega oft
ríkulegt tilefni til slíks.
Að auglýsa aulahátt
Það á aö vera óþarft að benda ráð-
herrum í þessari ríkisstjóm á það aö
almenningur í landinu ætlast til þess
að þeir stjórni í stað þess aö standa
látlaust að því í fjölmiölum, með
fjármálaráðherrann í fararbroddi,
að auglýsa eigin aulahátt.
Séu fjárlögin ófullkomin er það
verk rikisstjómarinnar og fyrst og
fremst fjármálaráðherrans sjálfs
sem lagði fram frumvarpið og mælti
fyrir því. Þaö er því þeirra mál að
leysa það sem aflaga hefur farið og
þýðir ekkert að setja upp skeifu fyrir
framan þjóðina. Allt hjal um hrein-
skilni og heiðarleg vinnubrögð fyrir
opnum tjöldum er orðið aðhláturs-
efni hins almenna borgara sem er
ekki svo vitlaus að hann skilji ekki aö
mennirnir standa einfaldlega á gati
— nánar tiltekið á eigin gati.
Raunar er öll tilurð þessa máls
með undarlegum hætti. Þegar rikis-
stjórnin nötraði og skalf eftir björg-
unaræfingar fjármálaráðherra með
einkavini sínum Guðmundi J. steig
hann allt i einu i ræðustól á Alþingi
og lýsti yfir því að fjármál ríkisins
væru í mesta ólestri þótt nýbúið væri
að samþykkja aldeilis fyrirmyndar-
fjárlög á Alþingi. Viö umræður um
Hann veit mætavel aö einstakir ráð-
herrar hafa ekki sýnt þá viðleitni til
spamaðar sem nauðsynleg var til
þess að forsendur stæðust. Hann veit
líka mætavel að hafi forsendur fyrir
tekjuöflun reynst rangar þá eru það
forsendur manna sem ráðherrarnir
bera alla ábyrgð á. Yfir því þýðir
ekkert að vera bera sig illa á víða-
vangi.
Almenningur veit líka mætavel að
það er ekkert nýtt þó að ekki hafi allt
staðist sem i fjárlögum stóð. Fyrrver-
andi fjármálaráðherrar hafa meira
aö segja lýst því yfir aö margt hafi
þurft að endurskoða i þeirra tið.
„Það er skoðun min að vaðall ráðherranna um þessi mál hafi rýrt traust
stjórnarinnar meðal almennings."
Að standa
á eigin gati
Kjallari
á fimmtudegi
þau haföi stjómarandstaöan raunar
vefengt margt í þeim og haldiö því
fram að ekki væri allt sem sýndist,
hvort tveggja væri hæpið að takast
myndi að afla alls þess fjár sem ráð
var fyrir gert og einnig að takast
myndi aö spara það fé sem áætlaö
var. Aðeins rúmlega tveim mánuð-
um síðar varð ríkisstjóminni þetta
einnig ljóst og síðan hefur vandræða-
ganginum ekki linnt.
Eg held að ég hafi aldrei vitað
nokkum ráðamann eins ákafan í að
baða sig í sviðsljósinu vegna eigin
vanmáttar og núverandi fjármála-
ráðherra í þessu máli. Það er auðvit-
að hans mál, en mér óskiljanlegt og
áreiðanlega ekki ríkisstjóminni til
framdráttar.
Gárungar eru raunar búnir að
finna á þessu skýringu. Segja þeir aö
þetta allt sé nauðsynlegt eftir aö
Dallas-þættimir hættu í sjónvarpinu.
Aðstandendur þeirra þátta hafa
skýrt vinsældir þeirra að hluta með
því að hinn efnaminni almenni borg-
ari njóti þess að sjá að veílauöugt,
fólk eigi í samskonar persónuiegum
erfiðleikum og hann sjálfur. Segja’
þeir að nú þegar litli maðurinn meði
bogna bakið sé að tauta um það undir
svefninn að hann viti ekki hvernig
hann eigi að eiga fyrir grautnum út
mánuöinn hressi kella hans hann
meö því að hann þurfi nú ekki að
sifra þetta, litiö sé hans gat miöað
við gatiö vir.ar hans í ríkisstjóminni.
Hverfi þá honum allur kviði og sofni
með bros á vör. Og svei mér þá ef
MAGNÚS
BJARNFREÐSSON
• „Alít hjal um hreinskilni og heiðarleg
vinnubrögð fyrir opnum tjöldum er orðið
aðhlátursefni hins almenna borgara sem er
ekki svo vitlaus að hann skilji ekki að menn-
irnir standa einfaldlega á gati — nánar tiltekið
á eigin gati.”
þetta er ekki eina skynsamlega skýr-
ingin sem ég hef heyrt!
Vaðall veldur vantrausti
Það er min skoðun að vaðall ráö-
herranna um þessi mál hafi rýrt
traust stjómarinnar meðal almenn-
ings. Hann veit mætavel að fjárlög
erú fram sett af ríkisstjóminni.
