Dagblaðið Vísir - DV - 18.10.1986, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 18. OKTÓBER 1986.
Þeir komu út úr Höfða, þung-
búnir ó svip. „Ég held þú hafir
ekki viljað annan fund,“ sagði Rea-
gan. „Við höfum ennþá tíma,“
svaraði Gorbatsjov. „Nei, það höf-
um við ekki.“ Að þessu mæltu
snaraði Reagan sér inn í bifreið
sina og ók á brott. Löngum og erf-
iðum leiðtogafundi var lokið.
Að því er einn aðstoðarmanna
Reagans segir voru þetta síðustu
orðaskipti forsetans og Sovétleið-
togans á Reykjavíkurfundinum.
Leiðtogarnir stóðu tómhentir eftir
að hafa verið nær stærra sam-
komulagi um afvopnun en menn
höfðu óður gert sér vonir um.
„Forsetinn var reiður þó hann
hefði fulla stjórn á skapi sínu,“
sagði einn ráðgjafinn um Reagan
eftir lokafundinn. „Ég hef aldrei
fyrr séð þennan svip á forsetan-
um,“ er haft eftir öðrum.
Gorbatsjov tortrygginn
Bandarískir embættismenn hafa
sagt eftir fundina að ágreiningur-
inn um varnarvopn hafi verið eins
og skuggi yfir viðræðunum en að
menn hafi verið sammála um að
ýta því til hliðar og freista þess að
Gorbatsjov og Sévardnadse ganga saman út úr Höfða. Stjörnustriðið gerði út af viö samningana, sögðu þeir.
Reykjavíkurfundurinn
Bak við læstar
nó samningum um önnur mál fyrst.
Það var á hádegi á sunnudag sem
samningamenn gerðu sér grein fyr-
ir því að ekki næðist saman um
geimvopnin.
„Ég gaf bandarísku þjóðinni há-
tíðlegt loforð og má ég hundur
heita ef ég gef geimvarnaáætlunina
eftir,“ sagði Reagan við ráðgjafa
sína.
Gorbatsjov snupraði Reagan ekki
aðeins fyrir stjörnustríðsáætlunina
heldur líka fyrir tilboð hans um að
Bandaríkin veittu Sovétmönnum
aðgang að niðurstöðum geim-
varnarannsóknanna.
„Ég vil ekki eiga neinn þátt í
þessu,“ er Gorbatsjov sagður hafa
svarað. „Ég trúi því ekki að þið
munið deila þessum rannsóknar-
niðurstöðum með okkur. Þið viljið
ekki einu sinni veita okkur aðgang
að einföldustu tækniþekkingu."
Þreyttir og áhyggjufullir
Aðstoðarmenn Reagans hafa sagt
að forsetinn hafi verið hálfringlað-
ur og ráðþrota yfir kröfum aðalrit-
arans um breytingar á samningn-
um frá 1972 sem kveður á um bann
við gagneldflaugakerfum. Um þó
yfirlýsingu Gorbatsjovs að geim-
varnaáætlunin ylli óstöðugleika
sagði Reagan við menn sína: „Ég
skil ekki af hverju hann heldur
það. Það er bara ekki rétt.“
Bandarísku embættismennimir,
Shultz utanríkisráðherra, Nitze,
sérfræðingur Bandaríkjastjórnar í
vigbúnaðarmálum, og Kampel-
mann, aðalsamningamaðurinn í
Genf, voru auðsjáanlega mjög
þreyttir undir lok viðræðnanna í
Reykjavík. Og sovésku samninga-
mennimir voru sjáanlega líka bæði
áhyggjufullir og örþreyttir.
Þegar Nitze yfirgaf Höfða í síð-
asta skipti stoppaði hann augna-
blik á tröppunum til að að kveðja
einn samningamann Rússa, Sergei
Akhromeyey, yfirmann sovéska
herráðsins. „Ekki kenna mér um,“
mun sá sovéski hafa svarað kveðj-
unni, „ekki kenna mér um.“
Allt eða ekkert
Þeir urðu fjónr, fundir leiðtog-
anna, samtals ellefu klukkustund-
ir. Reagan og Gorbatsjov funduðu
í litlu herbergi í Höfða með fagurt
útsýni yfir sundin blá. Venjulega
sátu einnig þessa fundi utanríkis-
róðherrar beggja aðila, túlkar og
rítarar.
Á annarri hæð hússins funduðu
vinnunefndirnar. Þeirra markmið
var að þrengja þann skoðanamun
sem var til staðar milli stórveld-
anna í upphafi fundar. Nefndirnar
störfuðu alla laugardagsnóttina og
fram ó sunnudagsmorgun. Sér-
fræðingunum tókst á ótrúlega
skömmum tíma að að koma sér
niður á samkomulagsdrög sem
undraði meira að segja þó sjálfa.
