Dagblaðið Vísir - DV - 18.10.1986, Síða 27

LAUGARDAGUR 18. OKTÓBER 1986.
27
Erlend bóksjá
ri«uuí({|)cu»»»c*
JGHNGAY
THE BEGGAR’S OPERA
Betlaraóperan
THE BEGGARS OPERA.
Höfundur: John Gay.
Penguin Books, 1986.
Á gröf Johns Gay í Westminister
Abbey eru eftirmæli sem hann
hafði sjálfur valið:
Life is a jest, and all things show it.
I thought it once, and now I know
it.
Þessi orð lýsa manninum vel.
Gay var háðíugl hinn mesti.
Snilldarverkið sem enn heldur
naíni hans á lofti, meira en tveim-
ur og hálfri öld eftir dauða hans,
er Betlaraóperan: napurt háð um
og beisk gagnrýni á stjórnmála-
ástand og þjóðlífseymd þeirra tíma
sem hann lifði á.
Betlaraóperan var hvort tveggja
í senn hörð háðsádeila á Sir Ro-
bert Walpole, sem var hvað áhrifa-
mestur enskra stjómmálamanna á
fyrri hluta átjándu aldarinnar, og
stílfærð skopstæling á ítölsku
óperunum sem- þá voru að ryðja
sér til rúms á Englandi. Verkið
varð strax afar vinsælt og telst nú
til sígildra verka enskra leikhús-
bókmennta.
Þessari útgáfú verksins fylgir
ágætur formáli þar sem gerð er í
stuttu máli grein fyrir Betlaraó-
perunni, höfundinum og samtíð
hans.
\ 11 \« w 11 ii m i
i \im s ot
L l \N>
Konurnar
í Llangollen
LADIES OF LLANGOLLEN.
Hötundur: Elizabeth Mavor.
Penguin Books, 1986.
I eina tíð þótti það rómantískt
og spennandi ef elskendur, sem
fengu ekki að njótast vegna and-
stöðu skyldmenna, struku á
brott. Vinkonurnar Eleanor
Butler og Sarah Ponsonby, sem
báðar voru af írskum aðalsætt-
um, vöktu þó ekki neinar
rómantískar tilfinningar í hugum
manna þegar þær tóku upp á því
árið 1778 að strjúka saman og
setjast að í Llangollen-dalnum í
norðurhluta Wales. Brotthlaup
þeirra og sambúð vakti mikla
hneykslan en þær létu sér fátt
um finnast og bjuggu saman í
eindrægni og friðsemd áratugum
saman.
Þessi bók lýsir lífshlaupi þeirra
í Wales með þeirra eigin orðum,
þ.e. köflum úr dagbókum, bréfum
og öðrum skriflegum gögnum sem
þær skildu eftir sig. Lesendum til
glöggvunar er birt kort af Llan-
gollen og nánasta umhverfi og
yfirlit um helstu persónur sem
koma við sögu.
Þótt sambúð þessara tveggja
kvenna hafi vakið hneykslan á
sinni tíð er þetta ekki bók
hneykslanlegra frásagna. Þvert á
móti var daglegt lif þeirra afar
hversdagslegt og nægjusamt en
engu síður áhugavert.
I hringiðu þjóðfélags-
átakanna í Suður-Afríku
RUMORS OF RAIN.
Höfundur: André Brink. Penguin Books.
Nokkrir suður-afrískir rithöfundar
hafa vakið athygli og aðdáun um-
heimsins fyrir að þora að taka á þeim
alvarlegu félagslegu og persónulegu
vandamálum sem stafa af apartheid-
stefnu stjómvalda. Það em höfúndar
á borð við Alan Paton, Nadine Gordi-
mer, J.M. Coetzee, Breyten Breyten-
bach og André Brink.
