Dagblaðið Vísir - DV - 10.05.1984, Blaðsíða 13

DV. FIMMTUDAGUR10. MAÍ 1984: 13
HVERNIG VELFERD?
aö vera í hópi þeirra eftir rányrkju- og
skuldasöfnunarfyllirí síöustu ára.
Hvað veldur?
En hvaö veldur því aö viö getum
ekki greitt eins há laun og þeir sem
hæstu launin borga? Margar skýring-
ar hafa veriö til nefndar í þeirri um-
ræöu sem fram hefur farið, annaö
hefur veriö lagt til hliöar eins og gerist
og gengur. Eg ætla mér hvorki aö gera
tæmandi úttekt á þessum málum né
heldur aö minnast á allt sem sagt hefur
veriö, aðeins aö drepa ó nokkur atriði
sem mér f innast athugaverð.
Þaö hefur vakiö eftirtekt mína aö í
þeirri umræöu sem fram hefur farið
hefi ég sjaldan eöa aldrei heyrt minnst
á hnattstööu Islands. Hér í eina tíð stóð
á bókum aö Island væri á mörkum hins
byggilega heims. Margháttuð tækni
síðari tíma hefur gert þessa skilgrein-
ingu úrelta enda þykir mörgum jaðra
viö guölast aö taka sér hana í munn.
Sannleikurinn er þó vitanlega sá að
náttúrufræöilegar forsendur hennar
eru óbreyttar, verk mannanna hafa
hins vegar breyst. Þaö eru engin smá-
ræöis áhrif sem það hefur á afkomu
okkar að búa noröur undir heim-
skautsbaug. Hvaö halda menn um
framleiöslu landbúnaðarafurða, sé
borið saman viö suðlæg lönd? Hvaö
halda menn um dýrustu og sterkustu
hús í heimi, boriö saman viö húsakynni
Miðjaröarhafslandanna? Hvaö halda
menn um samgöngur og snjómokstur
eöa truflanir á innanlandsflugi á Is-
landi í samanburöi við Spán? Þetta eru
aðeins nokkur auöskilin atriöi, mörg
önnur eiga sér svipaða skýringu.
Fámenni og stærð landsins hefur
boriö á góma, en ég er hræddur um aö
þetta hafi meiri áhrif en komiö hefur
fram. Skýrust eru þau á samgöngusviö-
inu og í orkudreifingunni. Auövitaö
kemur hér til aö menn kunni að sníöa
sér stakk eftir vexti, en þaö hefur ekki
veriö gert. Viö höfum framkvæmt það
sem við höfum ekki haft efni á, nema
meö því aö taka það af öðrum lífskjör-
um.
Lífsgæðakapphlaup verðbólguþjóð-
félagsins hefur líka gleymst í þessari
umræöu. Á meöan verðmyndun og
verömætamat var svo vitlaust í skjóli
verðbólgunnar aö þaö borgaði sig aö
kaupa nærri hvaö sem var fremur en
spara peninga hegðuðum viö okkur
eins og fávitar. Viö rányrktum land og
miö og söfnuðum um leiö skuldum og
töldum okkur trú um aö lífsmáti okkar
væri eölilegur. A meðan nágranna-
þjóöimar litu á okkur í forundran og
hlógu að okkur kerrtum viö hnakkann
og sögöum eins og sagt var aö frændur
okkar Færeyingar heföu sagt um
okkur eftir stríðið: Islendingurinn get-
urallt, gamli!
Hvað eru laun?
Skrýtin spuming aö tama, segir lík-
lega einhver. Samt er þaö nú svo að
svarið er umdeilanlegt. Eru laun þaö
sem fyrirtæki greiöir fyrir starfsmann
eða þaö sem hann fær í launaumslag-
inu? A þessu tvennu er mikill munur
hérlendis og þessi munur er misjafn
eftir löndum. Sums staðar em nær öll
launagjöld greidd út, annars staöar
fara þau aö hluta í ótal sjóöi eins og
hér, sem eiga aö tryggja launþegana
gegn margháttuðum skakkaföllum.
Margir þessara sameiginlegu sjóöa
hafa meira aö segja verið aðalbaráttu-
mál launþegasamtaka um langan
aldur.
Og enn fleira kemur til. Sums staöar
hefur þjóöfélagið komist aö þeirri sam-
eiginlegu niöurstööu aö þegnarnir eigi
sjálfir að tryggja öryggi sitt af tekjum
sínum. Þeir hraustu eigi aö njóta
hreysti sinnar en þeir veikburða að
greiða sinn sjúkrakostnað. Annars
staöar er þessu dreift meðal þjóöarinn-
ar allrar, þannig aö engrnn á að kom-
ast á vonarvöl þótt á bjáti.
