Dagblaðið Vísir - DV - 25.08.1984, Blaðsíða 8

J erúsalem
HEILÖG TVEIM MILLJÖRÐUM MANNA
I Jerúsalem sat Davíö konungur Gyöinga að
völdum fyrir þremur árþúsundum. Frá Jerú-
salem á Múhameð að hafa lagt upp til himins. I
Jerúsalem reis Jesús Kristur frá dauðum. Borg-
in er heilög tveim milljörðum manna og eiga þar
jafnt hlut að máli gyðingar, kristnir og
múhameðstrúarmenn.
Engin mannabyggð á jaröríki jafnast á viö
þessa. Hún er vagga þriggja opinberunartrúar-
bragöa. Og fyrir næstum því helming jarðarbúa
er hún helgasti staður í heimi, jarðneskur og
himneskur í senn.
I fjögur þúsund ár hefur engin víggirt borg
verið lögö eins oft í rúst og hún og jafnskjótt
endurreist á sínum stað.
Baráttan um yfirráð Jerúsalem í fjaliaheimi
Júdeu, sem er sundurgrafinn af djúpum dölum,
er ekki á enda. Hún stendur yfir allt til þessa
dags.
Jerúsalem — það var Urusalimmu, eins og
Assyríumenn nefndu staöinn, og þýðir það
„borg friöarins”.
Jerúsalem, það er Yerushalayim. Svo stendur
í Gamla testamentinu og það merkir friðarborg.
Biblíunni er kunnugt um öfugmæli þessa nafns.
Hún minnir á stríöshörmungar sem áttu sér
stað 52 kílómetra austur frá Miöjaröarhafi og 19
kílómetra til vesturs frá Dauðahafinu.
Jerúsalem hefur nafn borgarinnar verið öld-
um saman. Jerúsalem — borg Guös.
íbúar yfir 400 þúsund
Hver sá sem hugsar til Jerúsalem, hvort held-
ur hann er gyðingur, kristinn eða múhameðs-
trúarmaður, dvelur við gamla söguríka borgar-
hlutann sem hann sá myndir frá þegar í bam-
æsku en lætur nýju borgina með alla sína út-
þenslu og misheppnuöu byggingar eiga sig.
Ibúar Jerúsalem eru nú yfir fjögur hundruð þús-
und og hefur þeim fjölgaö gífurlega á síðustu
áratugum.
I hringnum, sem byggður var úr steinblokk-
um, áttu þeir heima Abraham og Jesús, Davíö
og Heródes. Þessir tæplega þrír ferkílómetrar
voru troðnir af mörgum sigurvegurum og land-
vinningamönnum í fjörutíu aldir: Egyptum,
riddaraherjum Hykosar, Israelsmönnum,
Babýlóníumönnum, Grikkjum, Rómverjum,
Aröbum, seldjúka Tyrkjum og kristnum kross-
förum, þrælakonungum mamelúkka og ós-
manna Tyrkjum. En sérhver þessara sigurveg-
ara var að lokum sigraður.
„Á næsta ári í Jerúsalem"
Enda þótt júðar dreifðust víösvegar um jörö-
ina liföu þeir það af. Lög hinnar helgu bókar
þeirra héldu þeim saman. Heimþráin til Jerú-
salem yfirgaf þá aldrei.
Hvert samkunduhús i heiminum benti þeim til
borgarinnar helgu. Ljósvígsluhátíð þeirra í
desember vakti ávallt þá hugsun meöal þeirra
að tendra aö nýju musterisljós í Jerúsalem. Og
hvar sem þeir héldu hátíö endaði páskahátíðin
ávallt með þessari heitu bæn, ósk: „A næsta ári
i Jerúsalem.”
Og loksins gerðict undriö sem varð heims-
viðburður. Umboðsrétti Breta á Gyðingalandi
lauk árið 1948 og tveim árum seinna varð Jerú-
salem höfuðstaður nýstofnaðs Israelsríkis. I sex
daga stríðinu í júní 1967 unnu Israelsmenn
gömlu Jerúsalem sem Jórdanía hafði haft til
umráða samkvæmt samningum er Israelsríki
var stofnaö.
I augum gyöinga rann saga og samtíð saman
og hvert árið var sem dagur einn.
Böm Israels höfðu veriö hirðingjar allt frá
dögum Abrahams, semískir bedúínar sem
brotist höfðu í fyrirheitna landið frá eyöimörk-
inni tveim árþúsundum fyrir Krists burð.
