Dagblaðið Vísir - DV - 15.11.1984, Blaðsíða 10

10
DV. FIMMTUDAGUR15. NOVEMBER1984.
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Umsjón:
Guðmundur Pétursson
! Beggja vegna Atlantshafs hafa
tóbaksfyrirtækin þó gefið upp á bát-
inn baráttuna gegn fullyrðingum um
heilsuskaðsemi reykinga. I staðinn
hafa þau snúist gegn reykingaand-
stæðingum á grundvelli lýðfrelsis.
Einstaklingur á aö hafa réttinn til
þess aö velja sjálfur hvort hann
reykir eöa ekki.
Ríkissjóðir háðir reyking-
um
Landsstjórnvöld eru í erfiðri
aðstöðu sjálf. Þótt áhugi sé fyrir því
aö draga úr ótimabærum dauös-
föllum kemur i ljós að ríkissjóðir eru
margir háðir reykingum. Tóbaks-
skattur er þeim drjúg tekjulind. I
Bretlandi sagöi hertoginn af
Gloucester á þingfundi í lávaröa-
deildinni í júní í sumar að vindlinga-
skattur færði ríkissjóði sex milljarða
dollara tekjur á ári. Hertoginn, sem
er verndari ASH, samtaka reykinga-
andstæðinga, sagöi til samanburöar
að heilbrigðisþjónustan þyrfti á
hverju ári að verja um tvö hundruð
milljónum dollara til að lina
þjáningar sjúkra sem kvilla sína
ættu að rekja til tóbaksnotkunar.
Benti hann á að banni viö tóbaks-
auglýsingum í Noregi hefði fylgt
umtalsverð minnkun reykinga hjá
ungmennum. — „Það er ástæöa til að
ætla að það sama mundi gerast hjá
okkur, ef tóbaksframleiöendum væri
bannað aö notfæra sér íþróttimar til
þess aö koma vömm sinum á
framfæri,” sagöi hertoginn.
Þaö er talið að kostnaður tóbaks-
fyrirtækja af auglýsingum við
iþróttaleikvelli og á leikbúningum
nemi árlega í Bretlandi um sjötíu
milljónum dollara. Ríkisstjóm
Ihaldsflokksins hefur tekið dauflega
í tilmæli reykingaandstæðinga við
algeru banni á þess háttar auglýs-
ingum.
Ástralir taka til hendi
Umræðurnar um auglýsinga-
banniö, kröfur andstæðinga og vörn
tóbaksframleiðenda í Bretlandi eru
enn sem komið er til þess að gera
með friðsömum hætti og látið duga
oröiö eitt. I Astralíu hafa reykinga-
andstæðingar veríö framtakssam-
ari. Til dæmis hafa þeir gripið til
þess að setja sjálfir upp sín aug-
lýsingaveggspjöld, þar sem þeir
draga dár að auglýsingum tóbaks-
framleiðenda. Er þá snúiö út úr texta
frummyndarinnar og með orðaleikj-
um er boðskapurinn gerður fjand-
samlegri tóbakinu. — Þegar þeir
hafa verið staðnir að verki byggja
þéir gjarnan málsvöm sina á því aö
þeir hafi með gerðum sínum viljaö
koma í veg fyrir annað miklu verra
sem hlotist gæti af auglýsingum.
Japanir og Kínverjar miklir
reykingamenn
Eins og Norðmenn hafa þeir í
Singapore bannað tóbaksauglýsing-
ar alfariö, en menn segja að þaö hafi
lítil áhrif til þess að fæla fólk frá því
að reykja. Víðast i þriðja heiminum
hefur lítið verið gert til þess að vara
við tóbaksnotkun. Mörg ríki hafa þó
einhverja viðvörunarmiða á
vindlingapökkunum.
Hjá einum stærsta vindlinga-
framleiðanda Indlands, ITC, segja
menn að tóbaksnotkunin aukist um
3% á ári. Þar eru uppi tilburðir til
viðvörunar gegn reykingum og áætl-
anir umaðaukaþað.
Þótt Japan fari afar hóflega í aö
vara við reykingum er þar í landi
samt eitthvert hæsta hlutfall
reykingamanna. Um 66% karla
reykja, sem er þó minna en þau
83,7% karla sem reyktu 1966.
I Kina reykja um 250 milljónir
manna og er þar nýlega hafin her-
ferð gegn reykingum. Þar eru uppi
veggspjöld sem hvetja fólk til þess
aö hætta. Ekki hefur þó aöalvalda-
maður landsins, Deng Xiaoping,
látiö það hafa nein áhríf á sig, þvi að
hann er keðjureykingamaöur.
Andstaðan gegn
reykingum vex
Þaö eru tuttugu ár síöan reykingar
voru beint tengdar ýmsum
hugsanlega banvænum sjúkdómum.
Þrátt fyrir tilraunir til þess að fá fólk
til að leggja niöur reykingaávanann
er það stór hluti jarðarbúa sem enn
er ánetjaður tóbaksnautninni.
Ríkisstjómir og heilbrigðis-
stofnanir margra iðnríkja hafa lengi
haldið uppi áróðri gegn reykingum
og knúiö tóbaksfyrírtæki til þess aö
prenta viðvaranir á vindlingapakk-
ana. Um leið hafa veriö settar
skorður við auglýsingum tóbaks.
Viðvaranir
Sumar þessar viðvaranir segja
reykingafólki blátt áfram að reyk-
ingar séu hættulegar heilsu þess.