En til þess þarf aö skattleggja bæði
fólk og fyrirtæki. Fyrirtækin geta ekki
greitt þaö fé í laun sem þau eiga ekki,
og eftir því sem skattlagningin veröur
hærri veröur minna eftir í laun. Þetta
hefur hingaö til verið notað sem mæli-
kvarði á almenna velferö þannig aö
hún hefur veriö talin mest þar sem
öryggið er mest. Nú eru lágu launin
notuö sem vitnisburöur gegn velferö-
inni.
I samanburöi þeim sem ég hefi
vitnað til hefur veriö miöaö viö mörg
lönd. Sum eru í dag óneitanlega meiri
efnahagsleg velferöarríki en Island.
Þar á ég við grannþjóðir okkar á
Noröurlöndum og sum önnur riki
Vestur-Evrópu. En við skulum aö lok-
um staldra viö tvö ríki. Annaö þeirra
var efst á listanum, Bandaríkin, hitt
fórum viö niöur fyrir í síöustu úttekt,
Italíu. Dettur í alvöru einhverjum í
hug aö halda því fram aö almennur
verkamaöur í þessum löndum búi viö
meiri velsæld og öryggi, meú-i velferö
en sá íslenski? Ef svo er þá legg ég til
aö hann flytjist til þessara landa.
Magnús Bjamfreðsson.
Þannig murka Frakkar
lífið úr frjálsu útvarpi
Þegar menn gera byltingu í útlönd-
um, þá byr ja þeir alltaf fyrst á því aö
taka forsetahöllúia og útvarpsstöö-
ina. Það segir sitthvaö um mikilvægi
útvarps.
Til allrar hamingju gera menn
ekki byltingar á Islandi. Þó er þess
að minnast aö þegar breskur her sté
hér á land 1940, þá tók hann stjórnar-
ráöiö og útvarpið fyrst.
Utvarp er áhrifamikill fjölmiöill og
er þá bæöi átt við hljóövarp og
sjónvarp. Þess vegna hafa íslenskir
stjórnmálamenn löngum lagst gegn
því aö gefa útvarpsrekstur frjálsan.
Þeir hafa ekki treyst öörum en
sjálfum sér til aðmisnota útvarp.
Súrsœtt útvarps-
lagafrumvarp
Nú hafa stjómmálamenn beygt sig
fyrir kröfunum um frjálst útvarp.
Frumvarp um ný útvarpslög hefur
verið lagt fram. Grundvallarhugsun
þess er góö. Þaö á aö leyfa öörum en
ríkinu aö reka útvarpsstöövar. En
fyrirkomulagiö á frjálsum útvarps-
rekstri, eins og það er hugsaö í
frumvarpinu, er hálfgerður óskapn-
aður.
Samkvæmt frumvarpúiu á valda-
mikil útvarpsréttamefnd að vera
meö nefið niöri í hvers manns koppi
ef hann rekur útvarpsstöð. Nefndrn á
aö ákveöa hvaöa tekjur útvarps-
stöðvar eiga aö hafa. Hún á að vaka
yfir því sem sagt er í útvarpi. Hún á
að veita leyfi til útvarpsreksturs og
taka þau aftur ef þurfa þykir. Og
önnur valdamikil stofnun, Póstur og
sími, á aö skammta útsendingartíðni
og útsendingarafl. Ef marka má
reynslu manna af þeirri stofnun þá
er ekki góös aö vænta fyrir
væntanlegar einkaútvarpsstöðvar.
\
Reynslan í Frakklandi
I Frakklandi hafa aörir aðilar en
ríkið haft leyfi til útvarpsreksturs
frá 1982. Reyndar vom lög þá sett um
einkaútvarp vegna þess að ólöglegar
stöðvar störfuöu alls staöar.
Frakkar settu á laggirnar stofnun
sem líkist um margt fyrirhugaöri út-
varpsréttamefnd á Islandi. Sú
f ranska hef ur þó aðeins meú-i völd.
Orðanna hljóöan í frönsku útvarps-
lögunum er ekki ósvipuö og í
frumvarpi til útvarpslaga sem nú
liggur fyrú- á Alþingi. Frakkar orða
þaö svo aö borgararnir hafi rétt til að
hafa frjálst útvarp.
