Dagblaðið Vísir - DV - 21.11.1984, Blaðsíða 7
DV. MIÐVIKUDAGUR 21. NOVEMBER1984.
7
Neytendur Neytendur Neytendur Neytendur
Glæpagláp bama hefur áhrif
Sjónvarpið er komið til ára sinna og
fólk flest orðið heldur leitt á því eftir öll
þessi einokunarár og eru flest heimilin
nú komin meö video og jafnvel kapal-
sjónvörp. En spumingin er hvernig allt
þetta sjónvarpsgláp eða myndbanda-
gláp fer með bömin okkar.
I bókinni „Children and Television”
segir höfundurinn að af 5000 börnum
hafi tveir þriðju horft á meira en f jóra
dagskrárliöi kvöldið áður en könnun-
in var gerð. Börnin biðu ekki eftir
einhverju sem þau sérstaklega vildu
horfa á heldur kveiktu þau á tækinu og
horfðu á hvað sem var. Og næstum
allir þættimir sem þeim líkaði best
vóru sýndir eftir klukkan níu. Þetta
gerðu 8 ára böm jafnt og 11 ára böm.
Svo virðist sem hinn fasti bama-svefn-
tími sé liðinn en þrátt fyrir það hljóta
þau að þurfa sinn sama svefntíma. Og
með öllu sjónvarpsglápinu hafa siðir
bama horfiö mikiö, svo sem að leika
sér úti, lesa í rúminu og þess háttar.
Sjónvarpið er með þessu ekkert annað
en tímaeyðsla.
Mikilvægara er hins vegar hvað
börnin horfa á en ekki hversu mikið
þau horfa. Spurningin er hvaða áhrif
þetta gláp hefur á böm. Breytir þetta
hegöun bama á einhvem hátt?
Hafa glæpir meðal unglinga aukist
vegna þess aö þau sjá miklu meira af
slíku í s jónvarpi og á myndböndum.
8 ára bömum sem sjá allt að fjóra
þætti á hverju kvöldi hættir til að
hugsa aö hið venjuiega sé rangt Því
meira sem bömin horfa á sjónvarp-
ið þedm mun minna taka þau inn. Þau
læra ekkert — hvorki vont né gott —
úr sjónvarpi. Ef þau em spurð um
þætti sem þau hafa séð geta þau ekki
svarað mörgum spurningum um þá.
Þau geta ekki hermt eftir því sem þau
sjá, sagði dr. Cullingford sem gerði
könnunina. Þau geta ekki greint á milli
staðreynda og ímyndana. Þau halda að
auglýsingar séu til að læra af þeim en
ekki til að trúa þeim. Þau láta yfirleitt
ekkert af sjálfum sér i sambandi við
sjónvarpið, sem er oft ástæðan fyrir
því hversu erfitt er að nota sjónvarp
sem kennslutæki. Þau geta svo oft
sofnað yfir því.
Mikill mismunur er á auglýsingum
og hins vegar ofbeldi í sjónvarpi.
Höfundar þátta sem innihalda glæpi
em alls ekki að segja áhorfendum
sínum að fara út og gera hið sama. Þó
svo að „gangstemum” í sjónvarpinu
takist allt og verði ríkur eftir á, þá er
enginn aö segja að slíkt takist hjá áhorf-
endunum. Ahrif glæpa á skjánum geta
veriö mjög mikil — en ógreinileg.
Þó svo að sumar kannanir leiöi i ljós að
ekkert samband sé á milli sjónvarps-
áhorfenda og glæpa á skjánum hlýtur
slikt að vera til. Ef sýna á samband
milli þessara þátta þarf að sýna fram á
sannanir — börn sem hafa framiö
glæpi eftir að hafa horft á glæpaþætti á
skjánum og einnig þyrfti að finna börn
sem ekki hafa hegðaö sér glæpsamlega
eftir að hafa horft á glæpaþætti. Þetta
er vandkvæðum bundið vegna þess
hvemig við búum nú til dags.
Ákveðum sjálf
Þeir sem halda því fram að þetta
samband sé til þurfa einnig að koma
með skýringar. I miklum glæpa-
myndum er málið sem talað er yf irleitt
í sama tóni og innihaldið og það sem
fólk heyrir fer ekki strax úr huganum.
FlestaÚir hafa eflaust heyrt lítil börn
segja eitthvað „ljótt” sem þau hafa
lært af öðram börnum á leikvellinum,
í skólanum og jafnvel af fullorðnum.
Svo að þau hljóta að læra hið talaða
mál af sjónvarpi einnig að einhverju
leyti. Til dæmis er auglýsingaglamur
og setningar úr auglýsingum oft á
bama vörum.
Börn sem læra vont talmál frá
skjánum halda oft að málið sé algengt
og sjá ekkert athugavert við notkun
þess. Sjálf getum við sagt okkur að
þar sem lítil umsjón er meö því
hvernig börnin tala, þar er einnig
stjómleysi á gerðum barna. Vont mál
er eiginlega fyrsta skref vondrar
hegðunar.
Sumir segja að þótt böm hermi eftir
orðum og gerðum sjónvarps í leikjum
sinum þá hafi það engin áhrif á hina
venjulegu hegöun þeirra seinna meir.
