Dagblaðið Vísir - DV - 15.08.1985, Blaðsíða 13

DV. FIMMTUDAGUR15. ÁGOST1985.
13
FJÁRMÁ LAHNEYKSU
Þaö umræðuefni sem algengasf
var hérlendis í lok síöustu viku voru
loftfimleikamir i kringum söiu hluta-
bréfa ríkisins í Flugleiðum hf. Satt
best að segja held ég að þar höfum
við horft upp á alvarlegasta fjár-
málahneyksli siðustu ára hérlendis,
hneyksli sem hlýtur að draga dilk á
eftir sér, enda þótt samtrygginga-
kerfið sjái ef til vill um að opinber
eftirköst verði lítil eða engin.
Ekki óeðlileg málalok
Bg vil þó taka það strax fram að
með þessu á ég alls ekki við það að
óeölilegt hafi verið að hluthafar og
starfsmenn Flugleiða eignuðust
þessi bréf. Síður en svo. Það hlýtur
að styrkja féiagið og starfsemi þess
alla ef starfsmenn eignast meira en
helming þeirra bréfa sem til söiu
voru og því ber að fagna þeim mála-
lokum út af fyrir sig. Flugleiðir eru
vonandi á leið upp úr þeim öldudal
sem fyrirtækið var í fyrir nokkru,
enda þótt þess biöi óhjákvæmilega
erfiðir tímar vegna þess hve flug-
flotinn er orðinn gamall, bæði þær
vélar sem notaðar eru innanlands og
í millilandaflugi. Það er áreiðanlegt
að það verður fyrirtækinu styrkur að
starfsmenn þess eigi drjúgan hlut í
því þegar aö þessu erfiöleikatímabili
kemur, enda verður þá áreiðanlega
fullur vilji bæði meöal eigenda og
stjórnmálamanna að út úr því verði
siglt án of mikilla ríkisafskipta.
Hneykslið liggur því alls ekki í
málalokunum sem slíkum út af fyrir
sig heldur hvernig þau bar að. Og
hneykslið er ekki Flugleiöa heldur
ríkisstjórnarinnar. Við sölu þessara
hlutabréfa hefur orðið svo alvarlegur
trúnaðarbrestur á þeim vettvangi að
í alvöruþjóöfélagi myndi annaðhvort
ríkisstjómin öll eða sá ráðherra sem
játaði á sig trúnaðarbrestinn fara
frá völdum. Hvorki meira né minna.
En líklega erum við ekki alvöru-
þjóðfélag á fjármálasviðinu heldur
bananalýðveldi. Og sennilega verður
eitthvert smávegis nöldur i blöðum
látið nægja, ráðherramir sitja
væntanlega hinir rólegustu áfram.
Ef ...
Það er kannski nauðsynlegt að
snúa dæminu örlítið við til þess að
sumir skilji hvað hér er átt við áður
en lengra er haldið. Setjum nú svo að
í þessari sömu rikisstjóm hefði
Framsóknarflokkurinn farið með
þau ráðuneyti sem mestu máli skipta
í þessu sambandi. Setjum nú einnig
svo að allt hefði farið eins og áður,
flugvélasalinn í Lúxemborg hefði
gert sitt tilboð og rétt fyrir klukkan
sjö um kvöldið hefðu þeir Flugleiða-
menn trommað inn með sitt tilboð
eins og gerðist á föstudaginn. En
setjum einnig svo að eins og
hálftima síðar hefðu forstjóri og
stjómarformaöur Sambands
íslenskra samvinnufélaga trítlað inn
á skrifstofuna með tilboð sem hefði
verið eins og tveimur miiljónum
hærra og útborgunin (staðgreiðslan)
verið einu prósenti hærri. Fjármála-
ráðherrann (sem hefði verið fram-
sóknarmaður) hefði þrifið upp
pennann sinn og skrifað snarlega
undir og svarað þvi einu til þegar
fréttamenn hefðu farið að spyrja
hann að hann vissi ekki betur en 68
milljónir væm meira en 66 milljónir
og ekkert þóst skilja hinar
raunverulegu spurningar.
Hvað haldið þið þá, elskurnar
mínar, að hefði verið sungið og
kveðið í þessu blaði sem greinin mín
birtist í? Og hvað haldið þið að blað
allra landsmanna hefði sagt þá? Það
get ég sagt ykkur. Þau hefðu um-
svifalaust krafist þess aö
viðkomandi ráðherrar segðu af sér
og kaupsamningurinn yrði ógiltur
strax og alþingi kæmi saman, auk
þess sem þau hefðu krafist opinberr-
ar rannsóknar á málinu. Og þau
hefðu haft rétt fyrir sér í hverju
einasta atriði.