Brink, sem er rúmlega fimmtugur
að aldri, er af Búum kominn og þann-
ig fæddur inn í þá yfirstétt sem hefúr
stjómað Suður-Afríku undanfama
áratugi. En á sjöunda áratugnum fór
hann að takast á við kjama þjóðfé-
lagsandstæðnanna í landinu með þeim
hætti að vakti reiði og ritskoðun
valdastéttarinnar. Tvær af skáldsög-
um hans, Looking on Darkness og A
Dry White Season, vom bannaðar í
Suður-Afríku - og því einungis gefnar
út erlendis. Þessi skáldsaga, Rumors
of Rain, hlaut hliðstæðar móttökur af
stjómvalda hálfú.
Hér em mótsetningamar í Suður-
Afríku og sá margbreytilegi persónu-
legi harmleikur, sem af apartheid-
kerfinu leiðir, dregin miskunnarlaust
fram í dagljósið. Sögumaðurinn er
hvítur fjármálamaður sem verður
óvænt, í fáeina daga, verkefnalaus á
ferð í London. Hann tekur sér fyrir
hendur að kn'fja til mergjar örlaga-
ríka atburði i lífi sínu - atburði sem
hann hefur ekki gefið sér tíma til í
önnum dagsins að átta sig á til hlítar.
Þessi sjálfskönnun leiðir í reynd til
greiningar á suður-afrísku samfélagi
og atferlis hans sjálfs sem fjármála-
manns sem hefur hreiðrað um sig í
valdakerfi hvitra manna og grætt vel.
Hann hefur haft sérstakt lag á því að
líta framhjá óþægilegum staðreyndum
og láta sem vandamálin séu ekki til,
jafnvel þótt það verði til þess að hann
afneiti vinum sínum sem vilja ekki
sætta sig við afleiðingar ómannúðlegr-
ar apartheidstefnu.
Brink lætur sögumanninn svipta
burt hverri hulunni af annarri af for-
tíð sinni þar til eftir stendur nakinn
sannleikurinn um þann félagslega og
persónulega harmleik sem suður-afr-
íska þjóðfélagskerfið leiðir óhjá-
kvæmilega til.
Þrátt fyrir andstöðu stjómvalda í
Suður-Afríku hefur Brink skrifað og
fengið útgefhar, heima eða erlendis,
margar skáldsögur. Auk þeirra sem
þegar hafa verið nefhdar má minna á
An Instant in the Wind og A Chain
of Voices. Þá hefur ritgerðum Brink
um bókmenntir og stiómmál verið
safnað saman í Writing in a State of
Siege.
MODERN POETRY OF THE ARAB
WORLD.
Ritstjóri og þýóandi: Atxlullah al-Udhari.
Penguin Books, 1986.
Arabísk ljóðagerð síðustu áratuga
hefur markast mjög af þeim pólitísku
hræringum og hörmungum sem dunið
hafa yfir araba. I þessu ljóðaúrvali er
megináhersla lögð á að kynna skáld
af fjórum aðgreindum skólum sem
hver um sig sækir lífsþrótt í samtíma-
atburði.
Elsti skólinn er kenndur við írak,
Tafila-hrevfingin svonefnda, sem fól í
sér uppgjör við eldri ljóðhefðir, form-
byltingu. Áhersla var lögð á ljóð sem
snertu beint áhugamál almúgafólks.
Árið 1957 kom tímaritið Shi’r út í
fyrsta sinn og þar með hófst sú hreyf-
ing sem við það er kennd og hafði rík
áhrif á arabíska Ijóðlist í áratug eða
svo. Þau skáld, sem stóðu að tímarit-
inu og skrifuðu í það, töldu mikilvægt
að Ijóðin endurspegluðu ekki bara
pólitískan og félagslegan veruleika
heldur birtu einnig lesendum fi'amtíð-
arsýn. Þessi skáld sameinuðu fomai'
arabískar hefðir og nýjungar vest-
rænna tuttugustu aldar stefiia.
Þriðja hreyfingin átti upptök sín í
ósigri og niðurlægingu araba í júní-
Arabísk nútímaljóð
modlrn f
POKTRY 1
mtitf
ARAH I
WORLI) f
Hi
íl. .................
