Dagblaðið Vísir - DV - 07.12.1985, Qupperneq 11
DV. LAUGARDAGUR 7. DESEMBER1985.
63
talinn ef eiturlyfja- og fíkniefnaneyt-
endur yrðu skráðir sjúklingar.
Neytandinn sem selur
Þetta leiðir aftur hugann að því
hver er staða þess sem selur til þess
að geta fjármagnað fíkn sína. Slíkur
einstaklingur getur hvenær sem er
hlotið dóm fyrir að selja eiturlyf eða
fikniefni. Hann er vissulega að brjóta
lög en hvað verður svo um hann
þegar hann kemur úr fangelsinu?
Læknast hann þar eða fer hann að
þjóna fíkn sinni á sama hátt og áður
um leið og hann er laus? Ljóst er að
í miklum fjölda tilvika er svo því að
ekki er um að ræða neina markvissa
endurhæfingu í fangelsum yfirleitt.
Sú spurning hlýtur að vakna hvort
það væri ekki vænlegri leið fyrir
þjóðfélagið að endurhæfa, með nýrri
löggjöf eða á annan hátt, eitur- og
fíknilyfjaneytendur sem selja því að
þannnig tækist að fækka sölumönn-
unum og það hlýtur að vera eitt
meginverkefnið í baráttunni við eit-
urlyfin. Þessa hugmynd og fleiri þarf
að sjálfsögðu að taka til umhugsunar
nú er ljóst er að yfirvöld ná stundum
aðeins í um eða innan við tíu af
hundraði þess magns eiturlyfja og
fíkniefna sem smyglað er milli landa.
Hefðbundin meginskipting
Segja má að í Bandaríkjunum hafi
sú hefð ríkt að skipta baráttunni
gegn eiturlyfjum og fíkniefnum í
þrennt: (1) Að stöðva ræktun á
maríjúanarunnum, kókarunnum (úr
blöðunum á þeim er kókaín unnið)
og ópíumjurtinni (úr henni er heróín
unnið); (2) að reyna að ná sendingum
eiturlyfja þegar þær eru á leiðinni
frá landinu þar sem þau eru búin til
og til Bandaríkjanna; (3) að reyna
að uppræta starfsemi eiturlyfjasal-
anna í landinu sjálfu. Aðferðir
manna í öðrum löndum eru yfirleitt
hliðstæðar tveimur síðari aðferðun-
um þótt nokkur ríki reyni að koma
i veg fyrir ræktun jurtanna sem eit-
urlyfin eru unnin úr í öðrum ríkjum.
Ekki hafa þó þessar aðferðir dugað
fram til þessa og því er ekki að undra
þótt andstæðingar eiturlyfja beiti nú
nýjum ráðum. Verður að nokkrum
vikið hér á eftir, en fyrst skulu sagð-
ar nokkrar sögur af því hvernig til-
raunum Bandaríkjamanna til þess
að draga úr framleiðslu eiturlyfja í
Mið- og Suður-Ameríku hefur stund-
um verið mætt.
Skipulögð andspyrna og morð
Fyrr á þessu ári var einn starfs-
manna DEA, Enrique Camarena
Salazar, og flugmaður að nafni Al-
fredo Zavala drepnir eftir að þeim
hafði fyrst verið rænt og þeir pyntað-
ir. Atburðurinn gerðist eftir að lauk
aðgerðum gegn eiturlyfjasölum í
Kólumbíu en þær báru talsverðan
árangur. í framhaldi af því hafa
kókaínbarónarnir boðið hverjum
þeim 350.000 dali sem fært getur þeim
höfuðið af Francis „Bud“ Mullen
sem var yfirmaður DEA frá því í
nóvember 1983 og fram á síðastliðið
vor. Þá hafa barónarnir einnig lagt
300.000 dali til höfuðs ýmsum öðrum
starfsmönnum DEA og annarra
stofnana í Bandaríkjunum sem berj-
ast gegn eiturlyfjasölum.
