Dagblaðið Vísir - DV - 09.11.1984, Blaðsíða 13

DV. FÖSTUDAGUR 9. NOVEMBER1984.
13
Til hvers á að breyta stjóminni?
Ríkisstjómin virðist vera farin að
tapa nokkru trausti meðal al-
mennings. Ástæðumar em nokkuð
margar og ekki rétt aö rekja megi
fylgistapið til eins sérstaklega. Það
er hins vegar ljóst að nokkur atriði
ráða meiru en önnur.
Utanfarir Steingríms
Það hefur ekki verið til farsældar
aö Steingrímur Hermannsson for-
sætisráöherra hefur gert víðreist og
oftast valið óskynsamlegan tíma til
ferðanna. Það var t.d. ljóst aö nota
varð sumariö vel til þess að undirbúa
jaröveginn fyrir hagstæða kjara-
samninga fyrir landiö. En í stað þess
að vera heima og vinna verkin sín þá
er ráðherrann erlendis frá þing-
lokum í a.m.k. 40 daga og þeir dagar
voru ekki reynsludagar til þess að
sigra freistingamar eins og hjá
Kristi í eyðimörkinni. Allan þennan
tima voru aðrir fomstumenn stjórn-
arflokkanna aö vinna aö undir-
búningi kjarasamninga og vom hug-
myndir stjómarinnar kynntar
meðan ráðherrann var að horfa á
ólympíuleika.
Sumir halda því að vísu fram að
sá árangur sem náðist í endurskoðun
stjómarsáttmálans hafi m.a. náðst
vegna f jarveru Steingríms, — en þau
rök halda ekki. Vitanlega á forsætis-
ráðherra að hafa þann eölilega
metnað að stjórna sjálfur endur-
skoðun á sáttmála þeirrar ríkis-
stjómar sem hann veitir forustu. Sé
hann óþarfur maður þar er hann
ríkisstjóminni og landinu jafn óþarf-
ur.
Vitanlega uröu fjarvistir ráðherr-
ans til þess aö rikisstjórnin gat ekki
mótaö sér stefnu í kjaramálum. Það
varð aftur til þess að sá árangur náð-
ist ekki í samningunum sem að var
stefnt.
Skattalækkunarleiðin
Nú eru margir vitrir eftir á að
harma aö skattalækkunarleiðin var
ekki farin. Það er vissulega rétt að
VSI og ASI voru að ræöa um það sín í
milli hvemig ætti að láta skatta-
lækkanir koma í stað launahækkana,
þ.e. láta ríkissjóð og sveitarfélög
greiða kaupiö niður. En þessi hug-
mynd var andvana fædd og aldrei
nein alvara með henni. Verkalýðs-
félög, bæði á Vestfjörðum og
Siglufirði vildu gera hófsamlega
kjarasamninga í september — semja
„Og þaö er talað um að satja eigi nýja menn irikisstjórnina. En óg spyr: Til hvers á aö gera það?"
HARALDUR BLÖNDAL
LÖGFRÆÐINGUR
að skattar yrðu ekki lækkaöir. For-
sendur fjárlagafruvarpsins voru þá
unnar og vitað mál að sérhver
ráðherra hafði skorið tillögur sínar
um f járveitingar mjög við nögl. Það
var einfaldlega ekki hægt að ætlast
til þess að meira yrði skorið niður að
óbreyttu ríkiskerfi. Ef lækka átti
skatta varð þaö aðeins gert með
stefnubreytingu í ríkisfjármálum.
„Það var ljóst í byrjun september
skattar yrðu ekki lækkaðir.”
að
1
um afnám tvöfalda kerfisins á lágu
töxtunum og hækka kaup um 7%.
Þessum samningum var hafnað af
ríkisstjórninni, nema Matthíasi
Bjamasyni, og Vinnuveitendasam-
bandinu þótt atvinnurekendur heima
i héraði vildu gera sh'ka samninga.
Astæðan er óljós, — en afleiöingin er
sú að við erum með svipaða kjara-
samninga nema hærri prósentur og
meiri verðbólgu framundan.
