Dagblaðið Vísir - DV - 09.11.1984, Blaðsíða 10
10
DV. FÖSTUDAGUR 9. NOVEMBER1984.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Skattar og
halli ríkis-
reikninga
fyrsta mál
á nýja kjör-
tímabilinu
Eftir eitthvert hlé til þess að baða
sig i sigurljóma kosninganna munu
Reagan forseti og hið nýja þing þurfa
aö glíma á nýjan leik við f járlögin og
skattamálin sem strönduöu á meðan
kosningabaráttan var í hámarki.
Eindregið gegn
skattahœkkunum
Á fundi með blaðamönnum eftir
kosningaúrslitin áréttaði Reagan
kosningaheit sín um að hann ætlaði
ekki að draga úr halla fjárlaganna
með því að hækka skatta.
,Á£stöðu minni verður ekki
haggaö. Eg hækka ekki skatta,”
sagði forsetinn sjálfum sér sam-
kvæmur í afstöðunni til skattamál-
anna, eins og hann hefur alla tíö
verið frá því að hann var ríkisstjóri
Kalifomiu.
En hailinn á ríkisreikningunum
fjárlagaáriö sem nú var að enda gæti
oröiö allt að 175 milljarðar dollara.
Andstaðan með
meirihluta í annarri
þingdeild
Áætlanir Reagans miöast við að
setja um langan tima þak á peninga-
þensluna og útgjöld þess opinbera og
það getur staöið í þingheimi að sam-
þykkjaþaö.
Þótt Reagan hlyti mikinn persónu-
legan sigur með þvi aö sigra í 49
ríkjum af 50, þá tókst Repúblikana-
flokknum ekki að endurheimta þann
starfhæfa meirihluta sem hann
tapaði í fulltrúadeildinni 1982. Þeir
fengu að visu um 15 þingsæti til
viðbótar en það nægir ekki til þess að
ná samstarfí með hægrisinna demó-
krötum, eins og þeim tókst 1981 og
1982, þegar Reagan kom skatta-
lækkunum sínum i gegnum þingið.
Þola ekki niðurskurð
fjárveitinga til félagsmála
Demókratar munu spyma gegn
niðurskuröi á útgjöldum til félags-
mála og með aðstoð ófárra repúbli-
kana reyna að skera niöur áætlanir
Reagans um útg jöld til hermála.
Þá líður Reagan einnig fyrir þaö
að f jármálastefna hans er ekki eins
ítarlega mörkuð núna og fyrir fjór-
um árum, þegar hann dreif sínar
skattalækkunar- og fjárlaga-
breytingar í gegnum þingið. Þær
breytingar höfðu allar verið
rækilega kynntar í kosningabar-
áttunni og gátu skoðast samþykktar
af k jósendum s jálf um.
Kosningabaráttan síðasta ár var
loðnari hvað viðvék efnahagsmálun-
um og reist fyrst og fremst á loforö-
inu um aöhækka ekki skattana.
Fátt til ráða
Einhvem veginn er í reyndinni
erfitt að knýja fram niðurskurð út-
gjalda þess opinbera. Jafnvel þótt
þingmenn viöurkenni í orði nauösyn
þess aö skera þau niður vill brenna
viö að þeir spyrni við fótum þegar
spara á í framlögum til heimakjör-
dæmis þeirra sjálfra.
Þrátt fyrir margáréttuð heit for-
setans um aö hækka ekki skattana til
þess að draga úr halla ríkisreikning-
anna, þá eru efnahagsmálasérfræð-
ingar hans sjálfs jafnvel þeirrar
skoðunar að hjá því verði ekki kom-
ist að fara eitthvert bil beggja. Að
það veröi ekki hjá því komist að auka
skatttekjur ríkissjóðs með einhverj-
umhætti.
Skattbreytingar í
snotrum búningi
Flogið hefur fyrir að Reagan kunni
undir iokin að sætta sig við aö skatt-
tekjur verði auknar, ef unnt verði að
setja þaö fram sem umbætur á
skattalögunum eða innheimtunni.
Talsmenn hans í efnahagsmálunum
segja vafalaust að hann muni skera
niður allt þaö sem hann fái skorið
niöur fyrir þinginu, en muni þá þurfa
til pólitískrar málamiðlunar aö
hækka skatta á einhvern máta. —
Hitt þykir fjariægur möguleiki að
hagvöxturinn einn dugi til þess að
draga úr halla f járlaga og ríkisreikn-
inga.
Á blaðamannafundinum, þegar
skattamálin bar á góma, sagöi
Reagan aö hann mundi engar
breytingar samþykkja sem leitt
gætu til þess aö einstaklingar þyrftu
aö greiða hærri skatta.