Abdullati at-lidhari
styrjöldinni 1967. Skáldin réðust þá
að foringjum araba og yfirstétt fyrir
að bera ábyrgð á ósigrinum.
Beirút var um langt árabil miðstöð
arabísks skáldskapar enda þar meira
frelsi en viðast hvar annars staðar í
löndum araba. Innrás ísraelsmanna i
Líbanon og taka Beirút árið 1982 hafði
því gifúrleg áhrif á arabíska menning-
arstarfsemi. Fjórða hreyfing arabískra
ljóðskálda, sem kynnt em í þessari
bók, er fædd af þeim hörmulegu at-
burðum og hemámi ísraelsmanna sem
fylgdi í kjölfarið.
Mörg þeirra ljóða tuttugu og fjög-
urra skálda, sem hér birtast, eru
dapurleg eins og viðfangsefnið gefúr
tilefni til. En meðal þeirra em einnig
bitur ádeiluljóð og eldheit hvatning
til baráttu.
Eitt lítið dæmi um viðfangsefni yngri
skáldanna er Resurrection eftir Sa’di
Yusuf, eitt Beirút-skáldanna svoköll-
uðu:
In an unlit hospital
A little boy died of thirst
They buried him quickly
And left confúsed
Now he opens his wilting eyes
Opens his wide eyes
And digs
Digs deep into the earth
Þessi ljóð af fjariægum vígvöllum
þar sem barátta hversdagsins snýst
ekki aðeins um efnislega hluti heldur
um hugsjónir eins og sjálfstæði og
frelsi, þar sem dauðinn frlgir við hvert
fótmál, ættu að snerta svefndmkknar
tilfinningar í hjörtum okkar sem búum
við sjálfstæði, velmegun og frið.
Metsölubækur - pappírskiljur
Bretland
1. Catherine Cookson:
HAROLD. (8).
2. John Mortimer:
PARADISE POSTPONED. (2).
3. W. Allison & Fairley:
THE MONOCLED MUTINEER. (4).
4. Jackie Coilins:
LUCKY. (1)
5. Lena Kennedy:
LILY MY LOVELY. (7).
6. Anthony Summers:
GODDESS: THE SECRET
LIVES OF MARILYN
MONROE. (-).
7. Brian Aldiss:
HELLICONIA WINTER. (-).
8. Alice Walker:
THE COLOUR PURPLE. (6).
9. Anita Brookner:
FAMILY AND FRIENDS. (5).
10. B. T. Bradford:
HOLD THE DREAM. (3).
(Tölur innan sviga tákna röö viökomandi bókar
vikuna á undan. Byggt á The Sunday Times).
Danmörk
1. Alice Walker:
FARVEN LILLA. (1).
2. Isabel Ailende:
ANDERNES HUS. (3).
3. Régine Deforges:
PIGEN MED DEN BIÁ
CYKEL. (4).
4. Régine Deforges:
I KRIG OG KÆRLIGHED. (5).
5. Umberto Eco:
ROSENS NAVN. (7).
6. Régine Deforges:
DJÆVELEN LER STADIG. (6).
7. Liv Ullmann:
TIDEVAND. (2).
8. Stefan Sweig:
SKAKNOVELLE. (-).
9. Cecil Bödker:
MARIAS BARN. MANDEN. (9).
1 . Marge Piercy:
VIDA. (8).
(Byggt á Politiken Söndag).
Bandaríkin:
1. Anne Tyler:
THE ACCIDENTAL TOURIST.
2. Anthony Hyde:
THE RED FOX.
3. Carrison Keillor:
LAKE WOBEGON DAYS.
4. Larry McMurty:
LONESOME DOVE.
5. Vonda N. Mclntyre:
ENTERPRISE: THE FIRST
ADVENTURE.
6. Dana Fuller Ross:
ILLINOIS!
7. Tom Clancy:
THE HUNT FOR RED
OCTOBER.
8. Margaret Weis, Tracy Hickman:
DRAGONLANCE LEGENDS:
TEST OF THE TWINS.