En þau munu ekki gera þaö núna.
Ekkertaf þessu.
T rúnaðarbrestur
Hið alvarlega í þessu máli er alls
ekki það hverjir keyptu hlutabréfin
og i raun skipta þau sjálf engu máli
sem slík. Það sem gerst hefur hins
vegar er að framvegis mun enginn
taka útboð á hlutabréfum ríkisins
aivarlega á meðan núverandi ríkis-
stjóm situr. Séu þar boðin út hluta-
bréf sem á annað borð skipta ein-
hverju máli ganga menn út frá því
sem vísu að einhver ráðherra muni
leka því í rétta aðila hvernig málin
standa svo þeir geti bjargað fyrir
hom með eins litlum mun og unnt er
að verja. Þeir hafa komist upp með
það og þeir munu komast upp með
það. Eina leiðin tii þess að endur-
heimta traust manna á viðskiptum
ríkisstjómarinnar er að fjármála-
ráðherra skýri ríkisstjóminni alls
ekki frá því hvemig mál standa
heldur beri einn óskoraða ábyrgð á
sölunni og standi síðan ábyrgur
gerða sinna. Hans er hvort eð er
valdið í þessum efnum. Og þar erum
við komin að því sem ég hefði ef til
vill átt að segja fyrr. Eg hefi ekki trú
á þvi að lekinn í þessu máli sé frá
fjármálaráðherranum sjálfum
heldur samráðherrum hans eöa
embættismönnum. Epgu að síður
verður hann að gera hreint fyrir
sínum dyrum og útiloka að sam-
ráðherrar geti hjálpað „sínum”
mönnum þegar mikið er i húfi.
Annars verður áframhaldandi hluta-
bréfaútboð hans bara grín og slíkt
má ekki gerast því sú stefna að selja
hlutabréf ríkisins í fyrirtækjum er
tvímælalaust rétt. Ríkið er til
bölvunar einnar í slíkum rekstri til
lengdar þótt timabundin aðstoð þess
geti verið sjálfsögð og nauðsynleg
rétt eins og var í Flugleiðamálinu.
Eg hefi orðið var við það að ýmsir
telja að forráöamenn Flugleiða hljóti
að hafa leikið „skítuga” leiki i þessu
máli. Eg get ekki veist að þeim.
Viðskiptaheimurinn er strangur og
þar er enginn annars bróðir í leik. Ur
því þeir gátu fengið upplýsingar sem
auðvelduðu þeim að ná í sínar
hendur þeim hlutabréfum sem til
sölu voru og auðvelda starfsmönnun-
Kjallari
á fimmtudegi
MAGNÚS
BJARNFREÐSSON
um að eignast hlut í fyrirtækinu þá
ber þeim að hagnýta sér þær upplýs-
ingar. Annars hefðu þeir brugðist
hagsmununum sinna umbjóðenda.
Þeim bar að freista þess með öllum
heiðarlegum ráðum að afla sér allra
þeirra upplýsinga sem styrktu stöðu
þeirra. Og ég hefi ekki trú á því að
þar hafi verið gripið til neinna óheið-
arlegra aðferða af þeirra hálf u.
Sökin er ríkisvaldsins, ríkis-
stjórnarinnar eða háttsettra em-
bættismanna. Það mun aldrei verða
upplýst hver sökudólgurinn er, ef að
líkum lætur, og því situr ríkisst jómin
öll, trausti rúin, eftir eitt mesta
hneyksli í ríkisfjármálum síöustu
áratugi.
En að lokum skal Flugleiðum, og
jjá einkum starfsmönnum þeirra,
óskað til hamingju með málalok og
sú fróma ósk látin fylgja að þau verði
til að styrkja fyrirtækið í þeim
erfiðleikum sem framundan eru.
Magnús Bjarnfreðsson.
a „Við sölu þessara hlutabréfa hefur
^ orðið svo alvarlegur trúnaðar-
brestur á þeim vettvangi að í alvöru-
þjóðfélagi myndi annaðhvort ríkis-
stjórnin öll eða sá ráðherra sem játaði
á sig trúnaðarbrestinn fara frá
völdum.”