Tvö fjárlaga-
frumvörp
Fjárlagafrumvarp hans verður
lagt fyrir þingið í byrjun næsta árs
og mun einkennast af tilburöum til
þess að skera niður opinber útgjöld.
En búast má viö því að stjórnarand-
staða demókrata leggi fram sitt eigiö
frumvarp á móti. Er líklegast að það
taki mið jafnt af niöurskurði út-
g jaida og hækkunum skatta.
Reagan beygði sig raunar i fyrra
fyrir sams konar fjárlagasmíð.
Breytingamar sem þá voru geröar
tii að drýgja skatttekjur voru niður-
feilingar á skattafrádrætti „til þess
að gera einstaklinga ja&iari fyrir
skattalögunum”, eins og það var orð-
að.
George Bush varaforseti hefur tímann fyrir sér til að ákveða sig.
Stuöningsmenn hans eru famir að
deila út kosningahnöppum og blaða-
menn byrjaðir aö spyrja um framtíö-
aráformin, en George Bush varafor-
seti þrætir fyrir að hann sé nokkuö
farinn að huga að því að keppa að
forsetaframboði 1988.
,,I sannleika þá hef ég ekki afráöið
enn hvort ég læt af því verða. Mér
veitist sá munaður aö hafa tímann
fyrir mér til þess að gera upp hug
minn,” sagöi Bush á fundi meö
blaðamönnum daginn eftir kosninga-
sigur þeirra félaga Ronalds Reagans
oghans.
Hámark tvö
kjörtímabil
Þessar vangaveltur blaöamanna
eru sprottnar upp út af því aö
stjórnarskrárákvæði meina forseta
aö sitja lengur en tvö kjörtimabil.
Seinna kjörtimabil Reagans rennur
út um áramótin ’88 og ’89. Og þeir
sem gegnt hafa embætti varaforseta
eru æði oft líklegustu framboðsefni
flokkanna. Svo sem eins og Walter
Mondale nú í siðustu kosningum, en
hann var varaforseti Jimmy Cart-
ers.
„Það liggur hreint ekkert á aö
ákveða sig og hvað sem aðrir kunna
að ætla sér í þessu tiiliti þá hefur það
engin áhrif á mig,” sagði Bush. —
Hann lætur í veðri vaka að honum sé
efst í huga samstarfiö viö Reagan
enda hefur orö verið á því gert hve
Bush hefur þetta kosningaár veriö
samtaka Reagan í afstööu til flestra
mála og þeir félagar samhentir.
„12 ár til viöbótarl"
Sú frammistaða hefur unnið hon-
boðs. Hann er orðinn löngu þjóðkunn-
ur maður og yfirleitt vel metinn, eft-
ir því sem fram kom í skoðana-
könnunum fyrir kosningarnar. Fleiri
töldu hann hæfari til að gegna vara-
forsetaembættinu en Geraldine
Ferraro, frambjóöanda demókrata.
Eins og áður segir hefur hann sýnt
mikia samheldni við Reagan, enda
byrjaði Reagan sigurræðu sina kosn-
inganóttina, eftir að úrslit lágu fyrir,
á þvi að þakka Bush sérstaklega um-
fram aðra framlag hans til kosninga-
baráttunnar. — „George, ef þúheyr-
ir til mín þarna niöri í Texas, þá
þakka ég þér fyrir afburða kosninga-
baráttu um allt land,” sagöi Reagan
i sjónvarpsræðu sinni i Los Angeles.
,jSg er stoltur af því að hafa þig fyrir
þarf Bush aö vinna sér álit á eigin
spýtur sem óháður Reagan. Um leið
verður hann þó að sýna Reagan fulla
hollustu til aö styggja ekki hægri
arminn í flokknum.
Ef Reagan veröur áfram vinsæll
forseti getur Bush vænst góðs af
orðstír stjórnarinnar, ef og þegar
hann færi í forsetaframboð. Takist
Reagan illa til getur þaö orðið drag-
bítur á Bush. Það átti vafalítiö sinn
þátt í illu gengi Walters Mondales að
hann sat í stjóm Carters forseta sem
fékk lélega einkunn.
Varaforsetum hefur þó ekki alltaf
búnast vel af vinsældum stjórna
sinna, þegar kom að því að þeir færu
sjálfir í forsetaframboð. Richard
Nixon tapaði til dæmis í kosningum
Verður Bush í
framboði ’88?
um þakklæti stuöningsliös Reagans
innan Repúblikanaflokksins og
hægri arminum, sem áður haföi
ímigust á Bush sem þykir miðlínu-
maöur í bandarískri pólitík, þykir
töluvert meira til hans koma fyrir
vikið.
En hvaö sem Bush segir um áform
sín, þá eru hans dyggustu fylgis-
menn þegar famir að tala um að
Howard Baker er þegar byrjaður að
undirbúa forsetaframboð 1988.
undirbúa útnefningu hans sem næsta
forsetaframbjóðanda repúblikana.
