Dagblaðið Vísir - DV - 18.10.1986, Blaðsíða 10
10
LAUGARDAGUR 18. OKTÓBER 1986.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÚNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 500 kr.
Verð í lausasölu virka daga 50 kr. - Helgarblað 60 kr.
Þoka á 400 síðum
í annað skipti í röð hafa höfundar fjárlagafrum-
varpsins sýnt lesendum þess þann sóma að birta aftast
tvær fróðlegar skrár um aukafjárveitingar. Hins vegar
er gengið þannig frá skránum, að óþarflega erfitt er að
átta sig á, í hvaða skyni fénu er varið.
Sem dæmi má nefna, að í fremri skránni kemur fram,
að veitt hefur verið hálfri milljón króna aukalega til
„byggingar íþróttamannvirkja“. Til þess að átta sig á,
hvað þetta er, þarf að fara í síðari skrána, sem raðað er
á allt annan hátt, í tímaröð í stað málaflokkaraðar.
Með þessari fyrirhöfn er hægt að komast að raun um,
að þetta er styrkur til eins íþróttafélags. Ennfremur,
að ríkið hefur aukalega styrkt hótelin á Húsavík og
ísafirði um hálfa níundu milljón króna og Áburðarverk-
smiðjuna um hvorki meira né minna en 170 milljónir.
Þetta eru bara örfá dæmi um 150 aukafjárveitingar
ársins. Ef markmiðið með birtingu skránna er að auð-
velda þingmönnum, blaðamönnum og öðru áhugafólki
að skilja ríkisfjármálin, væri aðgengilegra að sameina
þær í eina skrá, sem skýrði innihald fjárveitinganna.
Enn er verið að fela liði í fjárlagafrumvarpinu. Sem
dæmi má nefna sérstakt gæludýr ríkisins, Lífeyrissjóð
bænda. í atriðisorðaskrá er vísað til hans í kafla fjár-
málaráðuneytis. Þar kemur fram, að verja eigi 34
milljónum króna til þessa nauðsynjamáls á næsta ári.
Ætla mætti, að þar með væri öll sagan sögð. Kunnug-
an mann og þjálfaðan í lestri fjárlagafrumvarpa þarf
til að átta sig á, að Lífeyrissjóður bænda á samkvæmt
frumvarpinu einnig að fá 22 milljónir króna hjá land-
búnaðarráðuneytinu undir liðnum: „Stofnlánadeild“.
Enn má leita í 400 blaðsíðum frumvarpsins og fínna,
að samkvæmt því á þessi vinsæli sjóður að fá 112 millj-
ónir króna hjá viðskiptaráðuneytinu undir liðnum:
„Niðurgreiðslur á vöruverði“. Samtals fær sjóðurinn
því 168 milljónir, en ekki 34, svo sem gefið er í skyn.
Tveir aðrir forgangssjóðir eru lífeyrissjóðir alþingis-
manna og ráðherra. I fj árlagafrumvarpi nu fyrir ári
mátti með lagi fínna, að 33 milljónum króna átti í ár
að verja til þeirra undir liðnum: „Uppbætur á lífeyri“.
Þetta er ekki lengur hægt í nýja frumvarpinu.
Á þessu sviði eykst þoka frumvarpsins, enda er senni-
legt, að einstæð gjafmildi fjárlagafrumvarpsins í garð
hinna fátæku lífeyrissjóða alþingismanna og ráðherra
sé orðin að slíku feimnismáli, að hennar megi ekki einu
sinni geta lengur í skýringum aftarlega í bókinni.
Enn eitt þokudæmið felst í styrkjum til flokkspóli-
tískrar blaðaútgáfu. í einni línu frumvarpsins er 16
milljónum varið „til blaðanna“ og í annarri línu 10
milljónum „til útgáfumála“. í þriðju línunni er fjármála-
ráðherra heimilað að kaupa 250 eintök af hverju blaði.
