Dagblaðið Vísir - DV - 07.12.1985, Qupperneq 19

DV. LAUGARDAGUR 7. DESEMBER1985.
71
föllin 1 á móti 2. Hlutfall reykinga-
manna meðal stúdenta hefur lækkað
verulega: úr 28% árið 1978 niður í
18,7% í ár. Hagur tóbaksframleið-
enda er þó ekki í neinni verulegri
hættu því þeir sem reykja á annað
borð virðast gera heldur meira að
því en áður. Heildarsalan hefur því
ekki minnkað á þessu tímabili og
hún er enn svipuð því sem hún var
1944, eða um 169 pakkar árlega á
mann.
Tóbaksframleiðendur styrkja
læknavísindin með 110 milljónum
dollara framlögum árlega og auglýsa
það rækilega í fjölmiðlum. Harvard,
UCLA og Washington University
taka á móti þessum peningum og
fullyrða reyndar að engin vísindaleg
sönnun hafi fengist fyrir því að tóbak
valdi krabbameini.
Þessari fullyrðingu er Belli ekki
tilbúinn til þess að kyngja og kallar
þá bölvaða lygalaupa (a bunch of
lying bastards). „Þessir menn þiggja
jú stórar fúlgur frá þessum fyrirtækj-
um. Hvað gætu þeir svo sem sagt
annað?“ segir Belli.
Nýlega birti Counsil for Tobacco
Research niðurstöður rannsóknar,
sem byggði á tilraunum með 10.000
mýs, sem látnar voru ganga um í
svælu og reyk langtímum saman, en
ekki bólar enn á krabbameini hjá
þeim. Belli treystir á vitnisburð al-
þjóðlegrar miðstöðvar krabbameins-
rannsókna til þess að vega upp á
móti framburði Council for Tobacco
Research.
Hauskúpur á pakkana
Belli er ekki að berjast fyrir því
að sígarettur verði bannaðar. „Það
væri léleg endurtekning á bannárun-
um,“ segir hann. Þess í stað krefst
hann þess að hauskúpur verði prent-
aðar á hvern pakka og að sígarettur
verði skilgreindar sem eiturlyf.
Stefna stjómvalda virðist vera í
sömu átt. Viðvaranirnar á pökkun-
um eru orðnar ítarlegri. Áður fyrr
vom sígarettur bara „hættulegar
heilsunni“. Nú er farið að taka fram
að reykingar „geti leitt til lungna-
krabba, valdið hjartasjúkdómum og
skapað vandræði á meðgöngutíman-
um“.
Belli hyggst veifa framan í kvið-
dóminn „ferskum lungum úr nýlátn-
um krabbameinssjúklingi". Belli
ætlar einnig að kalla til sína sér-
fræðinga og láta þá bera saman
„kosti og galla“ tóbaks í samanburði
við heróín.
Þjarmað að reykingamönnum
Víða í Bandaríkjunum er ekki
orðinn neinn hægðarleikur að vera
reykingamaður. í mörgum ríkjum og
borgum hefur verið gert átak til þess
að „stuðla að hreinu lofti“. Víða geta
menn átt á hættu að verða lögsóttir
fyrir reykingar á almannafæri. Á
velflestum veitingastöðum verða
menn að gæta sín á „reyklausu
svæðunum“. Á Non Smokers Inn í
Dallas ganga menn hvað harðast
fram í baráttunni við reykingamenn.
Það fyrsta sem mætir augum gesta
þegar þeir stíga inn í móttökusalinn
er stór marmaraplata sem á er letrað:
í minningu þeirra 1000 Bandaríkja-
manna sem láta lífið daglega af völd-
um reykinga. Grunsamlegir hótel-
gestir - með gulnaða fingur eða
vafasaman andardrátt - eru látnir
borga tryggingu sem þeir fá ekki
endurgreidda nema þeir geti þraukað
reyklausir meðan á dvölinni stendur.
Þegar gestimir yfirgefa hótelið er
Skrifstofubygging R.J. Reynolds Tobacco Company í Winston-Salem,
N orður-Karólínu.
öllu snúið við á herbergjunum til
þess að leita að verksummerkjum
eftir reykingar: Teppin eru fínkembd
í leit að ösku, jafnvel þefað af kodd-
anum. Sá sem „staðinn er að verki“
fær ekki að sjá eyri af tryggingunni
aftur.
Ýmis stórfyrirtæki hafa sett starfs-
fólki sínu mjög strangar reglur varð-
andi reykingar. Reyksalir eru á af-
viknum stöðum (einhvers staðar
verða vondir að vera), háþróuðum
loftræstibúnaði er komið fyrir og
sigarettusjálfsalar hafa verið fjar-
lægðir. Hjá Boeing, Bank of Amer-
ica, Campbell Soup Company, Good
Year, Levy-Strauss... miða allar
reglur að því að gera reykingamönn-
um sem erfiðast fyrir. í Seattle er
jafnvel verið að íhuga að banna
starfsmönnum alfarið að reykja.
1000 dollara aukakostnaöur
Þessar ströngu aðgerðir miða ekki
eingöngu að því að hreinsa loftið,
heldur er þetta líka spuming um
spamað. Hagfræðiprófessor frá New
York háskóla, Mervin Kristein að
nafni, hefur reiknað út að hver
reykingamaður kosti fyrirtækið, sem
hann vinnur hjá, 1000 dollara á ári
vegna viðhaldskostnaðar á mublum,
veikindaforfalla, tryggingakostnað-
ar og minni afkasta. Ef harðlínu-
stefna Boeing flugvélaverksmiðj-
anna nær fram að ganga getur það
sparað fyrirtækinu 10 milljónir doll-
ara samkvæmt þessum útreikning-
um.