Þeir deila út kosningahnöppum með
mynd hans og slagorðinu „12 ár til
viðbótar”. Slagorð repúblikana í ný-
afstöðnum forsetakosningum var
einmitt „4 ár til viðbótar”. — Þeir
eru sem sé að horfa á tímabilið
1984—1996. Það er næsta kjörtímabil
Bush í varaforsetaembætti og síðan
tvö kjörtímabil í forsetastóli.
Frambærilegur
Bush, sem er sextugur og gæti út-
lits vegna verið 45 ára, hefur auðvit-
að margt með sér til forsetafram-
félaga næsta kjörtímabil. Það hefur
aldrei verið betri varaforseti. ”
Minni ítök hjá
hægrimönnum
Kannski áttu þessi orö að skiljast
sem ábending til hægri arms repú-
blikana, aðaldrifkraftsins að baki
Reagans. Ábending um að Bush væri
einnig hægrimaður. Það er túlkunar-
atriöi og ekki endilega vist aö
Reagan muni styöja Bush til
framboðsútnefningar 1988. Að
margra flokksmanna mati ber
Reagan að vera hlutlaus, ef og þegar
samkeppnin hefst meöal flokks-
bræðra hans.
Ymsir dálkahöfundar af hægri
vængnum í flokknum hafa viljað
bera Bush á brýn að hann hafi í
kosningabaráttunni verið lítið annað
en halelúja-kórstjóri Reagans. Bush
ferðaðist 60 þúsund km um 32 ríki og
97 borgir í kosningabaráttunni. —
Sumir þeirra eiga enn bágt meö að
fyrirgefa Bush gagnrýni hans á
Reagan í keppni þeirra 1980 til þess
að ná útnefningu flokksins. Þeir ala á
grunsemdum um að fylgispekt hans
við Reagan núna risti fremur grunnt.
I vestur- og suðurríkjunum, þar
sem íhaldsöflin eru í meirihluta, á
austurstrandarferill Bush ekki hátt
upp á pallborðiö hjá repúblikönum.
Faðir hans var öldungadeildarþing-
maður fyrir Connecticut. Bush gekk í
skóla í Yale og á sitt helsta fylgi inn-
anflokks meðal fiokksdeilda
repúblikana á austurströndinni. Þar
standa frjálslyndu öfiin sterkustum
fótum í flokknum.
Að vísu fluttist Bush sem fullorö-
inn maður til Texas þar sem hann
auðgaðist í olíiuiðnaðinum.
Háður stjórnarferli
Reagans
Til þess að verða forseti sjálfur
1960 fyrir John F. Kennedy og hafði
þó veriö í átta ár varaforseti Eisen-
howers sem var vinsæll og vel
þokkaður forseti.
Margir um hituna
Og víst er áð það verður ekki við
neina aukvisa að etja í samkeppninni
um útnefningu flokksins til framboðs
1988. Þar má nefna Howard Baker,
þingflokksformann í öldungadeild-
inni. Hann er frá Tennessee og meðal
fárra frammámanna repúblikana
sem komust frá Watergatetíma
Nixonstjórnarinnar án þess að bíða
skaða af. Þvert á móti jók hann álit
sitt. — Baker gaf ekki kost á sér til
endurkjörs í öldungadeildina, því að
hann ætlar aö nota næstu f jögur árin
til að undirbúa sig fyrir útnefiiingar-
kapphlaupið. Bæði fyrir forseta-
kosningamar 1976 og aftur 1980 var
nafni hans haldið á lofti sem líkleg-
umframbjóðanda.
Robert Dole, öldungadeildarþing-
maður frá Kansas, sem var varafor-
setaefni Jerry Fords þegar þeir töp-
uðu fyrir Jimmy Carter, er meðal
þeirra sem líklegur þykir til þess að
keppa að útnefningu. Þessa dagana
keppir hann að því aö veröa kjörinn
þingflokksformaður, eftirmaður
Bakers, meirihlutans í öldungadeild-
inni. Það kynni einmitt að vera
áfangi að því að keppa að útnefn-
ingu.
Jack Kemp, fulltrúadeildarþing-
maöur frá New York, er fjórði
maðurinn sem nefndur er í þessu
sambandi. Hann er af hægri vængn-
um, en þeir Baker og Dole, sem fyrr-
um þóttu harðir hægrimenn, hafa
færst nær meðalhófinu. Kemp er
dáöur af hægri vængnum og aðalhöf-
undur skattalækkunarstefnu Reag-
ans. Hitt er svo annað mál aö í 104 ár
hefur enginn fulltrúadeildarþing-
maður náð því að verða kosinn for-
seti Bandaríkjanna.