Hann kærir sig ekkert um ruglandi
yfirlýsingar í kross um að þetta eða
hitt verði líklega gert. Hann vill bara
fá að vita hvað stjórnin ætlast fyrir
og er reiöubúinn til þess að dæma
hana fyrir það eins og önnur verk
hennar.
Það var til að mynda aldeilis frá-
leitt að vera að fimbulfamba um það
dögum saman að skella ætti sölu-
skatti á flestar neysluvörur lands-
manna. Ráðherra er búinn að bera
sig afskaplega aumlega yfir öllum
undanþágunum frá söluskatti, sem
yfirleitt koma hinum almenna borg-
ara til góða, samanber söluskattleysi
á matvöru. Það er eins og að slá
launþega utanundir með blautri
tusku, nú eftir aö þeir hafa gert hóf-
lega kjarasamninga, að ætla að
skella söluskatti á helstu nauösynjar
hans. Hjal um að ekki sé ætlunin að
ríkissjóður auðgist kemur honum
ekkert viö. Það sem honum kemur
einfaldlega viö er það hvað brýnustu
lífsnauðsynjar hans hækka og ef þær
eiga að hækka um tuttugu prósent
getur þessi rikisstjóm etið þaö sem
úti frýs hans vegna. Hann tekur ekk-
ert gilt á móti þótt eitthvað annað
lækki um fáein prósentustig og ríkis-
sjóöur sé jafnnær. Vonandi verður
eldti frekar á þetta minnst, umtalið
er þegar búið að valda nægum skaöa
og nægri tortryggni. Þar á ofan trúir
almenningur því ekki að innheimta
söluskatts verði allt í einu í lagi þótt
einhverjar undanþágur verði af-
numdar. Það er gömul saga og ný aö
þjófar bregðast fyrr eða síöar við
varúðarráðstöfunum og taka upp
sina fyrri iðju. Miklu harðara eftirlit
og fýrst og fremst stórþyngdar refs-
ingar sem ganga yfir án manngrein-
arálits eru í huga almennings miklu
raunhæfari aðferðir til að innheimta
söluskatt en stóraukin skattlagning
helstu lífsnauðsynja hans.
Mál að linni
Þessi ríkisstjórn hefur margt gott
gert og hún hefur sýnt bæði kjark og
snarræði í verkum sinum. Þess
vegna hefur þessi endemis vand-
ræðagangur út af fjárlagagatinu
hleypt illu blóði í marga, ekki síst
okkur sem höfum reynt að verja
óvinsælar aðgerðir í þeirri trú að þær
muni um síðir leiða til betri tíðar
meö blóm í haga. Okkur finnst satt
að segja mál að linni og rfldsstjómin
vinni sjálfa sig út úr vandanum eins
og hún er búin að klifa á aö þjóðin
eigi að gera síðan hún tók til starfa.
Þess vegna skal þessari grein lokið
með þeirri áskorun og bón til ráð-
herranna að þeir setjist nú niður og
stoppi í sitt eigið gat — steinþegj-
andi.
ÞEGAR LEIÐTOGAR BERA SAMAN
BJÓR. MAGNYL OG MORFÍN
I kjölfar skoðanakönnunar um
áfengt öl urðu nokkrir alþingismenn
fyrir slíkum áhrifum að þeir töldu
sig hafa himin höndum tekið og báru
fram tillögu til þingsályktunar um
almenna atkvæöagreiöslu um heim-
ild til bruggunar og sölu meðalsterks
áfengs öls.
Nú hefur þessu verið fylgt eftir af
einum flutningsmanna í DV 23. mars
sl. Þar er talið aö það sé í „takt” við
núverandi áfengislöggjöf að þjóðar-
atkvæði fari fram um mikilvægar
breytingaráhenni.
Sá sem skrifar er Friðrik Sophus-
son, varaformaður Sjálfstæðis-
flokksins.
„Taktur" áfengislaganna
En hver er „taktur” áfengislag-
anna? Hann kemur fram í 1. gr. ,,að
vinna gegn misnotkun áfengis í land-
inu og útrýma því böli, sem henni er
samfara”.
Þjóöaratkvæðagreiðsla hefur farið
fram um áfengismál hér á landi eins
og greinarhöfundur réttilega bendir
á. En hvers vegna? Það er ekki af ást
þingmanna á þjóðaratkvæða-
greiðslu. Ástæðan er miklu fremur
manndómsleysi alþingismanna við
að takast á viö þann vanda sem af á-
fengisneyslunni hlýst. Þeir vita um
tjónið en þeir vilja vera stikkfri í
umræðu um það í kosningum, geta
borið kápuna á báðum öxlum og
umfram allt komið af sér ábyrgöinni
og skotiö sér á bak við þjóðat-
atkvæðagreiðslu.