Það var ljóst í byrjun september
Það varð að takast á við spurningar
eins og: A að greiða akstur skóla-
barna í skólana? Á að halda uppi
heilsugæslustöðvum þar sem enginn
sjúklingur er? Á að gera hafnir
handa einu skipi, á að hafa svona
margar kennslugreinar í Háskóla
Islandso.s.frv.
Þessar spurningar vildi enginn
ræða. En þess vegna var skatta-
lækkunarleiðin dauð og raunar and-
vana fædd.
Samningar Davíðs
Þess vegna er það óskiljanlegt að
ekki var farin Vestfjarðaleiðin. Hún
heföi verið langbesti kosturinn. Af-
leiðing hiksins var svo sú að verkfall
prentara skall á en þaö var beinlinis
háskalegt að byrja kjaradeiluna með
verkfalli manna sem voru meö bestu
kjör á vinnumarkaðnum. I kjölfar
þess verkfalls kom verkfall BSRB —
og menn sigldu inn i það með engin
blöð.
Það veröur ekki hægt að halda því
fram að fjármálaráðherrann hafi
hagað sér óskynsamlega í þeim
viðræðum sem fylgdu í kjölfarið á
því að sáttaboðið var fellt af honum
og BSRB. Það var hins vegar ljóst,
að skattalækkanir komu aldrei til
greina sem leið út úr BSRB verkfalli.
Þeir sem þar starfa vilja engar
skattalækkanir, — þær þýða einfald-
lega færri ríkisstarfsmenn og enginn
veit hvar borið er niður nema til-
lögurnar Uggi ljósar fyrir.
Þaö var þá sem Davíð Oddsson
reyndi að br jótast út úr sjálfheldunni
með sérsamningum sínum við
Reykjavíkurborg. Menn urðu
ókvæða við. En af hverju?
Reynslan hefur sýnt að samning-
ar Davíðs voru besti kosturinn sem
opinberir starfsmenn áttu völ á, —
og ódýrasti kosturinn fyrir hið
opinbera að sættast á. Það þurfti
kjark tU að ganga til shkra
samninga, slíkan kjark höfðu þeir
Haraldur Hannesson og Davíð Odds-
son, — og slíkan kjark hafði Matthías
Bjamason í september.
Það má vissulega halda því fram
aö nú séu kaflaskU hjá ríkis-
stjóminni. Skemmtilegu upphafs-
kaflamU- em liðnir og komið að
leiðinlega partinum. Og það er talað
um að setja eigi nýja menn í ríkis-
stjórnina. En ég spyr: TU hvers á að
gera það? Hver á aö víkja? Og af
hverju? Stjómrn er vissulega í
vanda. En einum verður tæplega um
kennt meira en öðmm, ef undan er
skiUnn forsætisráðherrann meö
ferðamaníuna. Og þau ráð, sem
brugðust vom aUt eins tekrn af
mönnum utan stjómarinnar.
ÆtU það sé ekki best aö hafa
stjómina óbreytta enn um sinn en
vona að hún læri af mistökum sínum.
Haraldur Blöndal.
Horkóngi hrundið af stalli
GOÐSÖGN og vemleiki fara ekki
ávallt saman. Þann 13. september sl.
birti stórblaöiö International Herald
Tribune stórfrétt undir fyrh-sögninni
„Mao Program Cost 10 MiUion Liv-
es”. Fréttin kom beina boðleið frá
Peking (BeijUig). Þessi sama frétt
var síðan nýlega kunngerð í Morgun-
blaörnu (sjá Mbi. 26. okt., bls. 23). En
harla var frétt þessi síðbúUi. Næst-
um f jórðungur aldar er Uðinn frá því
hún geröist. Hjá „frjálsum fjöl-
miðlum” — t.a.m. á DV — þætti slíkt
all-nokkuð s vifasem f réttamennska.
Svo einkennUega hafði tU æxlast aö
undU-ritaður dvaldist einmitt í landi
því — Kína — þar sem atburðir þeir
er fréttrn greindi frá, urðu, nákvæm-
lega á þessu tímaskeiði eða frá 1957
til 1961. Má jafnvel segja að atburðir
þessir hafi nokkuð flýtt brottför hans
úr landinu.
Goðsögn er eitt, veruleiki annað.
