Dagblaðið Vísir - DV - 18.08.1986, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 18. ÁGÚST 1986.
15
Meingallað lífeyrissjóðakerfi
Lífeyrissjóðakerfi íslendinga er
slíkt kraðak að undrun sætir. Vænt-
anlega hafa fáir gert sér ljóst hversu
gallað kerfið er.
Það eru starfandi 90 sjóðir með
mjög mismunandi réttindum bæði á
pappírunum og í framkvæmd. Marg-
ir þeirra eru svo illa staddir fjár-
hagslega að þeir geta greinilega ekki
greitt þann lífeyri sem þeir hafa heit>
ið sjóðfélögum sínum.
Takmarkanir á áunnum rétti og
varðandi flutning á rétti eru þannig
að margir sjóðfélagar greiða
væntanlega verulegar fiárhæðir
í lífeyrissjóði án þess að öðlast
nema skertan rétt út á það. Hins
vegar býður hið margfalda lífeyris-
sjóðakerfi upp á að menn tíni saman
rétt sinn úr ótal sjóðum þegar að
greiðslu lífeyris kemur enda teljast
nú um 7300 manns aðilar að sex sjóð-
um eða fleiri.
Fjölskrúðugt kerfi
Svoneftid nafriaskrá lífeyrissjóða
21. nóv. 1984 gefur yfirlit yfir núver-
andi lífeyrissjóðakerfi. Af því má
m.a. ráða eftirfarandi varðandi
ástandið í árslok 1983:
a. Lífeyrissjóðimir eru 91 talsins.
b. Sjóðfélagar teljast 171.360, þar af
eru 13.155 ekki á þjóðskrá lifenda!
c. Utan sjóða eru 25.021 eða 14%
þeirra sem á þjóðskrá eru.
KjaUarinn
Kjartan Jóhannsson
þingmaður fyrir
Aiþýðuflokkinn
lýsingar gefa tilefni til að ítreka
fáein einkenni kerfisins:
a. Það er til marks um hversu skil-
virkt kerfið er að til sjóðfélaga
teljist 13.155 einstaklingar sem
ekki eru í tölu lifenda.
b. Sú ofrausn að ætla 240 þús. manna
samfélagi um 90 lífeyrissjóði leiðir
til þess að langstærstur hluti sjóð-
anna er mjög fáliðaður og van-
burða. Hjá hinum fámennari
sjóðum má nánast ekkert út af
bera til þess að þeir lendi ekki í
vandræðum og greiðsluþroti.
frú hverjum. Þegar kemur að elli-
lífeyris- eða örorkulífeyrisgreiðsl-
um þeirra 7.300 einstaklinga sem
eru í sex sjóðum eða fleiri munu
væntanlega um 50 þús. greiðslur
fara út mánaðarlega til þeirra.
Eiga menn að ganga í sex til níu
staði um hver mánaðamót eða fá
jafnmargar ávísanir í pósti?
Lélegur réttur og
réttindasvipting
Algengt er að krafizt sé ákveðins
„Sjóðfélagar teljast 171.360, þar af eru
13.155 ekki á þjóðskrá lifenda!“
d. 218 eru í 10 lífeyrissjóðum eða
fleiri, 7.088 eru í sex til níu lífeyris-
sjóðum, 54.403 eru i þremur til
fimm lífeyrissjóðum.
e. 48 lífeyrissjóðir með færri en 1.000
sjóðfélaga og 29 lífeyrissjóðir með
færri en 500 sjóðfélaga.
Einkenni kerfisins
Ekki er ástæða til að ætla að
ástandið í lífeyrissjóðakerfinu hafi
tekið umtalsverðum breytingum síð-
an þetta yfirlit var unnið. Þessar
c. Hið íjölskrúðuga lífeyrissjóðakerfi
leiðir vitanlega til þess að margir
safna réttindum í mörgum sjóðum.
Það má þá vera umhugsunarefhi
hvemig fólkinu í landinu gengur
að halda til haga réttindum sínum
og e.t.v. rifja það upp nokkra ára-
tugi aftur í tímann í hvaða lífeyris-
sióði það hafi verið á hverjum tíma.
Á hinn bóginn felst vitaskuld í
kerfinu að þegar þar að kemur
skuli fólk tína lífeyrisgreiðslur sín-
ar úr ýmsum áttum, sína ögnina
lágmarkstíma t.d. fimm ára iðgjalda-
greiðslu til þess að fólk öðlist rétt
til lífeyris. Þegar sjóðfélagi hættir
þátttöku í lífeyrissjóði, t.d. vegna
starfsskipta, er algengast að réttindi
falli niður ef ekki eru uppfyllt skil-
yrði um tiltekið lágmark greiðslu-
tíma. Þótt skilyrðum um lágmarks-
réttindatíma sé fullnægt breytist
réttarstaðan að ýmsu leyti við úr-
göngu. Algengast er að réttur til
bamalífeyris eða örorkulífeyris falli
niður. 1 sjóðum, þar sem réttindi em
framreiknuð, fellur slíkur fram-
reikningur niður við úrgöngu, og í
sumum sjóðum verður verðtiygging
einskis virði.
Af þessu mú ráða að mörg iðgjal-
dagreiðslan ber ekki ávöxt í réttind-
um. Sá sem yfirgefur tiltekinn sjóð
of snemma vegna þess að hann skipt-
ir um starf kann að hafa greitt í
sjóðinn til einskis því að réttur hans
hefur ýmist aldrei orðið neinn eða
rýmar og glatast að meira eða minna
leyti vegna ýmissa mjög mismunandi
sérákvæða.
Flutningur réttinda milli sjóða var
mjög algengur um skeið, en á undan-
fömum árum hafa flestir sjóðimir
stöðvað flutning réttinda til sín.
