Dagblaðið Vísir - DV - 18.10.1986, Síða 23

LAUGARDAGUR 18. OKTÓBER 1986.
23
forna texta. Hann les og fyrir heilu
kaflana. Þeir eru meira og minna
í fáránleikastíl.
Sjálf sagan fjalla'r um ákaflega
vítt svið, enda nokkuð löng. Þar
er sagt frá samtímaatburðum í ís-
lensku þjóðfélagi; alþjóðapólitík og
baráttu stórveldanna sem tengist
íslandi og hvemig íslendingar
bregðast við. íslendingarnir, sem
koma við sögu, eru lítið dulbúnar
persónur úr fomsögunum en þær
eru að glíma við nútíma vandamál.
Full af pólitik
Landshornagoðarnir eru að efla
byggðir í óbyggðum og eru ósparir
á þjóðráð, bjargráð og snjallræði.
Óbyggðasjóður verður að taka
fleiri og fleiri erlend lán. Mósokkur
gera uppreisn gegn karlrembusvín-
um og halda kvennafund i Al-
mannagjá. Til að leysa þjóðfélags-
vandamál er tekinn upp útburður
barna og vistun gamalmenna í
klaustmm.
Gormur konungur gerski boðar
íslendingum trú á guðinn Lení-
marx. Allsherjargoðinn gerir nýja
sáttmála við Hróald konung helga
í Hvítramannalandi og afhendir
honum Strympunes undir dreka-
bæli. Kusi, foringi verkþræla, gerir
Sólstöðusamninginn og kemst síð-
ar að raun um að nýsilfrið er svo
létt að það flýtur.
Það er með öðrum orðum fullt
af pólitík í sögunni enda er tilgang-
urinn með henni að skrifa gaman-
sama ádeilu á pólitík samtímans.“
- Hugsaðir þú þetta efni í smáat-
riðum áður en þú byrjaðir að skrifa
eða vatt sögunni fram af sjálfs-
dáðum?
„Þegar ég var á annað borð bvrj-
aður að skrifa þá vann ég þetta
mjög hratt og áreynslulítið. Sögur
„Þegar ég hefelst
þá er eins og ég hafi
vaxið frá stjórn-
málunum ogfinnist
allt orka tvímælis.“
Afraksturinn einskis virði
Þegar maður er búinn að gegna
opinberu starfi um allmörg ár og
lítur til baka þá finnst manni
stundum að lítið standi eftir annað
en að skrifuð hafa verið nokkur
hundruð eða þúsund bréf í kans-
ellístíl og þau trúlega einskis virði.
Auk þess hefur mér þótt gott að
skipta algerlega um starf og hugð-
arefni þegar ég var á annað borð
hættur í mínu opinbera starfi. Ég
var búinn að vinna í fjörutíu ár að
menntamálum sem var áreiðanlega
of langur tími fyrir menntamálin
og meira en nógu langur tími fyrir
mig.
Mér fannst kominn tími til að ég
gerðist óábyrgur þjóðfélagsþegn og
færi að gera aðeins það sem ég hef
gaman af, hvort sem öðrum líkar
það betur eða verr. Mér hefur liðið
mjög vel þennan tíma sem ég stóð
í að semja bókina - þóttist þó
reyndar góður að lifa Refsku af en
það er önnur saga.“
Einni of mikið?
- Er önnur bók á leiðinni?
sjálfum mér til skemmtunar og til
að glöggva mig á því sem mér
fannst ég hafa upplifað í minni
samtíð. Þegar frumgerðinni var
lokið fór ég að finna útgefanda að
bókinni. Það gekk bara allbærilega
þótt handritið væri óaðgengilega
langt en eftir það tók við mikil
pappírsvinna sem hefur ekki verið
nærri eins skemmtileg og samning
bókarinnar.
Erfið sambúð
Síðustu tvö árin hefur sambúðin
við Refsku verið svolítið erfið og
þreytandi. Ég er ósköp feginn að
vera skilinn að skiptum við hana.
Ég byrjaði reyndar á að loka hana
niðri í nokkra mánuði fyrst eftir
að skriftum var lokið. Ég sýndi þó
kunningjum handritið og þeir
hvöttu mig til að gefa bókina út.“
- Nú virðist sem uppbygging bók-
arinnar sé nokkuð sérstök. Getur
þú sagt frá því hvernig þú tekur á
efninu?
mann út til íslands að kaupa allt
sem til er af gömlum handritum og
galdri. Hann lætur tölvuna vinna
úr þessu og ráða galdurinn. Út-
koman er öll á fornri íslensku sem
enginn skilur og allra síst hann
sjálfur.
Örlög Jóns Jónssonar
Hann ræður bót á þeim vandræð-
um með því að velja nafn eins
íslendings út úr íslensku síma-
skránni. Það var Jón nokkur
Jónsson í Reykjavík. Honum send-
ir hann allan pakkann með hörðum
fyrirmælum um að gefa það allt út
á bók.
Jón þessi er bankastjóri sem eitt
sinn dreymdi um að verða skáld.
Það verður í honum eins konar
persónuklofningur líkur því sem
við þekkjum af sögunum um Dr.