Engrn persóna mannkynssögunnar
er mér kunn sú er hlotið hefir annaö
eins iof fyrU- að hafa satt hungur
mUljóna eins og sökudólgurinn í
fréttinni — Mao Ze Dong formaöur.
Kristur mettaði að vísu 10 þúsund.
En er það umtalsvert ef mið er tekið
af 600 miUjónum Kínverja (þess
tíma). Samt er þessi sami einstakl-
ingur — og það með réttu — nú sak-
aður um að hafa orðið valdur að
hungurdauða 10 mUljóna manna —
ef ekki 30 miUjóna. Hvað er goösögn
og hvað er veruleiki?
„Instant svar"
Þegar ég fyrU- margt löngu lýsti
áhyggjum mínum yfir ógnarstjórn
og helsi stórvesU-sins Maos for-
manns höfðu sanntrúaðU- kommún-
istar — þá að vísu innUmaðir í svo-
kaUað Alþýðubandalag — „tastant”
svar á reiðum höndum: Veit ekki
gjörvöll heUnsbyggð að guðmennið
hefir útrýmt hungursneyð í mann-
flesta ríki veraldar? Hvað gerta þá
tU þótt Lu eða Li (Pétur eða PáU)
hafi hlotið smákártaur þegar svo
mikið lá við og hamskipti Drekans í
húfi?
Þurftifrekar vitnannavið?
I sælU trú reit Kristtan E. Andrés-
son bóktaa ,,Byr undta vængjum” —
þrátt fyrir aðvaranta mtaar. Og söng
hamskiptunum lof og prís. Og Magn-
ús Kjartansson upphóf annan dýrð-
aróð í sinni bók, „Bak við bambus-
tjaldið”.
En goösögn og veruleiki eru sitt-
hvað.
Vart mun hafa fundist svo fávíst
bam aö ekki hafi haft spumta af
hungursneyð austur í Ktaaveldi.
Jafnvel gefið í söfnun handa
hungmðum. Kristniboðar gerðir út
af örkinni aö bera smyrsl á kaunin.
En hver er veruleikinn um sögu-
frægar hungursneyðir Kína?
Um langan aldur hafa þær ein-
kennst af tvennu einkum:
1. Þær vom staðbundnar (og tíma-
bundnar) og ekki í landtau öilu sam-
tímis.
2. Þær orsökuöust af illu árferði
vissra héraöa um visst bil ára, sam-
fara skorti á samgöngutækjum að
flytja matvæli frá auðugri og frjórri
landsvæðum og vilja — ásamt getu-
leysi stjórnvalda til slíkra stórverka
— enda landið oft á tíöum ekki sam-
etaað undir etani allsherjarstjóm
sem hefði slíkt vald og framtak. Þarf
örugglega að fara til baka í sögunni
svo öldum skiptir til að finna dæmi
um hungursneyðar á friðartímum
sem náð hafa um allt hið víðfeðma
landflæmi sem Ktaa er, og aö þá hafi
ekki fyrirfundist matvælabrigðir
sem deila hefði mátt út meðal svelt-
Kjallarinn
SKULI MAGNÚSSON
JÓGAKENNARI
andi lýðstas.
Á þessu er samt ein (og aðeins eta)
undantekntag: hungurveturtan
1960-61.
Mao formaður „útrýmdi”
hungursneyötani að vísu í einni
merktagu — og nóta bene í þetari
veru etaungis. Hverri? Hann sam-
etaaði landið allt undta etani (stani)
stjóm og gat því (hvaö hann og
geröi) deilt öllum matvælabtagðum
landstas jafnt milli 600 milljóna.
Dreift þeim mat sem bændur fengu
frið fyrta honum og enn æðri guðum
(þ.e. veðurguðunum) til að fram-
leiða. Hann lagði ekki (eöa lét
leggja) það járnbrautarkerfi sem tii
þurfti — þótt hann að vísu útvíkkaði
það. Hann gróf ekki þá skurði sem
tengja Mið- og Suöur-Ktaa og sem
eru lykilltan að matvælaflutntagum.