Sumir jafnvel segja að ofbeldisleikir
barna geti veriö öryggisloki þeirra í líf-
inu.
Sumir myndu aldrei leyfa börnum
sinum að leika sér að leikfanga-
byssum — það gæti orðið til þess að
þeim hætti til notkunar þeirra seinna.
Sumum finnst mjög ógeðfellt að sjá
böm miða plastbyssum á systkini og
foreldra þó svo að allir viti að þetta er
allt í gamni. Ef glæpaleikir og vont mál
eru til staöar getur oröið erfitt að
forðast raunverulegt ofbeldi.
Þetta er nú samt ekki svona einfalt.
Hvert einasta bam sem horfir á glæpa-
þætti verður ekki að glæpamanni.
Áhrifin fara eftir persónunni s jálfri.
Bandarísk könnun sem gerð var
fyrir nokkmm árum sýndi að árásar-
gjöm böm voru sérstaklega Qpin fyrir
áhrifum af sjónvarpsglæpum. Vegna
óvinsælda þeirra höfðu þau því mun
meiri tima fyrir framan sjónvarpið.
Þau börn sem eru árásargjöm að eðUs-
fari eru Ukleg til aö verða verri ef þau
hafa getaö lært glæpsamlegt mál og
hegðun sem sjást daglega í sjónvarpi
eða á myndböndum. Þetta smá verður
„venjulegt” í augum þeirra.
Sviar vilja ekki
American Express
— telja þóknunina vera allt of háa
I mars sl. ákváðu 600 sænsk hótel
og veitingastaðir að hætta viðtöku
greiðslukorta sem nefnast American
Express. Ástæðan er sú sama og
þegar matvömkaupmenn hættu meö
kortin (Visa og Eurocard).
Fyrirtæki sem em UtU og meðalstór
telja aö þóknun sem þau veröa aö
greiða sé aUt of há og þetta muni
bitna á verðlagi vöru og þjónustu
sem þau bjóða upp á. Fyrirtækið sem
hefur með þessi kort að gera hefur
ekki sýnt neinn áhuga á því aö ræða
við þessi fyrirtæki um að lækka
þessa þóknun. Á fundi, sem haldinn
var í sumar í París, þar sem mættir
vom fuUtrúar veitingahúsa í
20 löndum var rætt mikið um hversu há
þóknunin er sem greiöslukortafyrirtæk-
in taka. Sérstaklega á þetta við Ameri-
canExpress.
Hvað snertir önnur fyrirtæki sem
hafa með greiöslukort að gera hafa
viöskiptafyrirtæki komist að
samkomulagi um lækkun þóknunar
eins og hér á landi.
Hins vegar eru tU reglur í Noregi
sem segja svo til að aUur kostnaður
við þessi kort eigi að vera á herðum
þess sem notar kortin. Hins vegar
hafa hin alþjóðlegu kortafyrirtæki
fengið undanþágu frá þessu ákvæði.
Nú hafa neytendasamtökin þar í
landi farið fram á að þessi und-
anþága verði dregin til baka. Og
hafa þau skrifað fjármálaráðu-
neytinu bréf þar sem þess er krafist.
Astæðan fyrir þessari kröfu er fyrst
og fremst sú að tahö er óréttlátt
aö kostnaðurinn viö kortin bitni á
þeim sem ekki nota kortin og sem kem-
urframíhækkandivöruverðL -APH.
Slæmur heimur
Á sama hátt hafa glæpaþættir öðm-
vísi áhrif á önnur böm — þau sem hafa
annan persónuleika. Þau geta orðið
hrædd við aUt glæpsamlegt sem sýnt
er og hrædd við að önnur börn leiðist út
í það sama og sýnt er. Þau smátt og
smátt hugsa um veröldina sem slæma
ogóvissa.
Ef hetja þáttarins er dáö af bami,
en hetjan er glæpamaður, þá er líklegt
að barnið haldi aö glæpurinn sé í lagi
og jafnvel nauðsynlegur.
Glæpir í bíómyndum hafa mun meiri
áhrif á börn en glæpir sem framdir
hafa verið og sýndir eru í fréttum.
Böm fylgjast ekki svo vel með fréttum
að þau verði fyrir áhrifum frá þeim.
Mikilvægt er að fuilorðnir leggi sig
fram við aö kenna bömum sínum að
glæpir og ofbeldi er rangt þó svo að
þeim sé leyft að horfa á þá í sjónvarpi.
Æskilegast er aö foreldramir sitji hjá
börnum sínum er þau horfa á slika
þætti og útskýri persónumar.
-JI.
Sjónvarpið, videoið,
kapalsjónvarpið
— bestíhófi.
JETTA
PÝSKUR KOSTAGRIPUR
FRÁ VOLKSWAGEN
Hannaður sem heíðbundinn heimiJisbíll
en hefur til að bera
þœgindi og aksturseiginleika lystivagnsins.
5 GERÐIR HREYFLA EFTIR VALI MA TURBO DŒSEL
Verð frá kr. 364.000.-
6 ára ryövŒrnarábyrgö
IhIHEKLAHF
Aiy Laugavegi 170-172 Sími 21240