Þá hafa barónarnir einnig lagt til
atlögu við sum sendiráð Bandaríkj-
anna í þessum heimshluta. Þannig
reyndu þeir að sprengja sendiráðið í
Bogotá í loft upp með því að koma
sprengju fyrir í bíl en það tókst þó
ekki. Ein kona lét lífið.
Bandaríkjamenn hafa gert út hópa
manna til þess að reyna að eyðileggja
kókaekrur þar syðra og voru nítján
þeirra drepnir í Perú. Fjórir þeirra
voru pyntaðir fyrst. Þá hafa eitur-
lyfjaframleiðendur i Kólumbíu og
Bóliviu heitið hverjum þeim 500.000
dölum sem drepið geti Edwin Corr,
sendiherra Bandaríkjanna í Bólivíu.
Þá voru tíu bandarískir sendimenn
þar í landi nýlega sendir heim ásamt
fjölskyldum sínum vegna líflátshót-
ana. Óvist er hvenær þeir verða
sendir til starfa á ný.
Þá var dómsmálaráðherra Kol-
Hótanir bera lítinn árangur
Bandaríkjastjórn hefur gripið til
þess ráðs að hóta einstökum rikjum
því að efnahagsaðstoð til þeirra verði
felld niður ef stjórnir þeirra taki ekki
höndum saman við bandarísk yfir-
völd um að draga úr framleiðslu eit-
urlyfja. Þær hafa þó ekki borið ár-
angur og var slíkum tilraunum hætt
snemma á þessu ári, að minnsta kosti
í bili, þótt í gildi séu í Bandaríkjun-
um tveggja ára gömul lög sem kveða
svo á um að fella skuli niður beina
fjárhagsaðstoð við þau ríki sem
draga ekki úr framleiðslu eiturlyfja.
Hvað veldur? Vandinn er meðal
annars sá að eiturlyfjaframleiðslan
er sums staðar orðin svo mikill þátt-
ur í efnahagslífí þessara landa að
efnahagsaðstoð Bandaríkjanna
skiptir stundum litlu. Þannig má
nefna að helmingur allra gjaldeyris-
tekna Bóliviu kemur af sölu kókaíns.
Angist og eiturlyf eiga oft samleið. Margur maðurinn hefur fallið í valinn og fórnarlömbunum
fjölgar sífellt.
umbíu, Rodrigo Lara Bonilla, drep-
inn í maí á síðasta ári er tveir menn
á mótorhjóli óku að bíl hans og skutu
á hann. Þeir komust undan. Talið
er að þeir hafi verið útsendarar
Pablos Escobars Gaviria.
Baráttan gegn smygli
Baráttan gegn smygli hefur ekki
megnað að drga úr innflutningi eit-
urlyfja til Bandaríkjanna og hlið-
stæða sögu er að segja frá öðrum
löndum. Þó hefur nú verið gripið til
þess ráðs vestra að kalla út herskip
og flugvélar í baráttunni við smygl-
ara. Þá hefur verið komið fyrir sér-
stökum ratsjártækjum til þess að
fylgjast með ferðum flugvéla og mun
nú orðið mjög erfitt að flytja eiturlyf
loftleiðina til Flórída af þeim sökum,
miðað við það sem áður var. Þetta
hefur hins vegar leitt til þess að
smygl til annarra ríkja í suðurhluta
landsins, þar sem slíkar varnir eru
ekki til, hefur aukist. Mörgum nýjum
tækjum er nú beitt í baráttunni gegn
smyglurum, þar á meðal hlustunar-
tækjum sem eru svo næm að þau
geta greint sendingar eins fjarskipta-
tækis frá öllum öðrum, þannnig að í
sumum tilvikum getur reynst þýð-
ingarlaust fyrir smyglara að gefa
rangar upplýsingar um sig og farkost
sinn. Þó er það svo að smyglið hefur
aukist. Af því má ekki draga þær
ályktanir að baráttan gegn því hafi
ekki borið árangur. Meira er nú
tekið af eiturlyfjum en fyrr en á
móti kemur að framboðið er meira
en áður.