Þannig er reynt að dylja, að samtals eiga þessir styrk-
ir að nema 32 milljónum króna á næsta ári. Ekki er
síður athyglisvert, að 250 eintaka kaupin eru jafnan
heimildarákvæði, sem koma ekki fram í niðurstöðu-
tölum, þótt þau séu fastur kostnaður ríkisins.
Spyrja má einnig, hvers vegna ýmsir merkustu liðir
frumvarpsins eru settir fram án krónutalna í heimild-
arákvæðum. Ennfremur, hvers vegna niðurgreiðslur á
búvöruverði eru settar á viðskiptaráðuneytið í trássi
við leiðbeiningar Alþjóða gjaldeyrissjóðsins.
Þetta eru dæmi um, að á 400 síðum fjárlagafrum-
varpsins er víða - og sumpart í auknum mæli - fremur
reynt að dylja sannleikann heldur en að upplýsa hann.
Jónas Kristjánsson
Reagan kom og fór með derhúfu, arfleifð sinni trúr.
Afl, þor
og yfirráð
Nokkur þúsund sjómílum vestan
við okkur er langur rani af hörðu
bergi sem einhvemtíma í fymdinni
hefur mðst úr iðrum jarðar með
ógurlegum drunum og hristingi; á
nú í hörðu stríði við aðgangsharðan
sjávarbotn sem kemur með frekjy
úr vestri og veitir landinu viðnám
svo yfirborðið krumpast og hrúgast
upp í óteljandi fellingar með til-
heyrandi braki og brestum. Sjálft
kom landið úr austri og er á vestur-
leið og hefur skilið eftir sig djúpa
gjá fulla af vatni og glatað megin-
land. Reyndar er rangt að tala um
rana; slíkt orð er alltof mjóslegið til
að lýsa til fullnustu því landflæmi
sem hér um ræðir; þó minnir það
óneitanlega á rana á köflum þar sem
það teygir sig heimskautanna á
milli, úr kulda norðursins yfir
svækju miðbiksins í kulda suðurs-
ins: Heimsálfan Ameríka. Yfirleitt
er nú samt venja að líta á þessa víð-
áttu sem tvær heimsálfur sem
tengjast með mjóu eiði og kallast
hin syðri vitanlega Suðm-Ameríka
en hin Norður-Ameríka. Það er sú
síðamefhda sem ég ætla að gera að
umræðuefni í dag. Raunar ætla ég
að afinarka efnið enn frekar og ræða
aðeins um eitt af ríkjum þessarar
álfu, nefnilega Bandaríki Norður-
Ameríku.
Júnætidsteitsoffameríka er ekki
gamalt bandalag, litlu eldra en
Reykjavíkurborg en drottinn minn
dýri - svo miklu voldugra! Saman-
sett úr hálfu hundraði fylkja og
byggt fólki hvaðanæva úr veröld-
inni, hvítum, svörtum, gulum,
rauðum, stórmennum, smámennum
og meðalmönnum með derhúfur.
Fyrir um 200 árum hröktu hvítir
innflytjendur undir stjóm Georgs
Washingtons af höndum sér upp-
vöðslusama nýlenduherra austanaf
Englandi og lýstu yfir stofnun
Bandaríkja Norður-Ameríku. Nú er
þetta ríki stórveldi. Gæfan hefur
vissulega brosað við því; það hefur
vaxið og dafnað og hagur þess hefur
jafnan staðið með blóma; þegnana
hefur dreymt fagra drauma og marg-
ir þeirra hafa ræst, drauma um
fatæka sveitadrengi sem hefjast til
æðstu metorða, um olíubrunna í
Texas, saumnálar í Alabama, gull í
Alaska, drauma um auð og yfirráð.