DOSENTIVANDA
Kjallarinn
Dr. Jón Ottar Ragnarsson dósent
hefur sannfærst um það að vísinda-
mennska hans i sambandi við
áfengismál sé ekki upp á marga
fiska, a.m.k. sleppir hann því orði í
grein sinni í DV 6. ágúst sl. Eg hvet
fólk til þess að lesa þau skrif doktors-
ins, þau dæma sig sjálf. Þar er fátt
annað en fullyrðingar, allan
rökstuðning vantar, hvað þá að
nokkur vísbending finnist um það
hvernig leysa eigi þann vanda sem
áfengisneyslan hefur leitt þjóðina í.
Margt er skrýtið í kýr-
hausnum
En greinarhöfundurinn dr. Jón
Ottar er sannarlega brjóstum-
kennanlegur. Að vandamál svefn-
herbergisins skuli vera svo ofarlega í
huga hans að þau brjótist út í þessu
sambandi er ekki auðskiliö mái. Eitt-
hvað mikið hlýtur að vera að. Eg
votta honum samúð mina. Hins
vegar gæti róleg ihugun, siðferðis-
þrek og trúarstyrkur, sem nunnan
ræktar meö sér, orðið til hjálpar í
þeim efnum sem og ýmsum öðrum.
Um það ræði ég ekki með lítilsvirð-
ingu. Aftur á móti hefði ég haldið aö
bjórflaskan komi manninum ekki aö
miklu gagni í þessum vanda, þar
yrði um sjálfsblekkingu að ræða.
Fullur styðji fullan
Sá grunntónn er í grein dr. Jóns
Ottars Ragnarssonar að þeir einir
sem persónulega lífsreynslu hafi í
viðkomandi málum geti úr þeim
leyst. Það þarf ekki endilega mann
sem hefur villst til þess að koma
villtum á rétta leið. Það þarf ekki
endilega mann sem veikst hefur af
botnlangabólgu tii þess að lækna
annan af slíku meini. Það þarf ekki
endilega mann sem fengið hefur illt í
magann til þess aö segja til um hvað
er ! hollt og skynsamlegt að borða og
fleira mætti telja.
NUNNAN OG
ÁSTALÍFIÐ
Páli V. Daníelssyni svarað
Fyrir tveim vikum krafðist ég þess
I i blaöagrein í DV að Afengisvarna -
1 ráð segði af sér fyrir embættisaf-
| glöp.
Páll V. Danielsson — einn ráðs-
I manna — geröi sl. fimmtudag til-
I raun til að klóra i bakkann, en sú til-
1 raun fór meö öllu út um þúfur eins og
I sjá má (sjá úrklippu).
Komi Páll eða einhver annar úr
I þessu ráöi ekki umsvifalaust með
I skýringar á þessum embættisafglöp-
1 um hefur þetta ráð endanlega tapað
I siðustu leifunum af almennri tiltrú.
I Fúsk
Mál þetta snýst um tvennt. Annars
Ivegar hefur Afengisvarnaráð gerst.
I brotlegt um að senda frá sér stórlega
Ivillandi fréttatilkynningu og hins
I vegar snýst málið um áfengisstefnu.
Fréttatilkynnlngin var birt í heilu
I lagi með síöustu grein minni, en hún
I var bersýnilega sett saman til þess
lað hræða almenning með aukinni
| áfengisneyslu.
Staðreyndin er auðvitað sú að enn
| hefur ekkert komið fram i opinber-
lum skýrslum sem gerir kleift að
■ meta hvort reynslan er að aukast,
| stendur í stað eða er í rénun.
Þetta er að visu ekki i fyrsta sinn
Isem þetta ráð er staöiö aö fúski,
1 fúskið hefur raunar vcrið rauöi þráð-
I urinn í starfi þess. Þetta var einfald-
I lega augljósasta dæmið.
I Háskaleg stefna
Hitt er þó enn alvarlegra að þróun
láfengismála siðustu misserin hefur
lendanlega afhjúpað þá háskaiegu
I stefnu sem þetta ráð hefur rekið í
| áfengismálum.
Grunntónninn í öllum gerðum þess
W „Mál þetta snýst um tvennt.
Annars vegar hefur Áfengis-
varnaráð gerst brotlegt um að senda
frá sér stórlega villandi fréttatilkynn-
ingu og hins vegar snýst málið um
áfengisstefnu.”