Aðrar hafa meira á sér yfirbragð
mildilegra ráðlegginga. Eins og í
Japan: „Heilsu þinnar vegna, gættu
þín á að reykja ekki of mikiö.”
I þróunarlöndunum er minna lagt
upp úr þessu vandamáli enda
hverfur það í viðmiðun við að brauð-
fæða fólkið sem er öllu alvarlegra og(
brýnna vandamál í þeim hlutum
heims.
I öllu brauki reykingaandstæðinga
hafa tóbaksfyrirtækin lært aö haga
seglum eftir vindi og verja eftir sem
áöur milljónum dollara i rándýrar
auglýsingar.
Auglýsingabann
Lsrícnastéttin í Bretlandi setti nýtt
strik í þessar umræður í síöasta
mánuði, þegar hún lýsti sig einróma
hlynnta þvi að algert bann yrði sett
við tóbaksauglýsingum hvers konar
og þá lika viö íþróttaleikvelli eöa á
leikbúningum íþróttamanna. I fyrra
höfðu breskir læknar lagt fram
skýrslu sem gaf til kynna aö reyking-
ar væru mesti heilsuskaðvaldur
þjóðarinnar. Tilþeirra mætti rekja á
hverju ári að minnsta kosti 100
þúsund dauðsföll fólks fýrir aldur
fram.
Eftir að vindlingaauglýsingar voru
bannaðar í breska sjónvarpinu í
kringum 1965 hafa tóbaksfyrirtækin
snúiö sér í æ meiri mæli að íþróttum
og listum til að vekja á sér athygli.
Með því að styrkja félög og ein-
staklinga sem haldi i staðinn nafni
tóbaksfirmans á lofti komast fyrir-
tækjaheitin inn á sjónvarpsskjáinn.
Því er það að manni, sem litið verður
á sjónvarpsskjáinn i sama mund
sem sýnt er þar frá kappaksturs-
keppni, gæti orðiö á að halda að þar
væri brugðið upp auglýsingu tóbaks
á milli annarra dagskráratríöa.
Auga kvikmyndatökuvélarinnar fær
heldur naumast fylgst með knatt-
spyrnumanni að sparka leðurtuöru
án þess að hafa í myndinni nöfn
tóbakstegunda.
Skrípaleikur
I umræðum, sem út af þessu hafa
spunnist, halda tóbaksfyrírtækin þvi
fram aö þetta stuöli ekki að meiri
reykingum. Þau telja að með þessu
auki hvert fyrirtæki, sem þannig
auglýsir sig, sinn hlut í sölunni á
kostnað annarra tóbaksfirma. —
Iþróttasamtökin hafa hins vegar
áhyggjur af því hvernig þau kæmust
af í fjáröflun ef þessi tegund aug-
lýsinga yrði einnig bönnuð.
Breska læknafélagið lýsir þeim
reglum sem hið opinbera og tóbaks-
framleiðendur hafa komið sér
saman um í takmörkun auglýsinga
sem hreinum skrípaleik. Og
sömuleiöis viðvaranirnar viö hætt-
unni.
I einu nýjasta tölublaði læknatíma-
rits félagsins kom fram í leiðara-
skrifum að skýrslur sýndu að yfir-
gnæfandi meirihluti barna á
aldrinum 11—16 ára þekkti tóbaks-
merki sem tengja mátti þeim
íþróttagreinum er algengastar voru
á sjónvarpsskjánum. Og aö þau
reyktu það sama merki sjálf, þau
sem reyktu á annaö borð, og voru
það ekki fá. Tekur það botninn úr
þeim fullyrðingum að þessi tegund
auglýsinga auki ekki útbreiðslu
reykinga. Gerði leiðarahöfundur
mikið veður út af því að í
bannreglum um tóbaksauglýsingar
væru engar takmarkanir settar við
þessu.
Nýjar viövaranir í Banda-
ríkjunum
I Bandaríkjunum hefur aukist
þunginn í sókn reykingaandstæöinga
gegn heilsuhættunni af reykingum.
Viöa hafa þeir fengið því fram komið
að reykingar leyfist ekki í f jölmenni.
Sérfræðingar á verðbréfamark-
aönum spá þvi þó að það muni lítil
áhrif hafa í bráð á arðsemi tóbaks-
iðnaðarins. Eru þeir ekki trúaðir á
að nýjustu reglurnar, sem gera ráð
fyrir harðorðri og meira áberandi
viðvörunum á vindlingapökkum,
muni halda mikiö aftur af þeim
fimmtíu og fimm milljónum sem
reykja i Bandaríkjunum. — Þessar
nýju reglur gera annars ráð fyrir því
aö á þriggja mánaða fresti verði
skipt um viðvaranir á vindlinga-
pökkunum. Á einum miðanum
stendur kannski: „Reykingar valda
lungnakrabba, hjartasjúkdómum og
trufla meðgöngu.” A öðrum
viðvörunarmiða er tekið fram:
„Reykingar verðandi mæðra geta
skaðað fóstriö, framkallað fæðingu
fyrir tímann eða dregið úr bameign-
um.”
Miklir peningahagsmunir
Tóbaksframleiðendur eiga sín
samtök í Bandarikjunum sem
kallast „The Tobacco Institute”.
Þegar gruflað er i tölum úr skýrslum
þeirra veröur augljósari ákafi þeirra
við að verja sína hagsmuni. Þær
greina frá því aö á síðasta ári hafi
verið seldir sex hundruð milljarðar
vindlinga i Bandaríkjunum fyrir
heildarverðmæti tuttugu og átta
milljaröadollara.