Það höföu aðrta keisarar látið gera
löngu á undan honum, en hann lét
hretasa þessa skurði. En ekki skal af
honum skafið það litla sem honum
má með sanni þakka: Hann hafði
bæði vald og vilja til aö dreita matar-
birgðum. Og þaö var gert.
Fólk sem frétt hefir af htaum orð-
lögðu hungursneyðum Ktaa hefir
þannig um þær alrangar hugmyndir
— skiijanlega og afsakanlega, en
samt sem áður ataangar. Hungurs-
neyð sambærileg við bjargarskort-
inn 1960—61 hefta naumast orðið fyrr
í sögunni allri, a.m.k. þyrfti þá að
líta margar aldta til baka. Hungurs-
neyðin, sh'k sem hún reyndist, var
einstakt „afrek” „Sólkonungs
Austurstas”. Bein afleiðing stjómar-
stefnu hans, hugdetta og gjörninga
(„happenings’ ’): samy rk jubúa,
kommúna (sem svo voru nefndar),
stáliðju með frumstæðum aðferðum,
nýrra „ræktunaraðferða” og „Stóra
stökkstas frammávið” (eða „Da-
yao-jin”, frbr. da-já-dshta). Or því
stökki, svo stórt sem það var, kom
brotlending.
Kinverskta bændur eru viður-
kenndta af fræðimönnum sem öðrum
sem etahverjir þeta dugmestu, iðn-
ustu og nóta bene, kunnáttubestu
sem til þekkist á byggðu bóh. Þeir
geta framleitt gnótt matar — þrátt
fyrir landleysi — séu þeir látnir
óáreittta af plágunum tveimur:
stjómvöldum og veðurguðum. Það
var og er ekkert afrek að útrýma
hungursneyð í Kfaa: það er bama-
leikur etan. Á lærðum bókum sér-
fræðtaga stendur að ræktun i Ktaa sé
meira „tatensive” (þ.e. nosturslegri,
afrakstursmeiri gjörræktun) en ann-
ars staðar frá þekkist.
Þótt Austrið sé rautt og jafnvel
þótt Sólkonungurinn Mao komi þar
upp ,shang Taiyang” eða etas og sól-
ta sjálf — en svo stendur í þekktu
kvæði þar austurfrá — kennir hann
ekki ktaverskum bændum betri rækt-
un en þeir þegar kunna. Mao
„kenndi” bændum t.a.m. að plægja
dýpra en áöur hafði tiðkast með
þeim hörmulegu afleiötagum aö upp
kom dauður ófrjór leir-jarðvegur.
Planta þéttar með þeim afieiötagum
aö allt fór í hund og kött. Hungurs-
neyð Kína 1960—61 var alfarið fyrir
handvömm, sérvisku og g.örræði
etas manns, etas flokks, einnar
kliku: Maos formanns, Kommún-
istaflokks Kfaa og Yen-an „gengis-
tas”.
Goðsögn bregst
Svo hrapallega bregst goðsögnta.
Svo nöturlegur er veruleikinn. Svo
valt er að trúa kommúnistaáróðri.
Mao var ekki einn kommúnista-
leiötoga um hituna. Hungursneyð af
mannavöldum er ekkert etasdæmi.
Stalta var líka karl í kraptau. Hann
rak rússneska sjálfseignarbændur
(kúlakka = sjálfseignarbændur, ekki
landeigendur; sbr. Gulakið) á ver-
gang. Þeir voru reknir út á kaldan
klakann etas og sláturfé. Kákasus-
maðurtan skákaði Ktaamanntaum.
Hungrið varð enn yfirgripsmeira og
langærra en hjá Mao 1960—61. „Sóhn
í Austri” gerði bændur aö ánauð-
ugum þrælum samyrkjubúa svokali-
aðra og „kommúna”, þótt hann ræki
þáekkiaf landinu.
Mao urðu ekki á mistök. Hann var
„bara” ótfadur glæpamaður — eins
og svo margar kommúnista-spírur
aðrar.
Veruleiktan blasir nú við.
Loks hefir goðsögnta verið af-
hjúpuð.
I næstu greta mun ég lýsa nokkuð
aðdraganda allsleysistas veturinn
títtnefnda þegar hungurvofan reið
húsum. Skúli Magnússon.