85 smálestirístað15
Talið er að fyrir um fimm árum
hafi 25 smálestum af kókaíni verið
smyglað til Bandaríkjanna en nú er
talið að magnið sé um 85 lestir á
ári. Það er því ljóst hvers átaks er
þörf og enginn vafi er á því að þróun-
in í ýmsum öðrum löndum er mjög á
sama veg.
Margt virðist því benda til þess að
neysla eiturlyfja sé mun meiri en
menn hafa látið sér koma til hugar
og til eru þeir í hópi sérfræðinga um
þessi mál sem telja að rekja megi
hluta hallans á utanríkisviðskiptum
Bandarikjanna til þess fjármagns
sem streymir úr landi til eiturlyfja-
salanna. Vandinn er hins vegar
margbrotinn og kallar á nýjar ráð-
stafanir eins og þessi listi yfir helstu
þætti hans sýnir en einn varautan-
ríkisráðherra Bandaríkjanna tók
hann saman:
1. Tíð skipti í æðstu embættum í
öðrum löndum.
2. Mikill fjöldi fólks er farinn að
hafa lífsframfæri sitt af fram-
leiðslu eiturlyfja.
3. Þeir sem framleiðsluna stunda
láta sig litlu skipta hvað verður
um bandaríska neytendur.
4. Sú röksemdafærsla að eiturlyfja-
neysla í Bandaríkjunum sé banda-
rískt vandamál sem rekja megi til
eftirspurnarinnar þar i landi.
5. Kröfur um að Bandaríkjamenn
endurskipuleggi atvinnulíf þeirra
landa þar sem mest er framleitt
af eiturlyfjum.
6. Mikil spilling i framleiðslulönd-
unum en í sumum þeirra standa
opinberir aðilar að baki eitur-
lyfjaframleiðslunni.
Af löndum, sem koma við sögu
eiturlyfjaframleiðslunnar í Mið- og
Suður-Ameríku, eru Mexíkó, Kól-
umbía, Bólivia, Perú, Venezuela,
Paraguay, Guyana, Súrnínam, Costa
Rica, Panama, Honduras, Guate-
mala, Ekvador og Nicaragua.
Loftnefnd
Margt hefur komið á óvart í barátt-
unni við eiturlyfjasalana. Þannig var
til skamms tíma talið að lítið kæmi
af eiturlyfjum frá Ekvador. Nú er
hins vegar komið á daginn að það
er orðið þriðja mesta kókainfram-
leiðsluland í heimi. Þá hefur komið
í ljós að í Belize er nú framleitt svo
mikið af maríjúana að landið er
þriðja í röðinni af þeim löndum sem
sjá fíkniefnasölum í Bandaríkjunum
fyrir því.
Strössner neitaði að ræða
málið
Dæmi um háttsetta opinbera
starfsmenn, sem grunaðir eru um
aðild að eiturlyfjasölu,' er að finna í
Paraguay sem liggur fyrir sunnan
Bólivíu. Seint á síðasta ári náðust
þar birgðir hráefnis sem nægt hefðu
til þess að framleiða átta smálestir
af kókaini. Jafnframt komu í leitirn-
ar tugir þúsunda gallona efna sem
notuð eru við vinnsluna. Það var því
ljóst hvað til hafði staðið og grunur
beindist að mönnum í æðstu embætt-
um. Bandaríski sendiherrann bað um
fund með Alfredo Strössner forseta
sem er æðsti maður hægrisinnuðu
herforingjastjórnarinnar, sem situr
við völd, en forsetinn neitaði um
viðtalið.