„Við náðum meiri árangri á þess-
um síðustu tuttugu og fjórum
tímum en samtals á síðustu sex
árum,“ sagði einn í vinnunefndinni
bandarísku eftir næturfundinn.
Fljótlega kom í ljós að Sovétmenn
vildu allsherjar samkomulag um
afvopnun sem tæki einnig til geim-
varnaáætlunar Reagans.
„Þeir vildu fó allan pakkann eða
ekkert," er haft eftir ónafngreind-
um embættismanni. „Þeir gerðu
okkur það ljóst að annaðhvort yrði
samið um geimvopn og varnir eða
ekkert samkomulag yrði gert.“
Meðan á sunnudagsfundinum
stóð fór Reagan reglulega upp á
næstu hæð og ræddi við sérfræð-
inga sína. í einni ferð sinni sagði
hann við vinnunefndina: „Þetta
átti bara að vera undirbúnings-
fundur. Við eigum ekki að vera í
þessum viðræðum."
Gjörbreytt staða
Vinnunefndirnar komust að sam-
Vonbrigðin leyna sér ekki í svip leiðtoganna þegar þeir kveðjast fyrir framan Höfða eftir að viðræöur sigldu
í strand.
komulagi um meðaldræg kjarn-
orkuvopn. Samið var um að hvor
aðili skyldi eiga eitt hundrað
kjarnaodda. Sovétmenn hefðu sín-
ar flaugar í Asíu og Bandaríkja-
menn sínar flaugar í Bandaríkjun-
um. Allar meðaldrægar flaugar
yrðu ó brott frá Evrópu.
Sovétmenn hafa eitt hundrað og
sjötíu SS-20 flaugar í Asíu, samtals
fimm hundruð og þrettán kjarna-
odda. Lengi vel stóð í stappi með
Asíuflaugarnar því sovésku sér-
fræðingarnir voru ekki tilbúnir til
að samþykkja svo mikla fækkun í
Asiu.
„Við ræddum þetta fram og til
baka en Sovétmennirnir voru al-
gjörlega ósveigjanlegir,“ sagði
einn Bandaríkjamannanna. „Það
var engin hreyfing á þessum málum
fyrr en á sunnudagsmorguninn
þegar Gorbatsjov stormaði inn og
sagði við Reagan: „Allar flaugar
burt úr Evrópu, við höldum eftir
hundrað SS-20 flaugum í Asíu og
þið hundrað í Bandaríkjunum. Við
vorum alveg forviða. Þarna vorum
við búnir að sitja alla nóttina og
gekk hvorki né rak en nú var allt
í einu komin upp gjörbreytt staða.
Trúum á stjörnustríðsáætl-
unina
Eftir því sem leið á viðræðurnar
og fleiri hindrunum var rutt úr
vegi urðu Bandaríkjamennirnir
bjartsýnni á að einnig tækist að
leysa ágreininginn varðandi
stjörnustríðsáætlunina. „Við
byggðum miklar vonir á þeim ár-
angri sem við höfðum smám saman
náð,“ sagði einn embættismann-
anna. „En Sovétmenn stóðu fastir
á því að annaðhvort yrði samið um
allt eða ekkert."
Á sunnudagsmorgninum snerust
viðræðurnar mestan part um samn-
inginn um bann við gagnvopna-
kerfum fró 1972. Eins og fram hefur
komið vilja Bandaríkjamenn túlka
samninginn vítt eins og það er kall-
að. Þeir telja samninginn ekki
útiloka að Bandaríkin geri þær
rannsóknir og tilraunir sem geim-
varnaáætlunin krefst. Sovétmenn
túlka samninginn hins vegar
þröngt og vilja einskorða tilraunir
við rannsóknarstofur. Á þessu
stranda viðræðurnar loks.
„Við hefðum getað samþykkt
ýmsar tillögur og við reyndum. En
við gátum ekki samþykkt tillögu
sem hefði gert út af við geim-
varnaáætlunina. Hefðum við
samþykkt þessa tillögu hefði hún
ekki bara frestað geimvarnaáætl-
uninni, eins og Sovétmenn halda
fram, hún hefði drepið hana, og við
trúum á þessa áætlun," sagði einn
bandarísku sérfræðinganna.
Þegar Reagan og Gorbatsjov yfir-
gáfu Höfða, éftir að viðræðurnar
höfðu siglt í strand, þustu banda-
rísku embættismennimir út í
glugga til að horfa á þá fara. „Get-
ur þú séð hvernig forsetinn er á
svipinn?" spurði einn þeirra starfs-
bróður sinn. „Harður" var svarið.
-VAJ
SYNING A TRESMIÐAVELUM
KYNNUM NÝJU DÍLABORVÉLINA FM51B
MIKIÐ ÚRVAL AF NOTUÐUM TRÉSMÍÐAVÉLUM
OPIÐ LAUGARD. KL. 9-16 OG SUNNUD. 13-16.
IÐNVÉLAR & TÆKI, SMIÐJUV. 28. S. 76100.