Dagblaðið Vísir - DV - 09.08.1986, Blaðsíða 12

Dagblaðið Vísir - DV - 09.08.1986, Blaðsíða 12
12 LAUGARDAGUR 9. ÁGÚST 1986. Friðaðir A|B m Æ mÆ jlPlliL IÆT TisKire ks r „Þetta er eins og skák, það getur allt oltið ó einum leik,“ sagði Magnús D. Ólafsson, verkstjóri í hvalstöðinni í Hvalfirði, þegar DV ræddi við hann. Þannig hefur líka saga hvalveiðanna verið frá upp- hafi. Þetta er stormasamur at- vinnuvegur og umdeildur en einnig svolítið ævintýralegur í leiðinni. Hugmyndir um hvalveiðibann eða takmarkanir af einhverju tagi hafa fylgt nútímahvalveiðum eins og skugginn allar götur frá því að þær hófust. Áður hefur andstaðan við hvalveiðamar ná svo langt að þær hafa verið bannaðar með öllu. Þannig fór hér á landi fyrir rúmum 70 ámm. Þann 1. október árið 1915 gekk í gildi bann við hvalveiðum frá íslenskum bækistöðvum og fyrsta og umsvifamesta skeiði ís- lenskrar hvalveiðisögu lauk. Þá liðu 20 ór þar til undanþága fékkst frá banninu og hvalveiðar hófust að nýju. Nú er tvísýnt um hvort hvalveið- um verður hætt og enn tvísýnna en var órið 1915 hvort þær hefjast nokkru sinni að nýju ef svo fer. Hvalveiðibannið árið 1915 spratt af andstöðu Islendinga við veiðam- ar. Þegar bannlögin voru sam- þykkt á Alþingi árið 1913 náði andstaðan, sem lengi hafði verið að gerjast með landsmönnum, því marki að meirihluti þingmanna var veiðunum andvígur. Reyndar gengu þeir ekki með háleitar hug- myndir um nóttúmvemd. And- stæðingamir gengu fram undir kjörorðinu: Island fyrir íslendinga og reyndist mun vænlegra til fylgis en frómar tilfinningar í garð hval- anna. Þá talaði enginn um að þeir væm gáfaðir og góðhjartaðir. Þegar hvalveiðibannið gekk í gildi vom Norðmenn nær einróðir á hvalamiðunum við ísland. And- stæðingum hvalveiða óx gróði þeirra í augum. Þegar frumvarpið um hvalveiðibannið var flutt á þingi var flutningur arðsins af hvalveiðunum úr landi ein helsta róksemdin. Hvalveiðibannið átti að þjóna þeim tilgangi að „geyma fyrir okkur og auka þennan feikna- mikla höfuðstól: hvalina". Þannig orðaði foringi friðunarmanna, Guðmundur Eggertz, skoðun sinna manna. En hugmyndir friðunarmanna einskorðuðust ekki við arð af hval- veiðum. Þeir töldu sig hafa ömgga vissu fyrir að hvalirnir hefðu ann- an og merkilegri tilgang á sundi sínu um höfin en að hafa það náð- ugt. Hvalimir vom einnig „fisk- rekar" í augum aldamótamann- anna. Guðmundur Eggertz ítrekaði á þingi skoðun sem mótti heita al- menna trú meðal landsmanna. Þeir töldu sig hafa örugga reynslu fyrir því „að á fjörðum inni stekkur síld- in frá djúpinu inn að landi þegar hvalur gengur inn firðina". Þessi trú á aðstoð hvala við síld- veiðar var öllum sfldveiðimönnum heilög sannindi. Úr þeirra hópi komu margir helstu auidstæðingar hvalveiðanna. Þeir töldu ófært að fórna meiri hagsmunum fyrir minni með því að halda hvalveiðum áfram. Norðmenn höfðu gengið nærri hvalastofiiunum við landið með útgerð allt að 30 skipa um langt árabil. Þeim var því farið að fækka hvölunum sem áttu að reka silfur hafsins í nætur síldveiði- manna. Friðunarraaðurinn Guðmundur Eggertz var þingmaður Suður- Múlasýslu þar sem bæði hvalveiðar og síldveiðar stóðu með mestum blóma. Hann taldi að það þjónaði best hagsmunum síns heimahéraðs að banna hvalveiðamar. Hvalveiðibannið gekk í gildi án teljandi andstöðu. Hvalveiðar Norðmanna við ísland vom þá þeg- ar komnar ó fallanda fót og hval- fangararnir hvort eð var ó leið suður í höf á vit nýrra ævintýra. -GK „Við eigum að mæta yfirgangi Bandaríkja- manna með hörku“ - segir Sigurbjörn Árnason hvalveiðiskipstjóri „Þetta er auðvitað bölvaður yfir- gangur af þjóð sem á að teljast til bandamanna okkar. Það virðist vera fulleinhliða gagnið að þessu banda- lagi.