Ættkvíslir Israels ruddu sér braut um Jeríkó,
upp eftir Júdeufjöllum og loks niður á frjósamar
sléttur við Miðjaröarhaf. Kanverjar, sem fyrir
voru, kölluöu þessa innrásarmenn Hebrea
(Ibrin) — fólkið handan Jórdanár. Þegar þessir
Hebrear voru komnir yfir ána fóru þeir að
skapa sögu.
Um eitt þúsund fyrir Kristsburð vinnur her-
konungurinn Davíð Jerúsalem. Hann gerir hana
að stjómarsetri og lætur flytja þangað sam-
eiginlegan helgigrip allra ættkvíslanna en það
var sáttmálsörkin, smákista sem haföi aö
geyma lögmáistöfiur Mósesar — áþreifanlegt
tákn sáttmála Guðs eöa Jehóva viö Hebrea. Je-
hóva, sem hafði fylgt hirðingjunum á ferðum
þeirra, hafði nú fengið fastan bústað.
Með þessu veröur Jerúsalem höfuöstaöur
sameinaðs Israelsríkis. Salómon, sonur Davíös
(frá 971 til 922 f. Kr.), prýddi þennan látlausa
fjallabæ með öllu mögulegu móti svo að hann
gaf ekki eftir að útliti til aðsetursstöðum austur-
lenskra þjóðhöfðingja. I samfellt tuttugu ár
unnu húsameistarar og verkamenn frá Týms í
Fönikíu viö musteri hans sem byggt var úr kalk-
steini, sedmsviði og gulli. Með þessari byggingu
tryggir Salómon miðpunkt gyðingdómsins.
Sérhver steinn ber almætti guðs
vitni
Langt er nú orðið síöan Jerúsalem var ekki
gyðingum einum borgin helga. Hún er það ekki
síöur kristnum mönnum allt frá því Kristur var
þar krossfestur. Og allt frá því múhameðstrúar-
menn tóku hana, sem var árið 638 e.Kr., er Jerú-
salem á arabísku A1 Kuds, „helgidómurinn”,
pilagrímastaöur þeirra á borö viö Mekka og
Medína. Hvað veldur því að þessi borg er helg-
ust allrastaða?
Svarið verður: Jerúsalem er ímynd háleitustu
hugsana mannsandans fyrr og síðar: Trúin á
einn sannan Guð. Trúin sem hann boöaði í Jerú-
salem krefst skyldu — skyldu sem skepnunnar
við skapara sinn. Og maðurinn, kóróna
sköpunarverksins, á að vera besta fyrirmyndin
gagnvart jafningjum sínum og sýna góða
breytni gagnvart öliu sem hann hefur skapaö.
I Jerúsalem verður til siðalögbók, að hugsun
almáttugs guðs, sem valdsmenn þessarar ver-
aldar eiga að hlýða. Stærö þessarar hugsunar
myndar þjóðartrú lítillar þjóðar sem gert hefur
Jerúsalem að höfuðstaö sínum, boðbera al-
menns sannleika, fagnaðarboöskaps alheims.
1 Jerúsalem verður Talmud til, safnrit
háleitra hugsana sem gyðingdómur, kristin-
dómur og múhameðstrú sækja undirstööuatriði
siðfræði sinnar í. Margar greinar þessara trúar-
bragða og grundvallaratriði þessarar guðfræöi
veröa burðarásar annarrar játningar.
Þrjú dæmi úr Talmud:
„Þaö sem þér er hvimleitt skaltu ekki gera
öðrummönnum.”
I því er fólgið allt lögmáliö, allt sem er þar fyr-
ir utan eru skýringar einaf.
,^Allt er gott ef endirinn er góður.”
„Sé maðurinn í einhverjum vafa skal dæma
hinum ákæröa í vil.”
„Tak þú einkason þinn"
öldum fyrr en Davíö gerði þetta f jallavirki að
höfuöstaö ættkvíslanna í Norður- og Suður-
Israel var Jerúsalem þegar helgur staöur og
vígður Guði allsher jar:
,,0g Melkisedek konungur í Salem kom með
brauð og vín en hann var prestur hins hæsta
Guðs.” Svo er frá sagt í Genesis um fund Abra-
hams og konungs borgarinnar.
Þá var það líka Abraham sem í Jerúsalem
mætti Guöi sínum er við hann mælti: „Tak þú
einkason þinn, sem þú elskar..Og Abraham,
ættfaöir Gyðingaþjóðarinnar, tpk son sinn Isak,
fór með hann upp á fjallið og batt hann því hon-
um skyldi fórnað. Þannig prófaði Guð á Kóría-
f jalli hjá Jerúsalem manninn og hlýðni hans við
vilja sinn. Og Guö gaf Abraham soninn aftur eft-
ir að hann hafði gengist undir vilja hans. Það
var um tvö þúsund árum áður en Jesús frá
Nazaret boöaði fagnaðarerindi Guðs.