Þess vegna fjölgar nú þeim stubbum
og stúfum af iðgjaldagreiðslum sem
veita engin eða mjög takmörkuð
réttindi.
Má þetta vera til marks um hversu
öfugsnúið núverandi lífeyriskerfi er
þegar fólki er gert skylt að greiða í
lífeyrissjóði en í rauninni er undir
hælinn lagt hversu mikil réttindi það
hlýtur að launum vegna þess að
uppsafhaður réttur við starfsskipti
verður að engu. Að mínum dómi er
meira en mál til komið að stokka
þetta kerfi upp. Einfaldast, ömggast
og rökréttast er að hafa einn lífeyris-
sjóð fyrir alla landsmenn.
Kjartan Jóhannsson
Fjallalamb auglýsingamanna
Fólk um allt land hlær að fjalla-
lambinu svokallaða. í rúmlega ellefu
aldir hafa íslendingar étið lambakjöt
og talað um lambakjöt án þess
nokkm sinni að minnast á fjallgarða
í sama mund.
Auglýsingamennimir og markaðs-
nefhdarmennimir, sem fimdu upp á
því að fara að kalla íslensku sauð-
kindina fjallalamb, gerðu mikla
skyssu með því. Þeir tóku ekki með
í reikninginn að jafhvel máttur aug-
lýsinganna er ekki svo mikill að
hann fái breytt aldagamalli mál-
venju með nokkrum Mogga- og
sjónvarpsauglýsingum.
Léleg fagmennska
Auglýsingamennimir sýndu lélega
fagmennsku þegar þeir fóm að
kynna fjallalamb án þess að kanna
fyrst hvemig hugtakið mundi leggj-
ast í fólk.
Þeir hugsuðu ekki um að hvert
mannsbam hefur alist upp með
sauðfjárafurðir á matborðinu. Þar
hafa hlutimir heitið sömu nöfnum
alla tíð. Þess vegna hittir maður svo
ekki mann að viðkomandi hlæi ekki
að nýju fjallalambsnafhgiftinni.
Ef ég hef auglýsingamennina fyrir
rangri sök þá er það jafhvel ennþú
verra fyrir þú. Ef þeir höfðu í raun
og vem hugsað út í afleiðingamar,
þá hefðu þeir auðvitað aldrei átt að
leggja upp í herferðina.
örvænting
Söluherferðin á lambakjötinu lýsir
mikilli örvæntingu söluaðila og
framleiðenda. Þeir ganga svo langt
að búa til nýtt nafii á afurðina í von
um að hinn nýi hljómur selji betur.
Minnkandi sala á lambakjöti er
eðlileg afleiðing af því að aðrar
fæðutegundir fást ódýrari. Það er
eðlilegt að fólk fái leið á sauðfjár-
afurðum, því að þar til fyrir nokkrum
árum var lítið annað kjöt að fá á
skaplegu verði. Kinda- og lambakjöt
hefhr alltaf verið misjafnt að gæðum,
og æ fleiri hugsa sig um tvisvar áður
en þeir leggja sér harða dýrafitu til
munns.
En heimskuleg afskipti stjómvalda
af hefðbundnum 'andbúnaði hafa
valdið því að offramleiðsla er á sauð-
fjárafúrðum. Bændum er haldið í
ánauð með ríkisstyrkjum til að fram-
leiða vöm sem selst minna og minna.
Þetta á einnig við um mjólkiufram-
leiðsluna.
Kjallariim
Fjallalambið seldist ekki
Fjallalambsherferðin mistókst.
Sala á lambakjöti hélt áfram að
minnka þrátt fyrir nýjar pakkningar
og auglýsingaskothríð í Mogganum
og sjónvarpinu. Milljónum hefur
verið eytt til ónýtis. Fjallalambið var
dauðadæmt frá byrjun, og það hefðu
aðstandendur söluátaksins átt að
vita.
Hins vegar ber minna á hinni sölu-
herferðinni fyrir lambakjötinu. Hún
felst í 20% verðlækkun á kinda- og
lambakjöti, og kostar skattgreiðend-
ur nokkur hundmð milljónir króna.
Fyrir þessi hundmð milljóna hefði
mátt fá nokkra vömbíla til að aka
með umframkjötbirgðimar út í sjó.
Fyrir afganginn hefði mátt bjóða
bændum í svo sem einni sýslu að
velja um tvennt: að bregða búi og
græða vel á því, eða fara út í eitt-
Ólafur
Hauksson
ritstjóri og útgefandi
hjá Sam-útgáfunni
„Söluherferðin á lambakjötinu lýsir mik-
illi örvæntingu söluaðila og framleið-
enda.“
hvað annað en hefðbundinn land-
búnað. Þegar til lengdar lætur hefði
það þar að auki sparað niðurgreiðsl-
ur í framtíðinni.
Neytendur hefðu ekki tapað þótt
lambakjötið hefði ekki lækkað um
20%. Þeir hefðu í staðinn getað
haldið áfram að kaupa fugla-. svína-
eða nautgripakjöt, og þannig tiyggt
framleiðendum þeirra afúrða áfram
góða sölu, svo þeir gætu haldið verð-
inu lágu áfram. Lækkað verð fæst
nefhilega með mikilli og hagkvæmri
framleiðslu.
Lækkunin á lambakjötsverðinu
veldur því að minna selst af öðru
kjöti. Framleiðendur þess þurfa að
mæta því tapi með því að selja hverja
einingu á hærra verði en ella. Þegar
niðurgreiðslumar hætta er hringn-
um lokað og þá hafa allir tapað.
Ólafur Hauksson
» ' ' T'
„Bændum er haldið i ánauð með rikisstyrkjum til að framleiða vöru sem selst minna og minna.“