Dagblaðið Vísir - DV - 24.06.1985, Blaðsíða 15
DV. MÁNUDAGUR 24. JUNl 1985.
15
0 , ,Hafa menn íhugað að samningun-
um lauk án þess að verkalýðs-
hreyfingunni gæfist ráðrúm til þess að
ganga frá kröfugerð! ”
gsfist ráðrúm til þess að ganga frá
kröfugerð!
Eins og skipuiagi verkalýðshreyf-
ingarinnar og gangi samningamála er
háttaö eru kjarasamningar óhjá-
kvæmilega tímafrek athöfn því gert er
ráð fyrir félagslegri undirbyggingu
kröfugerðar og allt lýðræði er jú tíma-
frekt. Mikill tímasparnaður er hins
vegar aö láta bara kontórinn um
málið.
Að þessu sinni hefur engin slik
félagsleg undirbygging kröfugerðar
fariö fram og raunar engin kröfugerð
átt sér stað. Frumkvæðið var atvinnu-
rekenda, kom á óvart og málinu lauk
óvænt með ákvörðunum fárra einstaki-
inga. Það er eins og félagsmennirnir,
jafnvel verkalýösfélögin s jálf, hafi ein-
faldlega verið tekin út fyrir sviga og
„stytt út”. Þeirra var ekki þörf við
framgang máisins. Breytir engu þar
um hvort menn eru ánægöir eða ó-
ánægðir meö niöurstöðuna.
Hvar erfjöldmn?
Þegar svona er komið vakna auð-
vitað spumingar um hina félagslegu
stöðu hreyfingar og forvígismanna.
Hvar stendur fjöldinn, fólkið, í raun og
veru? Hve stór hluti vinnuaflsins tekur
laun sín samkvæmt lögmálum fram-
boös og eftirspumar og lætur sig því
engu varöa hvaða samninga
„apparatið” er að gera. Og hvað um
hina sem ekki reyndist tími til að hafa
með í ráðum og standa nú frammi fyr-
ir gerðum hlut? Hvar standa þeir I
málinu eins og meö var fariö — móti,
meö eða kannski hvorugt?
Sagt er, að engin keðja sé sterkari
en veikasti hlekkurinn. Hvar er
veikast hlekkur íslenzkrar verkalýðs-
hreyfingar og hversu sterkur er sá
hlekkur? Gæti kannski verið að engin
ein festi sé lengur til — bara margir,
einstakirhlekkir?
Eg ætla ekki aö hætta mér miklu
lengra út á þennan hála ís. Leyfi mér
þó að láta í ljós nokkrar áhyggjur út af
félagslegri stöðu verkalýðshreyfingar-
innar. Sjáið til dæmis hvað er að gerast
meðsamtök opinberra starfsmanna.
Auðvitað verður þessum eða öðmm
kjarasamningum ekki kennt um eigi
það álit við rök að styðjast að verka-
lýðshreyfingin sé að veikjast félags-
lega. Vanræksla félagslegrar undir-
byggingar hreyfingarinnar, miðsókn
valds og stóraukiö teknókrati eru þó
varla til þess að bæta úr skák. Vissu-
lega getur það sparað tíma og fyrirhöfri
og jafnvel hraðað árangri aö stytta sér
leið fram hjá formsatriðum og þá ekki
sizt séu menn þeirrar skoðunar að
einungis sé um formsatriði að ræða.
Hins vegar kynni að vera að forystu-
mönnunum brygði í brún ef þeir ein-
hvern tíma kæmust í þá aöstöðu að
þurfa að líta um öxl til þess að kanna
liöið og kæmust þá aö raun um aö eng-
inn stæði þar því f jöldinn hefði helst úr
lestinni einhvers staðar á vegferðinni.
Sighvatur Björgvinsson.
„Þegar svona er komið vakna auðvitað spurningar um hina félagslegu stöðu hreyfingar og forvigis-
manna. Hvar stendur fjöldinn, fólkið, í raun og veru?"
„í hvaða hugarheimi lifir það fólk sem hugsar um það eitt að righalda í óbreytta verðmætasköpun þegar
þúsundir manna geta ekki tekið þátt í þeim samfélagsháttum sem hór hafa þróast á liðnum áratugum?"
• „Þjóöarsátt þeirra er ekki þjóöar-
sátt handa þeim þúsundum sem
erfiöa mest en bera minnst úr býtum. ”
Minnihagnaður
— meira fjör
Við þekkjum sönginn um erfiöa stöðu
fyrirtækjanna sem hafa ekki efni á aö
greiða mannsæmandi laun og eru jafn-
vel rekin með biMíhaldslegu tapi svo
árum skiptir. Auðvitaö er þetta meira
og minna hreinn fyrirsláttur sem hver
allsgáður maður sér í gegnum. I þessu
litla samfélagi er fólk jafnvel hætt að
geta þverfótað fýrir rándýru aug-
lýsingadrasli sem fýllir orðið öll
skilningarvit. Þá hafa þessir svoköll-
uðu vinnuveitendur ekki heldur vit á
því aö bera þessa erfiðu stöðu utan á
sér. Misræmið milli lífsstfls og uppgef-
inna tekna er slfkt að öilu venjulegu
fólki ofbýður. Galdurinn er náttúrlega
i því fólginn að lifa á fyrirtækinu og
koma hinum bókhaldslega hagnaði
eins langt niður og menn telja sér ó-
hætt. Húsiö og billinn, laxveiöin og
utanlandsferðin, jafnvel maturinn og
fötin — öUu er þessu meira og minna
troðiö á kostnaðarhlið rekstrarreikn-
ings, gjaman með aðstoð lögmanns
eða löggilts endurskoðanda. Sumar
tek jur komast þó aldrei á blað.
