Dagblaðið Vísir - DV - 10.05.1984, Blaðsíða 12
12
Frjálst,óháö dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS P'jÖLMIÐLUN HF.
Stiórnarformaiur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdaátjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aöstoöarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 86611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiösla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: PVERHOLTI 11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 86611.
Setning, umbrot, mynda- og plötugerö: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA 12. Prentun:
Árvakur hf„ Skeifunni 19.
Áskríftarveröá mánuði 250 kr. Veröi lausasölu 22 kr.
Helgarblað25kr.
Veröbólgan vaknar
/
Ýmislegt bendir til, aö ríkisstjórninni muni reynast
erfitt að halda veröbólgunni niðri, þegar líöur á seinni
hluta þessa árs. Eftir þaö afreksverk aö koma henni niöur
í 10% á skömmum tíma, skortir hana úrræði til aö verja
árangurinn og nýta hann til frekari framfara.
Ríkisstjórninni hefur ekki tekizt aö hindra, aö sam-
dráttur þjóðartekna leiddi til aukinnar hlutdeildar
ríkisins í þjóöarbúskapnum. Henni hefur ekki tekizt aö,
draga úr kostnaði viö ríkisrekstur til samræmis viö aðra
aöila þjóðfélagsins, til dæmis heimilin í landinu.
Ríkisstjórnin hafði hálft ár til aö koma fram f járlögum
og þrjá mánuöi til viðbótar til að afgreiða lánsfjáráætlun
og staga í fjárlagagatið. Niðurstaðan er, aö fátt eitt hefur
veriö sparað, en hins vegar efnt til umtalsverðrar söfn-
unar skulda í útlöndum.
Umfangsmikill rekstur ríkissjóðs og sú nýbreytni að
f jármagna daglegan rekstur hans meö erlendu lánsfé eru
til þess fallin að auka peningaþensluna án nokkurrar
hliöstæörar eflingar atvinnulífsins. Meö þessu er verið aö
efna í nýja verðbólgu, sem mun leita framrásar.
Ríkissjóöur stendur í harðri samkeppni viö at-
vinnulífiö um takmarkað sparifé landsmanna. Þegar
tregða komst í sölu ríkisskuldabréfa, hóf ríkið öra útgáfu
ríkisvíxla. Þetta hefur stuðlað að því, aö framboð peninga
í bönkunum er ekki nema þriðjungur af eftirspurn.
Slíkt misvægi er auðvitaö ávísun á verðbólgu, þótt hún
blundi enn undir niðri og hafi ekki komið upp á yfirborðið.
Og það er ekki hin jákvæða verðbólga, sem byggist á
miklum sóknarþunga þjóðarinnar í arðbærri fjárfest-
ingu, heldur verðbólga fjármagnsskömmtunar.
Ríkisstjórnin hefur ekkert breytt kerfinu, sem sér um,
að verulegur hluti fjármagns landsmanna renni framhjá
brautum arðseminnar inn á brautir ríkisrekstrar og sjálf-
virkrar fyrirgreiðslu við hefðbundna og lítt arðbæra
starfsemi, sem löngum hefur notið pólitískrar náðar.
Ríkisstjórnin hefur náð verðbólgunni niður með því að
gera landið að láglaunasvæði, en hún hefur ekki notað
lagiö til að gera neinn þann uppskurð í peninga- og at-
vinnumálum, sem veki vonir, aö aukin arðsemi fjár-
magns og vinnu muni endurveita þjóðinni fyrri lífskjör.
Fréttirnar af Grænmetisverzlun landbúnaðarins og
Mjólkursamsölunni eru tvö lítil, ný dæmi um, að hinn
hefðbundni landbúnaður er í heild sinni gjaldþrota. Þegar
slíkt krabbamein er ekki einu sinni skorið upp, er ljóst, að
við munum áfram búa við kröpp kjör.
Margvíslegar upplýsingar um vafasama fjárfestingu
hins opinbera, til dæmis í verksmiðjudraumórum og
heilsugæzlustöðvum, hafa ekki leitt til neinnar viðleitni
til að nýta betur f jármagnið í landinu: Þetta eru bara örfá
dæmi um, að ríkisstjórnin er í sjálfheldu.
I haust mun hún standa berskjölduð gagnvart laun-
þegasamtökum, sem hafa lausa samninga og munu
spyrja, hvemig ríkisstjómin hafi notað svigrúmið, sem
hún fékk við hófsemdarkjarasamninga liðins vetrar. Og
ríkisstjórnin mun ekki geta veitt nein marktæk svör.
Þannig rennur tíminn frá ríkisstjórninni. Framkoma
hennar gagnvart launþegum mun ýta undir óraunhæfa
kjarasamninga síðar á þessu ári. Þeir munu svo aftur
blása eldi í glæður verðbólgunnar, sem ríkisstjórnin
hefur að undanförnu verið að safna í af hreinu ráðleysi.