“ Það er Sigurbjörn Árnason hval- veiðiskipstjóri sem sendir grannan- um í vestri kveðjuna. Hvalveiðimenn em ekki vanir því að sitja heima íjí stofu um háannatímann og láir þeinp enginn þó verndarinn eigi ekki upj» á pallborðið hjá þeim þessa stundina. „Ég tel sjálfsagt mál að láta reyna á samstarfið við Bandaríkjamenn og svara þessum yfirgangi með því að hóta þeim að herinn verði; látinn fara. Staðan núna er hliðstæð því sem var í þorskastríðunum við Breta. Allir vita að lausn fannst ekki á þeirri deilu fyrr en Kaninn var íarinn að óttast um herinn Bandaríkjamenn líkja landinu við ósökkvandi fugmóðurskip, svo óskemmtilegt sem það nú er. En núna held ég að kominn sé tími til að láta þá leita sér að öðm skipi.“ Sigurbjöm er rólyndur maður en greinilega fastur fyrir. Hann er fns til að ræða um skipin, eiginleika þeirra og kosti. Hann heftir verið skipstjóri og þar með skytta á Hval 6 og Hval 8. Síðast var hann með Hval 6 sem núna er búið að ieggja. Þessa vertíð, sem ef til vill verður sú síðasta, er hann því stýrimaður á Hval 9. „Þetta em góð skip sem fara vel í sjó,“ segir skipstjórinn fyrir framan myndir af þeim. Sjómenn líta skipin sín öðrum augum en landkrabbamir. Þegar talið berst að stöðvun hval- veiðanna verður ekki gengið framhjá viðhorfi landsmanna til þeirra. „Síðan er það þessi kaffihúsamór- all sem er orðin svo ríkur hjá okkur. Hér er ákveðinn hópur manna and- vígur hvalveiðunum. Þetta er fólk sem veit ekki hvaðan peningarnir, sem við lifum á, koma. Þetta er fólk sem aldrei hefur unnið neina vinnu og er einhvers staðar uppi í skýjun- um. Hvalir em auðlind eins og hver önnur. Auðvitað þarf að nýta hana skynsamlega en ég hef fekki séð nein skynsamleg rök gegn hvalveiðum. Málið er að landsmenn em alltaf að færast fjær frumatvinnuvegunum. Við höfúm bara ekki efni á að gleyma þeim. Við lifum á því sem keniur úr sjónum." Hefur þú orðið var við að þessi hópur sé tengdur einum stjórnmála- flokki öðrum fremur? „Það þarf ekki að fara í neinar grafgötur með það að kaffihúsaklík- an er tengd Alþýðubandalaginu. Það ber miklu minna á þessu í öðmm flokkum." - En hvað með frammistöðu Hall- dórs Ásgrímssonar. Ertu sáttur víð hans hlut? „Já, en ég er samt ekki bjartsýnn á að niðurstaða málsins verði á end- anum okkur í hag. Það er augljóst að staðan í þessu máli er mjög erfið. Ég get ekki neitað því að stöðvun veiðanna svona fyrirvaralaust, eins og gerðist núna, gerir mann svart- sýnan.