9. Lawrence Sanders:
THE FOURTH DEADLY SIN.
10. Rona Jafte:
AFTER THE REUNION.
Rit almenns eðlis:
1. Chuch Yeager, Leo Janos:
YEAGER.
2. M. Scott Peck:
THE ROAD LESS
TRAVELED.
3. Priscilla Beaulieu Presley:
ELVIS AND ME.
4. Lee lacocca og W. Novak:
IACOCCA:
AN AUTOBIOGRAPHY.
5. Tracy Kidder:
HOUSE.
5. Leo F. Buscaglia:
LOVING EACH OTHER.
(Byggt á The New York Times Book Review.)
WALT WHITMAN: THE MAKING OF
THE POET.
Höfundur: Paul Zweig.
Penguin Books, 1986.
Það hefur lengi verið mönnum
undrunarefni hversu lítil merki um
já snilldargáfú sem bjó með Walt
Whitman má sjá í verkum hans
sem ungs manns. Árið 1848 varð
Whitman tuttugu og níu ára og
hafði þá ekkert skrifað sem munað
er í dag. En næstu árin umbreytt-
ist hann í byltingarkennt Ijóð-
skáld, skáldrisa þjóðar sinnar.
Hvemig mátti það vera?
Bandaríski bókmenntaprófess-
orinn Paul Zweig leitar svara við
leirri spumingu í þessari afbragðs
ævisögu höfundar Leaves of Grass,
leirrar ljóðabókar sem enn er sú
magnaðasta í bandarískri bók-
menntasögu. Zveig leggur meginá-
herslu á að rekja feril Whitmans
síðustu sjö árin áður en Leaves of
Grass kom út árið 1855 og síðan
borgarastyrjaldarárin 1861-1864
sem höfðu gífúrleg áhrif á skáldið
og verk hans.
Whitman var afar sérstæður og
umdeildur sem maðm' ekki síður
Ijóðskáld, og það ekki af
ástæðulausu. En ljóð hans lifa og
hann í þeim - stórbrotinn og sjálfs-
elskufullur eldhugi sem fann á
miðjum aldri þá rödd sem enn nær
evrum okkar.
Umsjón: Elías Snæland Jónsson
PrMKltítN LíTHJARV ÍÍKWiBAPíUtS
VVAIir \V1 HTMAX
THKMAKI.VMfTIIKKCr
Bandarískur
skáldrisi
JOHN WILLETT

Bertold Brecht
BRECHT IN CONTEXT.
Höfundur: John WilletL
Methuen, 1986.
Á þessu ári em liðin þrjátíu ár
frá andláti þýska leikritaskáldsins
Bertold Brecht. Ýmsar bækur mn
hann hafa því komið út að undanf-
örnu, þar á meðal þetta ritgerða-
safri eftir helsta Brecht-sérfræðing
Breta, John Willett.
I þessum greinum fiallar Willett^*
um tengsl Brecht við jafht ein-
staklinga sem einstakar listgreinar
aðrar en leikhúsið, svo sem mynd-
list. tónlist og kvikmyndagerð.
Áhugaverð er ritgerðin um dvöl
Brecht í Ameríku á millist ríðsár-
unmn og ástæður þess að hann
náði þar aldrei árangri. Sömuleiðis
samantekt um samskipti hans við
ýmsa þekkta listamenn svo sem
Auden og Piscator.
I ritgerðum Willett er margt
fróðlegt um rætur verka Brecht
og þær uppsprettur, m.a. í verkum
annarra, sem urðu honum nota-
drýgstar. Willett hefur grandskoð-
að fyrirliggjandi heimildir og
krefúr gagnrýnendur Brecht um
nákvæmari vinnubrögð en þeir
hafa stundum sýnt (sbr. skrif
Hannah Arendt um Stalínsdýrkun
Brechts). Ritgerðasafnið er því góð
viðbót við fyrri bækur Willett um
þýska leikritaskáldið.