Jónas Kristjánsson.
DV. FIMMTUDAGUR10. MAÍ 1984.
Undanfariö hefur veríö hér uppi um-
ræöa um þaö hvort Island sé láglauna-
land eöa velferöarríki og hefur drjúgur
hluti þessarar umræðu fariö fram i
sjónvarpinu. Raunar má segja aö hún
hafi byrjað með hálfgerðri afturfóta-
fæöingu, þar sem opinber starfsmaöur
á launamarkaöi setti fram full-
yröingar um lág laun án þess að skýr-
inga væri leitað og annar nauösynlegur
samanburður geröur. Síöan hefur um-
ræöan smáþróast og ýmislegt komiö í
ljós sem var í fyrstu hulið, og um leið
og skýringa er leitað er jafnframt
geröur ýmiss konar annar saman-
buröur.
Raunar verö ég aö viðurkenna aö ég
skil þaö mæta vel aö menn greini eitt-
hvaö á um hvort Island sé láglauna-
land eöa ekki, en mér er lítt skiljanlegt
hvernig menn getur greint á um hvort
það sé velferðarríki. Eg held aö leita
þurfi mjög afstæðra skýringa á því
hugtaki til þess að komast að þeirri
niöurstöðu aö Island sé ekki í hópi vel-
feröarríkja. Raunar hefi ég heyrt
eina skilgreiningu á hugtakinu vel-
feröarríki sem gæti valdiö mönnum
nokkrum vafa, en þaö er sú skýring að
velferðarríki sé það ríki þar sem þegn-
unum líði betur í dag én í gær. Skipti þá
ekki máli út af fyrir sig hver efnahags-
leg velferð sé, heldur þaö eitt aö þegn-
Kjallari
á fimmtudegi
MAGNÚS
BJARNFREÐSSON
ar ríkisins finni aö allt sé aö þokast i
rétta átt. Þannig geti eitt fátækasta
riki veraldarinnar skoðast velferöar-
ríki ef verið er aö þöka málum áleiöis
en eitt af ríkustu ríkjunum aftur á móti
ekki, ef þar hefur orðiö tímabundin aft-
urför. Sé þessi skilgreining notuð kann
aö mega deila um velferö á landi hér,
en þó tæplega aö marki, þvi jafnvel á
meðan kaupmáttur launa hefur nokk-
uö verið skertur hafa náöst aörir
áfangar sem vissulega eru ekki siöur
mikilvægir til aö viöhalda efnahags-
legriveiferö.
I raun og veru er líka fráleitt aö
fimbulfamba um láglaun á Islandi,
enda þótt finna megi nokkrar ríkar
þjóöir sem borga hærri laun í krónum
taliö. Þaö er óþarft að bera Island
saman viö vanþróaöar þjóöir í þessu
sambandi. Milli þeirra og ríkustu
þjóöa heims er sægur þjóöa þar sem
fólki líöur vel og um tima kann svo aö
fara að viö verðum að láta okkur lynda
• „í raun og veru er líka fráleitt að
fimbulfamba um láglaun á íslandi,
enda þótt finna megi nokkrar ríkar þjóðir
sem borga hærri laun í krónum talið.”
Eitt af því, sem mér er í barns-
minni er útlistun kennara míns á
hugtakinu lýðræöi. Skýringin var
eitthvaö á þá leið, aö lýðræði væri
fólgið í því að ákvaröanir meirihlut-
ans réöu og skipti engu máli hversu
„gáfulegar” þær væru að mati
minnihlutans. Hins vegar heföi
minnihlutinn óheftan rétt til þess aö
hafa aðrar skoðanir og gagnrýna
geröir meirihlutans.
Aö undanfömu hafa heyrst hávær-
ar raddir, sem telja sig geta dæmt
um „gáfnafar” lýöræöisins, þ.e.a.s.
aö ákveönar lýðræðisreglur, í þessu
tilviki í búningi laga frá Alþingi og
samþykkta sveitarfélaganna um
hundahald, séu svo vitlausar að þær
séu að engu hafandi. Hafa menn
jafnvel gengið svo langt aö fyrr á
tímum hefðu menn eins og Arngrím-
ur læröi, ugglaust séö sig knúna til
kröftugra andsvara í erlendum rit-
um.
„ Vissulega kann einhverjum að sárna að mega ekki haida hund og
færa má rök gegn þvi að þær forsendur er iágu til grundvaiiar
gildandi iöggjöf séu nú til staðar."