Kjallarinn
OLAFUR HAUKSSON,
STJÓRNARFORMAÐUR í
SAMTÖKUM UM
FRJÁLSAN ÚTVARPSREKSTUR
Yfir „frjálsa” útvarpúiu franska
ríkir stofnun sem ber heitið Yfir-
stjórn meö útvarpsrekstri. Hún
hefur þaö hlutverk aö úthluta
leyfum, bylgjum og sendiafli og gæta
þess aö hlutleysis sé gætt í deilumál-
um. Islenska útvarpsréttarnefndin á
aö hafa svipað hlutverk.
Pólitísk
valdníðsla
Stjórn sósíalista fer meö völd í
Frakklandi. Hún hefur notaö Yfir-
stjóm með útvarpsrekstri til að
hreinlega murka lífiö úr útvarps-
stöövum í einkaeign sem em annars
staðarípólitík.
Til aö mynda em auglýsingar
bannaðar í eúikaútvarpi. Það er gert
til aö þær verði ekki háöar „fjár-
magnsöflunum,” samkvæmt skil-
greiningu sósíalista. Þær em í stað-
úm háðar einhverjum öörum aðilum
en auglýsendum um f jármagn því að
auðvitað þurfa þær fjármagn. Slíkt
kemur að sjálfsögðu í veg fyrir sjálf-
stæði.
Leyfi haf a veriö tekúi. af einka-
stöövum sem birt hafa auglýsingar.
Hms vegar hefur ekkert verið gert
þótt stöð ein í París, sem styður
sósíalista, sendi út á ólöglega miklu
afli og flytji auglýsingar. Hún fær
meira aö segja fjárstuðning frá
fyrirtækjum sem njóta opúiberra
styrkja.
Lítið afl og
fáránleg tíðni
Til aö koma í veg fyrir aö eúika-
stöðvar geti keppt við ríkisútvarpið,
sem er undir stjórn sósíalista,
heimilar Yfirstjóm með frönskum
útvarpsrekstri aöeins lága senditíðni
og FM-bylgjur sem nást ekki í bílút-
varpstækjum. Þetta sama vald hefur
Póstur og súni í íslensku útvarps-
lögunum ef þau verða samþykkt.
Þar aö auki hefur Yfirstjómúi
tekið frá fjöldann allan af góöum
bylgjum til nota fyrir herinn og ríkis-
útvarpið. Þetta er mun meira af
bylgjum en þessir aöilar geta nokkru
sinninotað.
Aðrar aðferðir
Aðferðirnar til aö klekkja á eúika-
stöðvum em margar aö auki. Þær
eru til dæmis skyldaðar til aö deila
senditíöni meö öðrum stöövum, jafn-
vel þótt nóg sé af bylgjum. Og það er
Yfirstjórnin sem ákveður hvenær
hvaöa stöö fær að senda út á þessari
sameiginlegu tíöni. Reyndin hefur
oröiö sú aö hún heúnilar stöövum,
hliöhollum sósíaiistum, aö koma sér
saman um bylgjur en stöövar í
stjómarandstöðu eru settar á tvist
og bast. Eúi slík var t.d. skikkuð til
aö deila tíðni meö stöö sem sendi út
klámfengið efni.
Þá hefur Yfirstjómúi einnig
stundað þaö að senda út óhljóö
(truflanir, svokallaö jamming) á
sömu bylgju og vinsælar stöðvar
stjórnarandstæöinga. Slíkar aöferðir
tíökast helst hjá Sovétmönnum
gagnvart vestrænum stöövum.
Varast ber vítin
Islenskir stjómmálamenn eru
varla jafnofsafengnir og franskir
kollegar þeúra. En því eru þessar
lúiur skrifaöar aö margt í íslenska
útvarpslagafrumvarpúiu og frönsku
útvarpslögunum er líkt. Vald opin-
berra aöila yfir fjölmiölum er
óæskilegt og franska reynslan sýnir
það svart á hvítu hvað getur gerst.
I íslenskum útvarpslögum verður
að gæta þess að fara ekki villur vegar.
Samkeppni og afriald almennúigs og
almennra laga er besta aöferðin til
aö eúikaútvarpsstöövar og ríkisút-
varp fari ekki yfir velsæmismörk —
frekar en aðrir fjölmiölar.
„ Til að koma i veg fyrir að einkastöðvar geti keppt við rikisútvarpið, sem er undir stjórn sósialista,
heimilar yfirstjórn með frönskum útvarpsrekstri aðeins lága senditiðni og FM-bylgjur sem nást ekki i
bilútvarpstækjum. Þetta sama vald hefur Póstur og simi i isiensku útvarpslögunum ef þau verða sam-
þykkt."