Dagblaðið Vísir - DV - 15.09.1986, Blaðsíða 14

14
Frjálst, óháö dagblaö
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerö: HILMIR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 500 kr.
Verð í lausasölu virka daga 50 kr. - Helgarblað 60 kr.
íslenzk stéttaskipting
Algengt er, að í fjögurra manna fjölskyldu hafl heim-
ilisfaðirinn 65 þúsund króna og húsmóðirin 35 þúsund
króna mánaðartekjur. Hans tekjur eru tekjur fyrirvinn-
unnar og hennar eru viðbótartekjur, sem fást fyrir vinnu
í ýmsum störfum, einkum svonefndum kvennastörfum.
Þetta er nálægt því að vera vísitölufjölskylda, hjón
með tvö börn, samtals 3,66 manns að nákvæmni tölfræð-
innar. Slík fjölskylda hefur einmitt 65 þúsund plús 35
þúsund eða samtals 100 þúsund króna tekjuþörf sam-
kvæmt búreikningum, sem framfærsluvísitala byggist á.
Þessir reikningar segja til dæmis, svo að hinar ná-
kvæmu tölur séu notaðar, að vísitölufjölskyldan noti
223.007,54 krónur á ári í mat og 143.111,68 krónur í rekst-
ur bíls. Að meðtöldum sköttum fara heildarútgjöldin á
ári upp í 1,2 milljónir króna, 100 þúsund á mánuði.
Ofangreind fjölskylda náði þessum tekjum með því
að hafa tvennar tekjur, algengar fyrirvinnutekjur og
algengar kvennastarfatekjur. Aðrar fjölskyldur ná þess-
um tekjum með því, að fyrirvinnan hefur svokallaðar
hátekjur, um og yfir 100 þúsund krónur á mánuði.
Hátekjur geta fengizt með ýmsu móti. Sum menntun
getur fært einstaklingum slíkar tekjur, einkum ef þeir
starfa ekki hjá hinu opinbera. Ennfremur leiðir ábyrgð
í starfí oft til hárra tekna. Einnig aðstaða, sem kann
að byggjast á fjölskyldutengslum eða klíkuskap.
Ekki má heldur gleyma hinum mörgu, sem ná 100
þúsund króna vísitölutekjum með mikilli vinnu, yfir-
vinnu, ákvæðisvinnu eða bónus. Þannig geta 65 þúsund
króna grunnlaun hæglega orðið að 100 þúsund króna
tekjum, án þess að menn telji sig vinnuþrælkaða.
Þannig lifir meirihluti íslendinga góðu lífi, með 100
þúsund krónur eða meira á mánuði. Þeir gera það í
krafti þess, að heimilistekjurnar eru tvennar eða af því
að þær eru hátekjur vegna menntunar, ábyrgðar, að-
stöðu eða mikillar vinnu. Þetta er höfuðþjóð landsins.
Ekki getur fólk talizt fátækt, þótt vísitölutekjurnar
náist ekki. Samkvæmt reikningsaðferðum Efnahags- og
framfarastofnunarinnar OECD byrja fátæktarmörkin
hjá hjónum með tvö börn við 60 þúsund krónur á mán-
uði. Þar með er fjórðungur íslendinga fátækur.
Kjararannsóknanefnd miðár við minni tekjur, enda
veit hún sennilega betur en útlendingar, hvaða úrræði
íslendingar hafa til að lifa. Hún telur fátæktarmörkin
vera við 45 þúsund króna mánaðartekjur hjá vísitölu-
fjölskyldunni margnefndu, hjónum með tvö börn.
Þegar búið er að taka tillit til ýmiss mótvægis í kerf-
inu, svo sem skattafrádráttar og barnabóta, lækkar tala
hinna fátæku. Einnig þarf að taka tillit til skattsvika,
því að margir vel stæðir smáatvinnurekendur og ein-
yrkjar hafa aðeins sultarlaun á pappímum.
Að öllu samanlögðu er ekki fráleitt að ætla, að um
tíundi hver íslendingur búi við fátækt. Það er hin þjóð-
in, sú sem ekki tekur þátt í velsæld meirihlutans. Þetta
eru einkum einstæðar mæður og fjölmennur barnahóp-
ur þeirra, en einnig margt aldrað fólk og öryrkjar.
Bilið milli hins vel stæða vísitölufólks og hinna fá-
tæku í landinu hefur breikkað á undanförnum árum
vegna þess að launaskrið hefur í auknum mæli tekið
við af kauptöxtum. Kaupmáttur greiddra launa hefur
staðið í stað, en kaupmáttur taxta minnkað um fjórðung.