Af hundahaldi og lýðræði
Sjálfdœmi sveitarfólaga
Hér á landi hefur löggjafinn í
meira en hálfa öld kosið aö veita
sveitarfélögunum ákveöiö sjálfdæmi
um hundahald. Þannig er sveitar-
félögunum nú, meö lögum nr. 7/1953
um hundahald og vamir gegn sulla-
veiki og lögum nr. 50/1981 um
hollustuhætti og heilbrigöiseftirlit,
heimilt að takmarka eöa banna
hundahald í lögsagnarumdæmum
sínum. Hiö sama gildir um búfjár-
hald, en ekki er ætlunin aö f jalla um
þaö hér, enda virðast allir sætta sig
viö þær leikreglur og láta sig t.d.
engu skipta sálarheill bónda í Laug-
ardalnum i Reykjavík. 011 stærri
sveitarfélög landsins hafa kosiö aö
nýta sér þessar heimildir, flest í bún-
ingi takmörkunar á hundahaldi og
nokkur meö banni. Aö baki þessum
ákvöröunum viröist standa mikill
meiríhluti ibúa eöa allt að 80% eins
og skoöanakannanir sýna.
Vissulega kann einhverjum aö
sárna aö mega ekki halda hund og
færa má rök gegn því að allar þær
forsendur er lágu til grundvallar
gildandi löggjöf séu nú til staöar.
Aörar ástæður hafa aö visu komiö til,
sem engan óraöi fyrir, t.d. hættulegir
sjúkdómar og ýmiskonar ofnæmis-
kvillar. Hvaö sem öllum bollalegg-
ingum líður standa lögin óbreytt og
engin tilraun hefur mér vitanlega
verið gerð til þess aö þrengja þau,
hvaöþáafnema.
Margar reglur lýöræðisins kunna
að orka tvímælis og eru sumar
ankannalegar, að margra mati.
Sjálfsagt eru t.d. margir þeirrar
skoðunar að einkasala ríkisins á
áfengi eigi ekki viö rök að styðjast og
standi fyrir þrifum því sem sumir
nefna vínmenningu. Mönnum er þó
haldið aö þessum reglum og strangt
á tekið ef út af er brugöiö. Aö undan-
INGIMAR
SIGURÐSSON
LÖGFRÆÐINGUR
fömu hafa orðið miklar deilur um
skattlagningu nokkurra mjólkur-
vara. Skiptar skoðanir eru um það,
hvort skattleggja beri slikar vörur
eöa ekki, en fjármálaráöherra hefur
bent á, aö í þessu tilviki sé hann ein-
göngu aö framfylgja lögum.
Hvað kemur næst?
Eigi vangaveltur um réttmæti leik-
reglna þjóöfélagsins upp á pallborð-
ið, eins og margt virðist benda til,
allavega þegar í hlut á hundahald, er
eðlilegt að maður spyr ji, hvaö kemur
næst? Geta yfirvöld ekki viö önnur
tækifæri notað aðferö Nelson, flota-
foringja, þá er hann setti kíkinn fyrir
blinda augað. Ef þrýstingurinn yröi
mikill, t.d. í völdum tíma í morgunút-
varpi, væri ekkert h'klegra en sala á
heimabruggi yrði ábatasamur at-
vinnuvegur, enda áfengislöggjöfin
ekki síður vitlaus, aö sumra mati, en
hundalöggjöfin, svo ekki sé talað um
„kókómjólkurlöggjöfina”. Hver,
sem telur lögbundið skipulag til
hornsteina ríkisins, hlýtur aö viður-
kenna aö við slíkt ástand verður ekki
búiö.
Takist ekki aö halda leikreglur
lýöræöisins brotah'tiö þarf ekki um
aöra þætti aö fást, þar meö talið það
böl, er fylgir verðbólgu og fiskleysi.
Sem betur fer hefur íslensk þjóð ekki
veriö alin upp við það að láta reka á
reiðanum endalaust, annað slagiö
bjóða menn veörinu birginn. Sumum
er að vísu einkar lagið aö haga segl-
um eftir vindi. Finnst þeim þá gott
aö sigla til útlanda og knýja dyra
meö fréttir frá Islandi. Oft er þá látið
liggja milh hluta að ræða máUn
heima fyrir, hvaö þá leysa þau, held-
ur efnt til óvinafagnaöar og upp-
dráttarsýki meðal útlendinga, sem
flestir hverjir hafa engar forsendur
til þess aö leggja dóm á málið. Slíkar
„utanferöir” eru til þess eins faUnar
aö ala á sundurþykkju meðal lands-
manna og óvinsældum hjá erlendum
þjóöum.
Eg tel aö við Islendingar ættum aö
reynast sjálfum okkur nógir í þess-
um efnum og ekki að gefa útlending-
um, sem sumir hverjir eiga nóg með
sitt eigið lýöræöi, tækifæri til þess aö
gera okkur að blórabögglum. Okkur
væri sæmst að leysa málin heima
fyrir í anda þess þjóðfélagsskipu-
lags, sem við höfum byggt upp og
megum á margan hátt vera stoltir
af. Utlendingar leggja okkur hér
ekkert Uð, allra síst þeir, sem með of-
beldi vildu hafa hönd í bagga með
þorskahaldi í okkar eigin sjó, fyrir
ekki mörgum árum.