Kjallarinn
JÓN ÓTTAR
RAGNARSSON
DÓ8ENT
4. Það er staðreynd, sem enginnl
skynsöm sál mótmælir, að sterk-l
ir drykkir auka ekki aðeins hættu I
á ofbeldi, heldur og ölvunar-I
drykkju og áfengissýki.
Þessi rök eru svo sterk aö ég skill
vel að Páll V. Daníelsson hafi taliöl
tryggara að halda sig við orðhengils-1
hátt og staðlaðar klisjur um áfengis-1
böliö(sbr. úrklippu).
Nunnan og kynlffið
Það er ekkert bogið viö að vera í
stúku. Hverjum er þeft í sjálfsvald I
sett líkt og sérhver kona gæti v.d nró-1
ið nunna og kosiö aö ganga i klaust-1
ur.
Með því móti fer hún að vísu al-1
fariö á mis við hefðbundiö ástalíf, cn I
á móti kemur að hún sleppur viðl
ýmsar þau- plágur sem nú gangal
ljósum logum um heimsbyggðina. f
En þótt viö dáumst að staöfestu I
nunnunnar yrði hún liklega síöasta I
manneskjan sem við mundum leita I
ráða hjá þegar upp kæmu vandamál I
„Sá grunntónn er i grein dr. Jóns Óttars Ragnarssonar að þeir einir
sem persónulega lifsreynslu hafa í viðkomandi málum geti úr þeim
leyst. Það er ekki endilega öruggast að fuilur styðji fullan."
Varnir og þekking
Betra er heilt en vel gróiö. Vamir
miðast við það að koma í veg fyrir
ófarir i einni eða annarri mynd. Til
þess að vinna að slíku þarf þekkingu
sem byggö er m.a. á reynslu og rann-
sóknum. Hvort tveggja er hægt að
nýta fólki til gagns og uppbyggingar
þótt það haf i ekki tekið einhver gönu-
skeið sjálft. Varla verða menn betri
tamningamenn við það eitt að detta
af baki og slasa sig. Fólk sem að
vörnum vinnur hefur oft ekki annan
hvata en þann að það vill koma í veg
PALL V. DANÍELSSON,
FORM. FRÆÐSLURÁÐS
HAFNARFJARÐAR
A „Varnir miöast við það að koma í
veg fyrir ófarir í einni eða annarri
mynd.”
fyrir ógæfu samborgara sinna. Þeim
er hvert mannslíf mikils virði og
telja það að heilsa og velferð hvers
einstaklings megi ekki víkja fyrir
peningahagsmuniun annars. Þetta á
við í rikum mæli í áfengisvömum.
Alltaf hægt að læra
Alltaf er hægt að læra meira og
eru doktorar þar engin undantekn-
ing. Ég átti viðræðu við dr. Jón Ottar
í sjónvarpsþætti og gaf honum þá
skýrslu sem landlæknisembættið lét
vinna og f jallar um „Neyslu áfengis,
tóbaks, fíkniefna og ávanalyf ja á Is-
landi”. Ég vona að doktorinn hafi
gefiö sér tima til þess að lesa þessa
skýrslu. Hún leiðir ýmislegt í ljós um
þessi vandasömu mál og hún bendir
ekki til þess að áfengur bjór eða
annað áfengi leysi þann vanda sem
við er að fást. Þá hefur Alþjóðaheil-
brigöismálastofnunin látið upplýs-
ingar og ábendingar frá sér fara sem
orðið geta að gagni til lausnar á
áfengisvandamálinu. Margt fleira
gæti dr. Jón Ottar fengið til þess að
gluggaí oglæraaf.
Að lokum
Eg vil ógjarnan ræða áfengis-
málin á því plani sem dr. Jón Ottar
hefur flutt þau á. Hnútukast í
Áfengisvarnaráð leysir engan
vanda. Það hefur ekki ráðið stefn-
unni í áfengismálum. Hefði það verið
væru flestir af þeim staðreynda-
liðum sem greinarhöfundur talar um
ekki fyrir hendi. Áfengisvarnaráð
hefur tekið stefnuna á móti vímu- og
fíkniefnareyslu, það sanna allar
gerðir ráösins, að halda öðru fram
sýnir það eitt að verið er með fullyrð-
ingar um efni sem menn þekkja lítið
eðaekkerttil.
Eg óska dr. Jóni Ottari vel-
famaðar og vona að honum lærist
það aö bjór og annað áfengi sem ekki
er neytt veldur ekki tjóni.
PállV.Daníelsson.