Abraham er líka ættfaðir Araba, afkomenda
Ismaels. Og hinn mikli spámaður þeirra kom
við á sama fjalli og Abraham ætlaöi aö fóma
syni sínum. Frá Kóríaf jalli á Múhameð að hafa
f arið ríðandi á hryssu til himins.
Yfir björgin gnæfir eitt höf uöeinkenni Jerúsal-
em, stórmoska múhameðstrúarmanna.
I Jerúsalem eru helgitákn aö segja má hlið við
hlið. Þau má sjá þar hvarvetna: Davíðsstjam-
an, krossinn, hálfmáninn. öll minna þau á að
leita friðar við Guð og þó eiga trúarbrögðin, sem
þau eru fulltrúar fyrir, í sífelldum erjum og
ófriði og allt er þetta gert í nafni drottins að því
ermenntelja.
Samt eiga öll þessi trúarbrögð sameiginlegan
grundvöll, upprisan er einn. Þau eiga upptök sín
. á ferðum um eyöimörkina.
Trúin á einn Guð gat aðeins þróast í eyðimörk-
inni því aö þar er vart um líf að ræða.
I frjósömustu heimshlutum, þar sem gróður-
inn er mestur og lífiö fullt af fjölbreytni, var
góður jarðvegur fyrir fjölgyði. Þar birtist lífiö í
mörgum myndum í heimi jurta, dýra og marg-
breyttri frjósemi.
I nauöi kletta og sanda var ekki nema um einn
Guð að ræöa sem réð yfir frumnáttúrunni. Sá
Guð hafði mátt til að styðja lifendur og beygja
dauöann.
Thora, Kóran, Testamenti
I einveru eyðimerkurinnar opinberaði skapar-
inn sig. Þar talaöi Jahve viö Móses, Guð við
Krist, Allah við Múhameð.
Kenningu Gamla testamentisins um einn Guð
hefur Jesús tekiö í arf. Hann ætlaði ekki að
stofna ný trúarbrögð, hann vildi uppfylla lög-
málið.
Hann nam hjá fræðimönnum í skuggsælum
sólarhöllum musteris Heródesar þegar hann fór
með foreldrum sínum til Jerúsalem í pílagríms-
för. Hann hreinsaði þar út hús föður síns og rak
út prangara og víxlara. Og hann ræddi við trú-
arleiðtoga og stjómmálamenn Israels á
musteristorginu.
Er hann fór til páskahátíðarinnar í Jerúsalem
með lærisveinum sínum vissi hann aö dauðinn
beið hans þar. Honum var ljós baráttan við
stofnun valds af þessum heimi og það var hrætt
við trúar- og siðgæðismátt hans.
Trúarlegir og pólitískir forystumenn þjóöár
hans uggðu um sinn hag. Þeir óttuðust að íbúar
Jerúsalem myndu ganga honum á hönd sem
spámanni. Því ákæröu þeir Jesúm fyrir drottin-
svik og vegna þess aö hann var kallaður
Gyðingakonungurinn.
Thora, Kóran, Testamenti — hér var lagður
grundvöllur að þeim. Handtaka, dómur og
krossfesting voru ekki taldir neinir stóratburöir
á þessum dögum. Sjötíu árum síðar var Jerúsal-
em rústir einar — og þá fóru áhangendur Jesú
Krists að ranka við sér. Haföi Jesús ekki spáð
því? Hafði hann ekki heitið þeim fyrirgefningu
synda og eilifu lífi?
Kristindómurinn, sem spratt upp í Júdeu,
losnaði úr tengslum við gyðingdóm af því að
hann neitaði messíasartign Jesú. Það var árið
313 að rómverski keisarinn, Konstantinus mikli,
veitti kristnum mönnum fullt trúfrelsi. Og úr því
varð kristindómur höfuðtrúarbrögð rómverska
heimsveldisins.
Jesú var kjarni boðunar hans.
Jerúsalem byggir frá upphafi á Thora, lög-
máli Mósesar, Nýja testamentinu og Kóranin-
um. Þau falla hvert af öðru. Þessi borg var
byggð aö himneskri hugsun eða f rummynd.
I hinni himnesku Jerúsalem sáu menn sýn —
þriggja opinberunartrúarbragða og fyrirheita
þeirra.