Mikilvægasta réttlætismál nútímans og verðugasta
stjómmálaverkefni næstu ára er að minnka þetta bil á
nýjan leik, svo að við getum aftur státað af stéttleysi.
Jónas Kristjánsson
MÁNUDAGUR 15. SEPTEMBER 1986.
Á að lögbinda
lágmarkslaun?
Forsætisráðherra þakkar efaa-
hagsbatann hagstæðum ytri skilyrð-
um þjóðarbúsins. Einnig aðilum
vinnumarkaðarins sem gengu í hlut-
verk ríkisstjómarinnar og mótuðu
efiiahagsstefiiuna. Hagstæð staða
þjóðarbúsins er líka fengin með því
að lagðar vom þyngstar byrðar á
þá sem síst skyldi. Launafólki, sem
eingöngu íramfleytir sér af kaupt-
öxtum, var gert að leggja fram fjórðu
hverja krónu úr tým launaumslagi
sínu. Af minnstum efiium lagði þetta
fólk því í reynd fram stærstan skerf
til þess góðæris sem nú ríkir - góð-
æris sem þetta sama fólk les um í
blöðunum, en finnur ekki í sinni eig-
in buddu.
Buddan besti mælikvarðinn
Kaupmáttur atvinnutekna eykst
um 8% að meðaltali á þessu ári seg-
ir Þjóðhagsstofhun. - Verðbólgan
verður innan við 10%, segir Stein-
grímur. - En það skiptir auðvitað
engu máli fyrir láglaunafólk, þó
Steingrímur og Þjóðhagsstofiiun
veifi þessum tölum, það virðist vera
jafnerfitt að framfleyta heimilinu og
eiga fyrir nauðþurftum og þegar
Svavar var að reyna að réttlæta
130% verðbólgu árið 1982. Stað-
reyndin er líka sú að kaupmáttur
atvinnutekna eykst vegna gífurlegs
vinnuálags, aukinnar atvinnuþátt-
töku kvenna og þess að fólk þarf
sífellt að leggja á sig meiri vinnu
utan dagvinnutíma til að fleyta
heimilunum. Kaupmáttur atvinnu-
tekna eykst líka vegna launaskriðs
(breyting á yfirborgunum og fríðind-
um), sem að mestu fer framhjá
láglaunafólki. Það gefur þvi einfald-
lega villandi mynd að slengja fram
einhveijum meðaltölum um aukn-
ingu á kaupmætti atvinnutekna, því
láglaunafólkið nýtur í htlum sem
engum mæli launaskriðsins. Lág-
launafólkið þarf því ekki á neinum
tölum að halda frá Þjóðhagsstofnun
eða Steingrími til að mæla lífskjör
sín. Buddan er þeirra besti mæh-
kvarði sem einfaldlega sýnir að
sífellt er erfiðara að ná saman end-
um.
Hverjir bera byrðarnar?
Og hverjir eru það svo sem í raun
og sannleik hafa borið hitann og
þungann af því að ná niður verð-
bólgunni án þess að uppskera sjálfir
betri lífekjör? - Fyrst og fremst er
það verkafólkið - fólkið sem slítur
sér út fyrir aldur fram með líkam-
legri erfiðisvinnu og vinnuþrældómi
í undirstöðuatvinnugreinum þjóð-
félagsins. Það er líka obbinn af
opinberum starfemönnum. Það eru
elli- og örorkulífeyrisþegar. Og það
eru hefðbundnar kvennastarfegrein-
ar.
Umhugsunarvirði
1 framhaldi af þessari niðurstöðu
er tvennt umhugsunarvirði fyrir
stjómvöld og verkalýðshreyfinguna.
í fyrsta lagi hvers vegna er flótti
hafinn úr hefðbundnum kvenna-
starfegreinum og hvaða afleiðingar
hefúr það fyrir atvinnulífið?Um það
mun ég síðar fjalla á þessum vett-
vangi. f öðm lagi. Hvað hefur leitt
til þess að tekjuskiptingin er svo
óréttlát í þjóðfélaginu?
Atvinnurekendur ráða ferð-
inni
Óréttlætið í tekjuskiptingunni má
að verulegu leyti rekja til þeirrar
þróunar sem orðið hefúr í launa- og
kjaramálum á undanfomum árum.
Staðreyndin er sú að ákvörðunar-
valdið um tekjuskiptinguna í þjóð-
félaginu er í auknum mæli að færast
einhliða yfir á atvinnurekendaborð-
ið. Sífelldur barlómur atvinnurek-
enda um að ekki sé hægt að hækka
kauptaxtana em marldeysa því
launaskrið (breyting á yfirborgimum
KjaUaiinn
Jóhanna
Sigurðardóttir
þingmaður fyrir
Alþýðuflokkinn
og fríðindum) hefur orðið um 20%
að meðaltali frá 1983. Það sýnir ein-
faldlega að meira er til skiptanna,
atvinnurekendur vilja bara fá að
ráðskast með það að eigin geðþótta.