Jekyll og Mr. Hyde. Hann heldur
áfram að vera bankastjóri en verð-
ur í leiðinni króníkurissari sem
styttist í nafnið Krissi. Hann er
raunum Krissa við útgáfu bókar-
innar. Það vantar í handritið
einstök orð og jafnvel kafla. Krissi
sér að hann muni aldrei klára þetta
nema hann komist í samband við
sögualdarmann. Hann leitar á náð-
ir völvu í vesturbænum austan-
verðum. Hún er bæði miðill og
spákona. Auk þess skrifar hún les-
endabréf í dálkinn Raddir andvaka
lesenda i Hvursdagstimanum. Hún
er alltaf með því góða og á móti
Rússum.
í vesturbænum austanverð-
um
Krissi nær samkomulagi við
völvuna um að halda miðilsfund til
að ná í það sem vantar í bókina
gegn því að hann setji nokkur les-
endabréf hennar til varðveislu inn
í bókina hingað og þangað. Hann
á ekki annarra kosta völ þótt hon-
um lítist ekki vel á tiltækið.
Lesendabréfin verða síðan til að
tengja atburði sögunnar við nútím-
af þessu tagi eru sjaldgæfar hér á
landi og ekki fyrir hendi hefð á
þessu sviði eins og víða þekkist.
Stíll bókarinnar er hefðbundinn og
ekkert absúrd við hann annað en
það sem Skarphéðinn hefur stund-
um til málanna að leggja."
- Nú átt þú að baki langan feril
sem virðulegur embættismaður.
Missa menn ekki allt álit á þér eft-
ir að þú hefur sett saman svona
furðusögu?
„Örugglega, ef það var þá nokk-
urt fyrir! Það gæti reyndar vel
verið að ég hafi alltaf átt við svolít-
inn persónuklofning að stríða, rétt
eins og Jón Jónsson bankastjóri í
sögunni.
Ég byrjaði sem ungur maður að
hafa mjög afdráttarlausar skoðanir
á pólitík. Þegar ég hef elst þá er
eins og ég hafi vaxið frá stjórn-
málunum og finnist allt orka
tvímælis. Ég veit ekki hvort það
er merki um aukinn þroska eða
vaxandi kölkun.
Sérstaklega hugnast mér illa sú
grillutrúarstefna að hægt sé að
leysa vandamál í mannlegum sam-
skiptum með einhvers konar
efnahagslegum formúlum, hvort
heldur þær eru á vinstri væng
stjórnmálanna eða með öfugum
formerkjum til hægri. Sem betur fer
eru mannleg og þjóðfélagsleg sam-
skipti fólks of flókin til að ganga
upp í grilluformúlum.
„Sennilega ætti höfundur aldrei
að skrifa nema eina bók og er það
þó venjulega einni bók of mikið.
En það er svona með þessar skrift-
ir að þær eru líklega ekki ólíkar
því að ánetjast ávana- eða fíkniefn-
um. Sennilega losna menn aldrei
við þessa áráttu fyrr en þeir eru
af sér gengnir eða dauðir. Hins
vegar reikna ég ekki með að skrifa
meira fyrir aðra en ef til vill sjálfan
mig.“
- Ékki ævisöguna?
„Nei, það geri ég ekki eða í það
minnsta ekki nema með þvi fororði
að hún komi ekki út fyrr en eftir
200 ár. Ef íslenskar ævisögur væru
almennt skrifaðar út frá þeim for-
sendum væri máski eitthvað meira
bitastætt í þeim en venjulega er.“
GK
„Ég var búinn að
vinna ífjörutíu ár að
menntamálum sem
var áreiðanlega of
langur tímifyrir
menntamálin og
meira en nógu lang-
ur tímifyrir mig. “
„Já, ég byrja á að gera grein fyr-
ir Skugga og sögunni hans. Síðan
læt ég koma til sögunnar ríkan
Ameríkana sem ég kalla Úslend-
ing. Það er maður sem endilega
þarf að reisa sér einhvern minnis-
varða. Hann lætur safna í mikla
tölvu öllum þeim gátum sögunnar
sem ekki hefur tekist að ráða. I því
safni lenda Skammir Skugga. I
framhaldi af því lætur hann senda
síðan sögumaður í bókinni.
Það kemur í ljós að skinnbókar-
handritin eru skrifuð á refaskinn
og bókin fær því heitið Refska sam-
kvæmt íslenskri venju. Nafnið
hefur tvíræða merkingu. Það má
bæði rekja til uppruna handritsins
og refskunnar eða refskaparins
eins og höfundur sér hann í samtíð-
inni.
1 sögunni segir margt frá ýmsum
DV-mynd KAE
ann.
Nú, síðan hefjast miðilsfundirnir.
Völvan reynist hafa stjórnanda
sem heitir Skarphéðinn. Hann vill
aldrei segja hvers son hann er en
neitar þó ekki að vera Njálsson
þótt hann játi því ekki heldur.
.Skarphéðinn er hálfgerður grall-
ari. Hann setur orð inn í textann
sem eru ákaflega nýleg - eiginlega
slangur - og passa illa inn í hinn