Það er þetta undirheimahagkerfi
sem Bandalag jafnaðarmanna leggur
megináherslu á að uppræta með hertu
og endurbættu skattaeftirliti. Þama
leynast gífuriegir fjármunir sem
nauðsynlegt er að fá fram í dagsljósiö
með eöUlegum hætti. Þessi feluleikur
er ekki aðeins óhagkvæmur fyrir sam-
félagið sem heUd, heldur grefur þetta
Uka undan siðferðisvitund aUs al-
mennings. Til hvers að telja rétt fram
þegar hinir komast upp meö að gera
það ekki, ár eftir ár, og hafa þannig
mun meira handa sér og sínum? Og
hvernig á heiðarlegur atvinnurekandi
að lifa af í samkeppni viö skattsvik-
ara? Hann er beinUnis neyddur til að
leika sama leikinn. Kerfið þröngvar
honumtilþess.
Nei, Sjálfstæðisflokkurinn, VSI og
SlS-hringurinn (með allar sínar kaffi-
baunir) skulu ekki halda að þeir fái
einhverja þjóðarsátt um þetta ástand,
þessa óbreyttu verðmætaskiptingu.
Þjóðarsátt þeirra er ekki þjóðarsátt
handa þeim þúsundum sem erfiða
mest en bera minnst úr býtum. Þetta
er þjóöarsátt handa hinum.
Garðar Sverrisson.
kaupfélagsfundum í smærri hreppum
og flestir taka einhvem tíma þátt í
félagsmálahópum einhvers konar, og
siðast en ekki sist eru það
vinnustaðurinn og fjölskyldan sem eru
þær stjórnmálaeiningar sem aUt hitt
byggirá.
Hins vegar dugir þetta kerfi ekki til
ef upp koma svo flókin mál að hvorki
sérfræðilegir ráðgjafar stjómmála-
manna né þrýstihópar á þingmenn
geta tekið af mestan vafa fyrir þá hvað
þá þjóðaratkvæðagreiösla. Áfengis-
málið er eitt slikt: Að leyfa bjórinn
leiðir tU að almenningur verður að Una
siðferðisleg tök sin á áfengisneyslu
unglinga og vinkærra manna yfirleitt,
sem og ofdrykkjumanna og aUra
annarra. Auðvitað veit enginn að
óreyndu nákvæmlega hvar það mál
endar frekar en önnur stórmál. Hitt er
vist aö það krefst meiri siðferðislegs
þroska heldur en einfaldar bann-
aðgerðir. Spurningin er hvort viö
búum yfir þeim félagslega þroska sem
4* . þaö eina sem viö þurfum að
^ gera sé aö velja til Alþingis menn
sem séu í betra meðallagi hvað varðar
vinsældir, þekkingu og velvilja, borga
þeim meira en meðaltekjur og síðan
láta f jölmiðlana vakta þá til að athuga
hvort þeir vinni verk sín af samvisku-
semi”.
Kjallarinn
TRYGGVI V. LÍNDAL
KENNARI, REYKJAVÍK
þarf. Vandinn er því okkar aUra. Hann
er félagsmál meö stjórnmálaívafi
frekar en einföld stjórnmál.
Verðbólgan og
tilfinningaleg
afstaða
Annað sUkt dæmi er verðbólgan:
Stjómmálamenn brýna fyrir laun-
þegum að spara og kenna jafnvei
aðhaldsleysi almennings í peninga-
málum um verðbólguna. Þannig
virðist oft sem þeir haldi að neyt-
andinn sé næstum vélrænn og alger
skynsemisvera. Það vUl oft gleymast
að flestar stærstu ákvarðanir okkar
eru teknar án tUUts tU fjárhagsins
heidur af tUfinningalegum ástæöum:
Við göngum í skóla til að gera lífið
þægUegra, pörum okkur og eignumst
börn vegna djúpstæörar löngunar, og
sjálfsagöar munaðarvörur verða að
nauðsynjavörum, tilfinningalega séð,
með tímanum. EinstakUngurinn hefur
sjaldan sýnt hreina skynsemi nema í
málum sem varða hans eigin grund-
vaUarnæringu og húsaskjól og sér-
grein sína í atvinnuUfinu. Það hefur
hingað tU reynst nóg til að lýðræðið
dygði til að vera fengsælasta stjórn-
skipulag heims. En þó ekki alveg nóg:
Því þegar menn hafa þurft að minnka
við sig hafa þeir oft ekki tekið við sér
og farið að gera alvöru úr því fyrr en
fór að sverfa að grundvallar-
nauösynjunum; fæðu og húsnæði. Nú
eru þegar blikur á lofti, t.d. í hús-
byggingarmálum.
Enn er þó allra veðra von með
bjórinn enda er hann ekki grundvaUar-
nauðsyn og verður það vonandi aldrei.
Tryggvi V. Líndal.
L