Það segir okkur að í kjarasamning-
um er aðeins tekin ákvörðun um
hluta þess sem til skiptanna er. Stór
hluti tekjuskiptingarinnar er
ákvarðaður einhliða af atvinnurek-
endum með þeim afleiðingum að
láglaunahópamir sitja eftir. Þessi
þróun og tihögun í kjaramálum hef-
ur það síðan í for með sér að veikja
samstöðu launafólks og verkalýðs-
hreyfingarinnar.
Vegna hvers? Vegna þess að þeir
sem hafa aðstöðu til að semja um
sín kjör sjálfir við atvinnurekendur
hafa lítilla hagsmuna að gæta í al-
mennum kjarasamningum, þar sem
deilt er um örfa prósent á hungur-
taxta láglaunafólks. Hagsmunir
þeirra betur settu liggja í einhliða
samningum beint við atvinnurek-
endur um yfirborganir, duldar
greiðslur og fríðindi. Hörð kjarabar-
átta færir þeim lítið í aðra hönd.
Þeir eiga orðið ekki samleið með
láglaunafólkinu á hungurtöxtunum.
Niðurstaðan er því þessi. At>
vinnurekendum hefúr tekist;
- að sundra verkalýðshreyfingunni
og veikja samstöðu og baráttu-
kraft launafólks
- að ná fram einhliða ákvörðunar-
valdi yfir stórum hluta tekjuskipt-
ingarinnar í þjóðfélaginu
- að viðhalda og auka á launamis-
rétti kynjanna þar sem yfirborg-
anir og fríðindi renna í miklu
ríkara mæli til karla en kvenna
- að halda niðri launum hjá verka-
fólki og í hefðbundnum kvenna-
starfegreinum
- að koma á vinnuþrælkun í frysti-
húsum vegna lágra launa og
bói.usfyrirkomulags.
Vitaverð þróun
Þessi þróun mála er vítaverð því hún
mun viðhalda lágum launum hjá
stórum hópi fólks til frambúðar og
hún mun viðhalda launamisrétti
kynjanna. Spyrja má líka ef launa-
hækkanir eru svo verðbólguhvetj-
andi sem af er látið, hvers vegna er
þá hægt að ná verðbólgu niður í
10%, þrátt fyrir 20% launaskrið
(hækkun á yfirborgunum og fríðind-
um) sl. 3 ár. Er það bara hækkun á
hungurtöxtum láglaunafólksins sem
er verðbólguhvetjandi, en ekki
hækkun á aukagreiðslum til hinna
betur settu? - Kemur launaskrið
ekki fram í auknum tilkostnaði fyr-
irtækjanna og hækkun á vöru og
þjónustu? Hveijir gjalda þá fyrir
launaskriðið? Kannski láglauna-
hópamir?
Skipt um hlutverk
Verkalýðshreyfingin hefur ekkert
svar átt annað við þessari þróun en
að færa sig sífellt meira og meira
inná verksvið löggjafarvaldsins.
Verkalýðshreyfingin er tekin til við
að semja lög í stað þess að semja
um mannsæmandi laun fyrir lág-
launafólkið. Þingmönnum eru síðan
færðir tilbúnir lagapakkar frá aðil-
um vinnumarkaðarins sem misjafn-
lega nýtast láglaunafólki. Löggjafar-
valdið þorir síðan ekki að breyta,
bæta eða hrófla við þessum sending-
um af ótta við að allt fari í bál og
brand á vinnumarkaðinum.
Spyrja má, er ekki rétt í þessari stöðu
að löggjafarvaldið taki við hlutverki
aðila vinnumarkaðarins og lögbindi
mannsæmandi lágmarkslaun fyrir
þá verst settu í þjóðfélaginu?
Jóhanna Sigurðardóttir
„Og hverjir eru það svo sem i raun og sannleik hafa borið hitann og þung-
ann af þvi að ná niöur verðbólgunni, án þess að uppskera sjálfir betri
lífskjör? - Fyrst og fremst er það verkafólkið - fólkiö sem slítur sér út fyr-
ir aldur fram meö líkamlegri erfiðisvinnu og vinnuþrældómi í undirstöðuat-
vinnugreinum þjóðfélagsins."
„Staðreyndin er sú að ákvörðunarvaldið
um tekjuskiptinguna í þjóðfélaginu er 1
auknum mæli að færast einhliða yfir á
atvinnurekendaborðið. ‘ ‘