Fyrir sosum einsog hundrað árum
í talfæri
Kjartan Ámason
vom byssubófar dáðustu hetjur
þessa ríkis, kaldir kallar sem þorðu
að sýna öðrum föntum í tvo heimana
og björguðu konum og bömum und-
an rauðleitum villimönnum sem
vom að gera sér rellu útaf fáeinum
skikum lands. Þetta vom menn sem
óttuðust ekkert en sváfu þó alltaf
með annað augað opið, vom engum
háðir nema sjálfum sér, treystu eng-
um nema sér og stóðu aldrei í
þakkarskuld við nokkum lifandi
mann. Við þekkjum þessa kalla, við
höfum svo oft séð þá ljóslifandi
heima í stofu, sprautandi blýkúlum
í allar áttir; sjálfetæðir menn með
vel smurðar byssumar sínar í belt-
inu. Þegar þessir garpar liðu undir
lok tók við ný kynslóð byssubófa;
byssumar þeirra vom margfalt af-
kastameiri en afar þeirra höfðu átt
og farartækin vélknúin. Þetta vom
auðugir kappar, ríkmannlega
klæddir og ilmuðu vel og nutu ótta-
blandinnar virðingar: Þeir þorðu -
they had the guts! Og enn stigu nýj-
ar hetjur framá sjónarsviðið; að
þessu sinni í einkennisbúningi hers-
ins; dáðadrengir sem sigldu um úfinn
sjá, flugu um loftin blá og óðu eld
og brennistein til vamar mannkyn-
inu. Þeir sáu það í hendi sér að til
að lækka rostann í öskrandi aríum
og valdagráðugum Japönum væri
aðeins eitt ráð: að smíða gríp nokk-
um með góðan fallanda, litla fyrir-
ferð og feiknalegt afl. Að smíðinni
lokinni fleygðu þeir gripnum í haus-
inn á japanskri alþýðu og sjá:
veröldin stóð á öndinni og óvinurinn
gafet skilyrðislaust upp. Styijöldinni
lokið og kominn á friður en þessi
friður var ólíkur þeim sem áður
ríkti; það var ógnarfriður. í krafti
sprengjunnar var þetta unga ríki
orðið eitt hið voldugasta í viðri ver-
öld. Og stóm strákamir í austri vildu
ekki vera minni hetjur og fóm að
töfra fram ámóta fagran grip - og
kapphlaupið var hafið.
Það stendur enn, því miður, því
var næstum lokið um síðustu helgi
í túninu heima. Þeir kallar sem ráða
mestu um örlög heimsins vom hárs-
breidd frá því að friðmælast; þessi
sem kom að austan hafði uppi fögur
fyrirheit. sem hann gat ekki staðið
við en haim mætti með góðan vilja
og er að því leyti ólíkur íyrirrennur-
um sínum öllum; hinn mætti með
hugrekki forfeðra sinna á herðunum
og þorði að neita freklegum friðar-
umleitunum kollegans. Þama
endurspeglaðist menningararíúr
heillar þjóðar í einu neii: „Við erum
stór og sjálfstæð og treystum engum;
þó það nú væri að við legðum geim-
inn undir okkur líka - við viljum
verja okkur og ykkur - hinn frjálsa
heim - sömuleiðis!" En nú bregður
svo við að enginn er eftir sem vill
berjast og enginn skilur lengur hvað
á að berjast um. Það má kannski
einu gilda, draumurinn um auð og
völd er það sem skiptir máli, hetju-
dáðimar, frelsunaráráttan. Allir
þessir eiginleikar em samþjappaðir
af ofurkrafti í nýjustu hetju um-
ræddrar álfu, hetju sem samanrekið
illa talandi vöðvabúnt að nafni Syl-
vester Stalladóni hefiir skapað í því
skyni að ala á fordómum og ofbeldi
- ímynd hins sjálfstæða, tortryggna
einfara.
Já, þeir komu í túnfótinn heima,
þessir miklu kallar, til að ræða fram-
tíð veraldarinnar, annar bæði heils-
aði og kvaddi með virðingu og
þakkaði fyrir sig, hinn bara kom og
fór með derhúfu, arfleifð sinni trúr,
sjálfstæður, sterkur og stendur ekki
í þakkarskuld við nokkum lifandi
mann. Ég dáist að slíkum trúnaði
við hefðimar og græt. Til hamingju,
Rambó forseti!
Kjartan Ámason.