í Perú, þar sem meira er framleitt
af kókalaufi en í nokkru öðru ríki
sem vitað er um, leiddu tilraunir
yfirvalda til að draga úr framleiðsl-
unni til gagnaðgerðahóps sem nefnir
sig Vegurinn skínandi en hann
mynda vinstrisinnaðir skæruliðar
sem hafa tejur af eiturlyfjasölunni.
Endurhæfing
Minnst hefur verið á nokkrar nýjar
aðferðir í baráttunni við eiturlyfja-
salana en ljóst er að sjálfsögðu að
án kaupenda yrði þeim ekkert
ágengt. Því hafa menn mjög velt því
fyrir sér hvað hægt sé að gera til að
fækka neytendum og þá um leið
sölumönnum því löngu er ljóst að
stór hluti þeirra sem selja eiturlyf í
stórborgum Vesturlanda eru eitur-
lyfjasjúklingar sem eygja aðeins
tvær leiðir til þess að afla fjár til að
standa undir kostnaðinum við þá
dýru ánetjan sem hrjáir þá: (1) Að
selja öðrum, og (2) afbrot. Margir,
sem til vandans þekkja, vita að fang-
elsun eiturlyfjasjúklinga er aðeins
tímabundin lausn. Þeir fá, eins og
fyrr segir, sjaldnast nauðsynlega
meðferð og koma aftur ,,á götuna“
með vanda sinn, oft svo illa haldnir
að þeir geta enga vinnu stundað.
Þeir snúa sér því að því að afla fjár
með annarri eða báðum ofangreindra
aðferða, og ljóst er, að án liðs stórs
hluta þessara eiturlyfjasjúklinga við
stóru eiturlyfjasalana myndi vand-
inn vera annar og minni. Gallinn er
bara sá að margir vilja alls ekki líta
þannig á að eiturlyfjaneytendur séu
sjúklingar og meðal annars af þeim
sökum hefur gengið erfiðlega að
koma á fót stofnunum til að endur-
hæfa þá svo að þeir geti snúið sér
að venjulegum störfum og farið að
lifa venjulegu lífi. Ljóst er að sjálf-
sögðu að ekki mvndi takast að lækna
alla en fækka mætti mjög þessu
óhamingjusama fólki og um leið yrði
hagur þjóðfélagsins mun betri. Þá
er ljóst að þegar fram í sækti mætti
nota hlutann af þeim kostnaði, sem
er nú við rekstur fangelsa, við að
reka endurhæfingarhæli.
Menn hafa rætt þessa hlið málanna
það mikið vestan hafs að í drögum
að áætlun um baráttuna gegn eitur-
lyfjum, sem lögð voru fram þar á
fyrstu árum Reaganstjórnarinnar.
var lagt til að starfsmenn fyrirtækja
sem uppvísir yrðu að neyslu eitur-
lyfja (margir atvinnurekendur krefj-
ast þess nú orðið að umsækjendur
um störf láti taka af sér þvagsýni svo
að ganga megi úr skugga um hvort
þeir reyki maríjúana eða neyti eitur-
lyfja) yrðu settir í hald án dóms uns
þeir hefðu verið endurhæfðir. Það
er því ljóst að meðal æðstu embættis-
manna þar eru þeir sem telja eitur-
lyfjaneyslu sjúkdóm og vilja beita
lækningu.
Ýmsir halda því þó fram að með
þessu sé verið að svipta fólk þvi frelsi
sem lýðræðið tryggi því og ljóst er
að í mörgum löndum yrði að koma
til ný lagasetning ef fara ætti þá leið
sem að framan er nefnd. Augljóst er
þó að þeir sem vilja fara þannig að
líta svo á að taka verði fram fyrir
hendurnar á þeim sem komnir eru
út á eiturlyfjabrautina þar sem þeir
megna sjálfir ekki að snúa við og
stuðla meðal annars að stóraukinni
glæpastarfsemi.
Tíminn leiðir í ljós hvort þetta
verður ein af þeim nýju aðferðum
sem beitt verður.
ÁSG