Þó er það Ijóst að um gífurlega
hagsmuni er að ræða fyrir þá sem
selja áfengi. Þeir geta því lagt ómælt
fjármagn í slíka atkvæðagreiðslu sér
til framdráttar. En á móti standa
fjármagnslitlir hugsjónamenn sem
aöeins geta beitt mjög takmörkuðum
áróðri. Það yrði því ekki um
lýöræðislega kosningu að ræða.
Mörg önnur mál betur
fallin til þjóöar-
atkvæðagreiðslu
Fyrst varaformaðurinn er svo hrif-
inn af þjóðaratkvæöagreiöslu um
áfengismál þá hlýtur hann að hafa
áhuga á aö gefa almenningi kost á
þjóðaratkvæðagreiðslu í ýmsum öðr-
um málum. Má þar t ,d. taka mál eins
og fjölgun alþingismanna, það er ein-
falt mál. Við getum haft atkvæða-
greiöslu um það h vort alþingismaður
eigi jafnframt aö vera ráðherra og
taka tvöföld laun, við getum kosið
um það hvað ríkið megi taka mikið af
þjóðartekjunum til sín í sköttum og
f jölmargt fleira mætti telja.
Hins vegar er ég almennt andvígur
þjóðaratkvæðagreiðslum og tel að sú
ein þjóðaratkvæðagreiðsla, sem hafi
verið réttlætanleg, og ég man eftir,
hafi verið í sambandi við lýðveldis-
stofnunina. Við kjósum alþingis-
menn, minnst á fjögurra ára fresti,
til þess að stjórna og þaö eiga þeir að
PÁLLV. DANÍELSSON,
FORM. FRÆÐSLURÁÐS
HAFNARFJARÐAR
gera, en til þess að þeir verði ábyrgir
gjörða sinna þarf að lagfæra kosn-
ingalögin þannig að það sé einfalt aö
losna við þá hafi þeir brugðist fólk-
inu, hvort sem það er í áfengismál-
um eöa öðrum málum. Þannig næst
bestur lýðræðislegur árangur að
minnihyggju.
Ný framboð
Fari svo að alþingi samþykki þjóð-
aratkvæðagreiöslu um áfenga öliö
eiga þeir sem á móti standa ekki
margra kosta völ. Þaö er nánast
tvær leiðir um að velja. Onnur er sú
að damla á móti með takmörkuðum
áróðri í fjölmiðlum • og með funda-
höldum. En fari jafnframt fram póli-
tískar kosningar, en reikna má með í
flestum tilvikum að frambjóöendur
flokkanna komi sér hjá því að gefa
hrein svör um afstöðu sína til bjór-
málsins, þá getur farið svo aö sami
kjósandi greiði atkvæði gegn ölinu og
kjósi jafnframt' mann á þing sem
verði með ölinu þegar á þing er kom-
ið. Að búa til slíkan skollaleik er lit-
ilsvirðing viö hinn almenna kjós-
anda.
önnur leið, sem völ er á en miklu
viðameiri, er að stofna til framboöa
og fá þannig umræðu beint inn á póli-
tíska vettvanginn og þá mundu flokk-
amir ekki komast hjá því að taka af-
stöðu til áf engismálsins.
Er sú leið fær?
Astæða er til þess að velta því fyrir
sér hvort sérstök framboð í þessum
efnum geti borið árangur. Það er
ekki skynsamlegt að bjóða fram í
kosningum um sérstök mál þvert í
gegnum ólík flokkssjónarmið. En
baráttan gegn áfengisbölinu á sam-
leið með öilum þebn málum sem
snerta daglega velferð hins almenna
manns. Það væri því hægt að byggja
upp markvissa stefnuskrá fyrir slíkt
framboð. Þó em viss mál sem skilja
fólk að og þá eru það einkum utan-
ríkismál og hvort opinber afskipti
eigi að vera meiri eða minni sem
skipta fólki í grundvallaratriðum í
hægri og vinstri fylkingar. Til þess
að leysa það mál er hægt að mynda
tvenn samtök og bjóða fram bæði á
hægri væng stjórnmálanna og vinstri
væng þótt hvorutveggju samtökin
legðu áherslu á að vinna gegn því
böli sem af áfengis- og annarri vímu-
efnaneyslu leiðir. Er enginn vafi á
því að slík framboð mundu hafa af-
gerandi áhrif í kosningum og fram-
bjóöendur núverandi stjórnmála-
flokka mundu ekki lengur treystast
til þess að bera kápuna á báðum öxl-
um í áfengismálunum, sem eru ein
stærstu vandamálin félagslega,
heilsufarslega og fjárhagslega. Er
leitt til þess aö vita aö þeir sem til
forystu hafa valist í íslensku þjóölifi
skuli, hvað sem öllum stefnumótandi
samþykktum liður, standa svo fast
með seljendum áfengis að fólkinu sé
nauðugur einn kostur að rísa upp sér
og bömum sínum til varnar.
• „En baráttan gegn áfengisbölinu á
samleið með öllutn þeim málum sem
snerta daglega velferð hins almenna manns.”