“ -- Það hafa oft komið fram efasemd- ir um réttmæti vísindaveiðanna. Er raunverulega þörf á að ve'iða hvali í þessum mæli til að rannsaka hvala- stofhinn? „Já. hvalimir verða ekki rannsak- aöir til neinnar hlítar án þess að veiða þó. Sem dæmi má nefna að eina leiðin til að komast að hvað kven- hvalur hefúr átt marga unga er að veiða hann. Það sést ekki á ioft- myndum eins og allir hljóta að skilja. Vitneskja um þetta atriði gefur aftur á móti vísbendingar um viðkomu stofnsins, kynþroska og almennt ásigkomulag. Það má heldur ekki gleymast að ef á að reka hvalbátana til að ranns- aka hvalina verður eitthvað að veiðast til að hafa upp í kostnað. Það leggur enginn allt þetta fé í rann- sóknir á hvölum án þess að fá einhverjar tekjur á móti.“ Sigurbjörn fór fyrst á hvalvertíð árið 1955. Það vor lauk hann námi í Stýrimannaskólanum. Kennari hans þar var Ingólfur Þórðarson sem á sumrum var skipstjóri á eínum hvalbátanna. Sigurbjöm réð sig til hans sem hóseti. Þetta var á þeim árum sem hvalveiðimenn minnast sem blómatíma hvalveiðanna. „Ég var búinn með skólann og vantaði skipsrúm. Það mátti búast við góðum tekjum í hvalnum. Þannig byrjaði þetta hjá mér,“ segir Sigur- björn. Ævintýraljóminn, sem gjam- an hefur fylgt hvalveiðunum, spillti auðvitað ekki fyrir en „þetta er sjó- mennska eins og hver önnur. Það er ekki fyrr en menn eru komnir í hæfi- lega fjarlægð sem farið er að líta þessa vinnu einhverjum öðrum aug- um.“ Samt er það svo að hvalveiðisögur eru með bestu veiðisögum. Sigur- bjöm kann þær margar og þegar eftir er gengið fáum við eina frá fyrstu vertíð hans með Ingólfi Þórðarsyni. „Þannig var að við lentum í elting- arleik við stóran og mikinn búrhval. Búrhvalir eru yfirleitt erfiðastir við- fangs. Þessi kom örskamma stund upp á yfirborðið til að anda og kaf- aðí síðan hvað eftir annað, alltaf i nákvæmlega 43 mínútur. Á þeim tíma synti hann 3 mílur en vandinn var að átta sig á í hvaða átt hann fór. Því gerist það nokkrum sinnum að við vorum ekki í skotfæri þegar hann kom upp. Á endanum þóttist Ingólfúr viss um stefnuna sem hval- urinn tók. Þá var siglt í 3 milur í þá átt og beðið þar til minútumar 43 voru liðnar. Þetta stóðst, hvalurinn kom upp rétt við skipið og við nóðum honum.“ Aðrir hvalir hafa þó reynst erfiðari viðfangs. Sigurbjörn man eftir búr- hval sem hélt sig jafnan grunnt undan landi og lét hvalveiðimenn ekki leika á sig. „Við reyndum oft að ná honum á leiðinni á mióin en hann slapp alltaf. Á endanum vorum við hættir að eyða miklum tíma í hann og ég veit ekki til að hann hafi nokkum tíma náðst. Þannig gengur þetta við hvalveið- arnar. Þrátt fyrir alla tækni nútím- ans ó hvalurinn alltaf undankomu- leið. Það er ólíkt því sem nú gildir imi aðrar veiðar. Hvalveiðar eru allt- af eltingarleikur. Mannlegt eðli birtist að sjálfsögðu í þeim leik.“ - En ef hvalveiðar leggjast nú af. Að hverju hverfa þeir sem eytt hafa mestallri starfsævinni við þennan veiðiskap? „Nú eitthvað verða menn að gera. Ekki lifum við á loftinu frekar en aðrir. Sjálfúr er ég um sextugt. Sjálf- sagt er ekki auðhlaupíð fyrir menn á mínum aldri í aðra : vinnu. Ég var á togurum fyrir daga skuttogaranna en nú mörg ár hef ég verið allt árið hjá Hval h/f eins og margir þeirra sem lengst hafa verið hjá fyrirtæk- inu. Við verðum sjálfsagt að fara ó stúfana í atvinnuleit ef það á að lúffa núna,“ sagði Sigurbjöm Ámason. -GK r- „Viö höfum ekki efni á þessum kaffihúsamóral,“ segir hvaiveiöiskipstjórinn Sigurbjörn Arnason. DV-myndir Óskar örn.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.