Einnig er farið að taka meira mið
af því þegar starfsfólk er ráðið hvort
það reykir eða ekki. Skoðanakönnun
meðal starfsmannastjóra ýmissa fyr-
irtækja sýndi að 51% þeirra skipti
sér ekkert af því þótt umsækjandi
reykti. 46% taka þá sem ekki reykja
fram yfir reykingamenn og 3% fást
ekki til að ráða aðra en þá sem
reykja(!)
I sífellt fleiri atvinnuauglýsingum
er tekið fram að einungis þeir sem
ekki reykja komi til greina. Hjá
Radar Electric er spurt fyrst að því
hvort viðkomandi reyki. Ef svarið
er jákvætt er viðtalinu þar með lokið.
Til að vegá upp á móti öllu þessu
hefur R.J. Reynolds hafið mikla
auglýsingaherferð undir slagorðinu
Pride in Tobacco (Verum stolt af
tóbakinu okkar). Tobacco Institute
er líka farið að taka við sér: „Þetta
nær ekki nokkurri einustu átt. Farið
er með reykingamenn eins og holds-
veika stórglæpamenn. Það er verið
að vega að frelsi einstaklingsins. Ný
tegund kynþáttamisréttis hefur
komið fram. Hvers vegna ekki að
banna kynlíf? Samfarir hafa slæm
áhrif á kransæðamar!"
(ÚrL’Express)
Lögfræðingurinn Melvin Belli í
skrifstofu sinni í San Fransisco.
Einkunnarorð hans eru: „Ég hef
svo rosalega gaman af þessu.“
Yul Brynner á endasprettinum: „Reykið ekki...
éggerðiþað“.
85.000, eru allir vellauðugir og geta
valið um 12 golfvelli til að spila á.
Þetta er heilsuhraust fólk, sem hefur
efni á því að aðhyllast heimspekileg-
ar skoðanir um valfrelsi einstakl-
ingsins,“ segir Belli. „Ég hefði kosið
að kviðdómurinn væri skipaður
verkamönnum frá San Fransisco sem
hafa ekkert á móti því þótt klekkt
sé á auðhringunum."
Tíminn, sem valinn er til réttar-
haldanna, er heldur ekki ákjósanleg-
ur: aðeins fimm vikur til jóla. Einnig
hefði Belli getað verið heppnari með
skjólstæðing. Yul Brynner, leikarinn
frægi, sem lést nýlega úr krabba-
meini, hefði verið upplagður. Hann
reykti fimm pakka á dag og bókstaf-
lega kafnaði, en maður kunni ekki
við, meðan hann var enn á lífi, að
biðja hann um leyfi til að lögsækja
að honum látnum."
Undanfamar vikur hafa þó birst í
sjónvarpinu í Ameríku óhugnanleg-
ar auglýsingar með Yul Brynner þar
sem hann segir á meðan hann tottar
sígarettuna: „Ekki reykja... ég
gerði það.“
I augum Belli er málið einfalt:
„Sígarettan nær smátt og smátt
kverkataki á neytandanum þannig
að hann getur enga björg sér veitt,
og endar svo með því að drepa hann.
Ég skora á hvaða lögfræðing sem er
að sýna mér fram á hið gagnstæða."
Margir lögfræðingar verða til þess
að taka áskorun Bellis. R. J. Reynolds
hefur þegar fengið her manns til þess
að kljást við Belli í réttarsalnum.
Löng hefð fyrir reykingum
Á tímum frelsistríðsins bað George
Washington, forseti Bandaríkjanna,
um að fá greitt í tóbaki í stað pen-
inga, enda voru tóbakslaufin traust-
ur gjaldmiðill á þessum upplausnar-
tímum. Rúmri öld síðar stofnaði R.J.
Reynold fyrirtæki sitt. Hann er
dæmigerður fulltrúi hins frjálsa
framtaks og Gary Cooper gerði hann
ódauðlegan í kvikmyndinni Bright
Leaf. Árið 1913 setti hann á markað-
inn fyrstu sígarettuna sem staðið gat
undir nafni: Camel. Síðan þá hafa
mörg frægðarmenni auglýst hana
beint eða óbeint, þ.á m. Roosevelt
forseti, Benny Goodman o.fl. o.fl.
Ekki lengur fínt að reykja
En nú er komið annað hljóð í
strokkinn. Það þykir ekki lengur fínt
að reykja. Það er einhvem veginn
ekki í tísku lengur, enda fer það illa
saman við líkamsrækt og heilsufæði.
Það em aðeins plebbamir sem
reykja, að því er virðist. Háskólinn
í Michigan sýnir þetta svart á hvítu.
Aðeins 15% háskólamenntaðra
kvenna reykja en 40% lágstéttar-
kvenna. Hjá karlmönnum em hlut-
Frjalst.ohaÖ dagblaö
AUGLYSINGÆDEILD
ER FLUTT í ÞVERHOLT11.
riPi
auglýsingar
AUGLYSENDUR'
Vezið velkomnir í nýja húsið.
Við erum til þjónustu reiðubúin.
Þverholtí. 11,
Sími 27022.
Frjalst.ohaö dagblaö
smáauglýsingar
ALLTASAMASTAÐ!
ÞVERHOLTI11.
ritstjóm BSI smáauglýsingar
f blaðaafgreiðsla
áskrift
•JifÆ skrifstofur
auglýsingar
DV
prentsmiðja
Síminn á öllum deildum 27022.